Terasa ( taras ) ? forma terenu powstała w dolinie rzecznej wskutek erozyjnej lub akumulacyjnej działalno?ci płyn?cych wod. Wyst?puje w zespołach, tworz?c w przekroju poprzecznym doliny charakterystyczny układ schodow. Terasy mog? te? powsta? na wybrze?u morza lub jeziora, w zwi?zku z działalno?ci? falowania i zmiany poziomu lustra wody w akwenie.

Terasy wyst?puj? w postaci spłaszcze? terenowych ci?gn?cych si? wzdłu? rzeki nad rownin? zalewow? . Posiadaj? zbli?ony spadek i s? oddzielone od siebie załomami . Ka?dy z nich ?wiadczy o zmieniaj?cym si? z upływem czasu poziomie koryta rzeki .

Charakterystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Powstanie teras wi??e si? bezpo?rednio ze zmianami podstawy erozyjnej , czyli ze zmianami wysoko?ci, na ktorej znajduje si? uj?cie rzeki . Jej osi?gni?cie jest rownoznaczne z utrat? mo?liwo?ci dalszego pogł?biania koryta. Je?li wzro?nie ro?nica wysoko?ci pomi?dzy ?rodłem a uj?ciem, rzeka szybciej wcina si? w podło?e, a po obu jej stronach pojawiaj? si? strome kraw?dzie. Gdy nast?pnie poziom uj?cia przez dłu?szy czas nie ulega zmianie, rzeka przestaje si? wcina?, natomiast poszerza swe ło?ysko , przerzucaj?c si? od jednej jego kraw?dzi do drugiej (zwłaszcza po okresach powodziowych ) i podcinaj?c te kraw?dzie. Po kolejnych zmianach podstawy erozyjnej pozostaj? w dolinie rzeki na ro?nej wysoko?ci płaszczyzny, b?d?ce ?ladami starych poziomow spływu wod, oddzielone od siebie stromymi kraw?dziami ^[1] .

Szeroko?? teras bywa bardzo ro?na (np. w Dolinie Dolnej Wisły ? do kilku, a nawet kilkunastu kilometrow). Im dłu?ej podstawa erozyjna rzeki nie zmieniała si?, tym wi?ksza jest zwykle szeroko?? terasy, odpowiadaj?cej temu okresowi. Z drugiej strony okresom znacznego obni?ania si? podstawy erozyjnej odpowiadaj? wysokie kraw?dzie terasy, natomiast niewielkie obni?enie si? tej podstawy powoduje powstanie stosunkowo niskiej kraw?dzi.

Powierzchnia terasy jest zwykle płaska, lekko nachylona w kierunku zgodnym ze spadkiem doliny. Cz?sto terasa nie wyst?puje w dolinie w sposob ci?gły, lecz zachowała si? tylko fragmentami, poniewa? uległa zniszczeniu przez erozj? boczn? rzeki (podcinanie). Na starszych, piaszczystych terasach akumulacyjnych cz?sto wyst?puj? wydmy ^[1] .

Klasyfikacja [ edytuj | edytuj kod ]

W zale?no?ci od tego, w jakich utworach powstały, terasy nazywane s? erozyjnymi, erozyjno?akumulacyjnymi lub akumulacyjnymi :

• terasy erozyjne ? zostały wyci?te w materiale miejscowym;
• terasy akumulacyjne ? zostały wyci?te w osadach rzecznych wcze?niej akumulowanych przez rzek?;
• terasy erozyjno?akumulacyjne ? wykształciły si?, eroduj?c kolejno po sobie osady rzeczne i utwory podło?a.

Pod wzgl?dem zale?no?ci od poziomow rzeki, rozro?nia si?:

• terasy nadzalewowe ,
• terasy zalewowe .

S? to jednak rozro?nienia głownie tradycyjne, maj?ce niewielkie znaczenie praktyczne. Terasa nadzalewowa jest poło?ona ponad obecne stany maksymalne rzeki , a utworzona w czasach historycznych, gdy rzeka osi?gała wy?sze poziomy. Natomiast terasa zalewowa potencjalnie mo?e zosta? zalana podczas powodzi. Jednak faktycznie terasy zalewowe rzek znajduj? si? cz?sto powy?ej obecnie notowanych stanow powodziowych, a jednocze?nie niekiedy mog? one, jak rownie? terasy nadzalewowe zosta? zalane w przypadku wyst?pienia katastrofalnej powodzi o dotychczas nienotowanym poziomie (sytuacja taka nast?piła w wielu miejscach w dolinie Odry , gdzie wiele teras i starorzeczy zostało uznane bezpieczne i zasiedlone, a podczas powodzi w 1997 roku zabudowa została zniszczona przez powod?).

Wyst?powanie na obszarze Polski [ edytuj | edytuj kod ]

Terasy młode [ edytuj | edytuj kod ]

Powstanie teras w dolinach rzek Polski wi??e si? głownie ze zmianami podstaw erozyjnych w epoce lodowcowej i po ust?pieniu lodowcow ^[1] . Wyst?puj? one w dolinach niemal wszystkich rzek Polski , a tak?e w obr?bie pradolin powstałych u schyłku ostatniego zlodowacenia .

Stare terasy pradolin [ edytuj | edytuj kod ]

Rozległe obszary ?l?ska (obszar Borow Dolno?l?skich i lasy na wschod od Opola ) i Kotlin? Sandomiersk? po obu stronach dolnego Sanu ( Puszcza Sandomierska i Solska oraz Lasy Janowskie ) zajmuj? terasy starych pradolin , ktorych formy niekiedy zostały ju? w terenie zatarte. S? to rozległe piaszczyste poziomy (terasy akumulacyjne i zrownania erozyjne zakumulowane osadami rzecznymi), po ktorych płyn?ły niegdy? wody roztopowe lodowca wraz z wodami rzek jego dalszego przedpola. W niektorych okolicach, np. na Dolnym ?l?sku , s? one dodatkowo zasypane wielkimi starymi sto?kami napływowymi rzek płyn?cych od gor. Z powodu nieurodzajno?ci gleb tereny te z reguły porasta las. W ich powierzchni? wci?te s? doliny wspołczesnych rzek, niekiedy gł?bokie i stromo?cienne ^[1] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasło terasa w Wikisłowniku

Zobacz multimedia zwi?zane z tematem: Terasa

• taras (geologia)
• berm (terasa burzowa)
• tarasy rolne
• dolina rzeki
• pradolina
• Maczuga Herkulesa

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]