Tatiana Sawiczewa

Татьяна Николаевна Савичева

Tania Sawiczewa około roku 1936
Data i miejsce urodzenia	23 stycznia 1930 Dworyszcza k. Gdowa
Data i miejsce ?mierci	1 lipca 1944 Szatki k. Gorki
Przyczyna ?mierci	gru?lica, anemia, ogolne wycie?czenie organizmu
Rodzice	Nikołaj Rodionowicz Maria Ignatiewna Sawiczewa (z d. Fiodorowa)
Krewni i powinowaci	rodze?stwo: ?enia, Nina, Leonid, Misza

Tatiana Nikołajewna Sawiczewa znana rownie? jako Tania Sawiczewa ( ros. Татьяна Николаевна Савичева; ur. 23 stycznia 1930 w Dworyszczy k. Gdowa , zm. 1 lipca 1944 w Szatkach k. Gorkiego ) ? uczennica i mieszkanka Leningradu , ktora podczas blokady miasta w czasie II wojny ?wiatowej , prowadziła dziennik. Liczył on zaledwie 9 stron zapisanych krotkimi zdaniami, zajmuj?cymi cał? stron?, beznami?tnie informuj?cymi o ?mierci bliskich dziewczynki (w sumie 6 osob). Zapiski te, znane jako Dziennik Tani Sawiczewej w okresie istnienia ZSRR , s? jednym z symboli ofiarnej obrony Leningradu i tzw. wielkiej wojny ojczy?nianej .

Autorka [ edytuj | edytuj kod ]

Tania Sawiczewa urodziła si? 23 stycznia 1930 roku we wsi Dworyszcze pod Gdowem, jednak wychowywała si? w Leningradzie. Pochodziła z do?? zamo?nej jak na czasy radzieckie rodziny ? jej matka Maria Ignatiewna Sawiczewa (z d. Fiodorowa) i ojciec Nikołaj Rodionowicz prowadzili w Leningradzie, otwart? dzi?ki polityce NEP-u , piekarni?-cukierni?, w ktorej obydwoje pracowali. Posiadali tak?e kino ?Sowiet”.

Tania była pi?tym, najmłodszym dzieckiem Marii i Nikołaja. Miała dwie siostry: ?eni? i Nin? oraz dwoch braci: Leonida i Misz?. Wraz z umacnianiem si? stalinizmu i likwidacj? NEP-u, rodzina Tani zacz?ła by? poddawana represjom i w 1935 została wysiedlona przez NKWD z Leningradu poza 101 kilometr , w rejon Ługi . Na zesłaniu ojciec rodziny zachorował i zmarł na raka, matka rozpocz?ła prac? chałupnicz?. Rodze?stwo, jako dzieci ?wroga ludu” miało zamkni?t? drog? do wy?szego wykształcenia, jednak rodzina dawała sobie rad? i nie cierpiała niedostatku ^[1] .

Przed agresj? Niemiec na ZSRR , Sawiczewowie znowu mogli zamieszka? w Leningradzie na Wyspie Wasilewskiej . W momencie zamkni?cia niemieckiego pier?cienia blokady w mie?cie znajdowała si? Tania z matk? i babk? Jewdoki?, siostrami: Nin? i ?eni?, bratem Leonidem (drugi brat ? Misza ? opu?cił miasto dzie? przed wybuchem wojny), wujami (bra?mi matki): Wasilijem i Aleksiejem oraz ciotk? Mari?, wdow? po trzecim bracie ? Dmitriju, ktory zmarł przed wybuchem wojny. W maju 1941 roku Tania uko?czyła III klas? szkoły podstawowej.

Dziennik [ edytuj | edytuj kod ]

?enia [ edytuj | edytuj kod ]

W grudniu 1941 w Leningradzie zaczynało zamiera? ?ycie, ustał transport i ł?czno??. Siostra Tani, 32-letnia ?enia, ktora po rozwodzie z m??em mieszkała samotnie przy ulicy Mochowej , aby dotrze? do fabryki, w ktorej pracowała, zmuszona była codziennie przemierza? pieszo 7 km po nieod?nie?anych ulicach. Dla zaoszcz?dzenia sił cz?sto pozostawała w fabryce na noc, pewnego dnia nie przyszła jednak do pracy. 28 grudnia odnalazła j? w stanie agonii siostra Nina. ?enia zmarła tego samego dnia dosłownie na jej r?kach. Najwidoczniej Tania, obawiaj?c si?, ?e data ?mierci siostry mo?e podczas blokady i zawieruchy wojennej ulec zapomnieniu, postanowiła j? gdzie? zapisa?. Zrobiła to na podkradzionym lub po prostu wzi?tym bez pytania notatniku Niny. Notatnik składał si? z dwoch cz??ci: notesu, gdzie Nina prowadziła swoje zawodowe notatki (pracowała w biurze konstrukcyjnym) i skorowidza, w ktorym Tania pod liter? ??” dokonała pierwszego wpisu:

Babka Jewdokia [ edytuj | edytuj kod ]

W pocz?tkach stycznia 1942 roku 74-letniej babki Tani lekarze postawili diagnoz?: dystrofia III stopnia (w ZSRR dystrofi? nazywano eufemistycznie chorob? głodow?), wymagaj?ca natychmiastowej hospitalizacji. Babka odmowiła, chc?c pozosta? z rodzin?. Zmarła 25 stycznia. Tania w swoim notatniku, pod liter? ?B” zapisała:

Zmarła przele?ała w domu jeszcze pi?? dni, a jej ?mier? rodzina zgłosiła oficjalnie dopiero 1 lutego, celem zachowania jej kartek ?ywno?ciowych.

Nina [ edytuj | edytuj kod ]

28 lutego 1942 siostra Tani ? Nina nie wrociła z pracy do domu. Tego dnia miasto było silnie ostrzeliwane przez niemieck? artyleri? i bliscy Niny uznali, ?e zgin?ła. Było jednak inaczej ? Nina wraz z całym zakładem, w ktorym pracowała, została ewakuowana przez Ładog? poza Leningrad i nie mogła o tym powiadomi? rodziny. Tania nie zamie?ciła w swoim dzienniku ?adnej wzmianki o Ninie, najprawdopodobniej łudz?c si? nadziej?, ?e siostra jednak ?yje. Nina prze?yła wojn? i jeszcze w 2009 roku mieszkała pod Petersburgiem ^[2] .

Leonid [ edytuj | edytuj kod ]

Starszy brat Tani ? Leonid, w rodzinie zwany Lioka, pracował w czasie blokady w jednym z najstarszych zakładow przemysłowych miasta ? Stoczni Admiralskiej. Praktycznie nie opuszczał miejsca pracy, mieszkaj?c tam i pracuj?c 24 godziny na dob?. Rzadko odwiedzał rodzin?, odci?ty od niej New? . Cz?sto pracował dwie zmiany z rz?du, b?d?c wzorem zdyscyplinowanego pracownika. Zmarł z wycie?czenia w przyzakładowym szpitalu 17 marca 1942 roku. W chwili ?mierci miał 24 lata. Pod liter? ?L” Tania w swoim skorowidzu zapisała:

Wujek Wasia [ edytuj | edytuj kod ]

W kwietniu 1942 roku do Leningradu zawitała długo oczekiwana wiosna, pu?ciły mrozy i znikn?ło widmo ?mierci od chłodu. Wraz z ociepleniem pojawiła si? jednak epidemia wywołana tysi?cami rozkładaj?cych si? i niegrzebanych w ci?gu zimy ciał, masowo wzrosła zachorowalno?? na szkorbut i anemi? . Wła?nie na skutek ktorej? z tych chorob 13 kwietnia 1942 zmarł 56-letni wuj Tani ? Wasilij. Pod liter? ?W” Tania zapisała:

Wujek Liosza [ edytuj | edytuj kod ]

Miesi?c po?niej do szpitala z rozpoznaniem skrajnego wycie?czenia trafił drugi wuj Tani ? Aleksiej, zwany zdrobniale Liosz?. Pomimo hospitalizacji 71-letni starzec zmarł 10 maja 1942 roku. Pod liter? ?L” w swoim dzienniku Tania zapisała:

Matka [ edytuj | edytuj kod ]

Trzy dni po ?mierci Aleksieja, 13 maja, w wieku 52 lat zmarła z wycie?czenia matka Tani. Dziewczynka pod liter? ?M” zapisała krotkie:

Przekonana, ?e wszyscy jej bliscy zmarli (nie znała losow Miszy i Niny) Tania pod liter? ?S” zapisała nast?pnie:

oraz pod liter? ?U”:

i w ko?cu pod ?O”:

Dalsze losy Tani [ edytuj | edytuj kod ]

W dniu ?mierci matki, po dokonaniu ostatniego wpisu w swoim dzienniku, Tania Sawiczewa udała si? do rodziny swojej przyjaciołki Wiery Nikołajenko, ktora mieszkała w tym samym domu. Jej rodzicom z płaczem o?wiadczyła, ?e dopiero co zmarła jej matka i ?e została sama. Poprosiła o ich pomoc w odwiezieniu ciała matki na cmentarz. Rodzice Wiery spełnili pro?b? i na po?yczonym wozku zawie?li ciało Marii Ignatiewnej do du?ego hangaru za mostem na Smolence, gdzie zwo?ono trupy z całej Wyspy Wasilewskiej. Tania dob? sp?dziła w rodzinie Nikołajewow. Nast?pnego dnia bez wiedzy gospodarzy poszła do swojej dalekiej krewnej, ciotki Dusi ? Jewdokii Arsieniewej, ktora mieszkała przy ulicy Dyktatury Proletariatu . Obok kilku drobiazgow ? pami?tek po rodzicach ? dziewczynka zabrała ze sob? rownie? notatnik. Jewdokia zaopiekowała si? dziewczynk?, jednak pracuj?c po połtorej zmiany nie mogła zapewni? nale?ytej opieki i oddała j? do jednego z domow dziecka, ktory akurat był przygotowywany do ewakuacji. Wraz z nim Tania w sierpniu 1942 roku została ewakuowana do wsi Szatki 150 km od Ni?nego Nowogrodu , a nast?pnie do małej wsi Krasnyj Bor koło Szatek. Tam Tania została wraz z innymi dzie?mi poddana dwutygodniowej kwarantannie , podczas ktorej lekarze rozpoznali u niej, obok skrajnego wycie?czenia, gru?lic? . W marcu 1944, jako najci??ej chore dziecko z transportu, została przeniesiona do szpitala w Szatkach. Tam, pomimo wysiłkow lekarzy, zmarła 1 lipca 1944 na skutek gru?licy, anemii i ogolnego wycie?czenia organizmu. Była jedynym dzieckiem ze 125-osobowego transportu ewakuacyjnego, ktorego nie udało si? uratowa?. Została pochowana na miejscowym cmentarzu.

Dalsze losy dziennika [ edytuj | edytuj kod ]

Kiedy ewakuowana siostra Tani ? Nina powrociła po odblokowaniu miasta do Leningradu i rozpocz?ła poszukiwania członkow rodziny, ktorzy prze?yli, u Jewdokii Arsieniewej odnalazła swoj niegdy? zaginiony notatnik. Zabrała go, ale przekonana, ?e zawiera jedynie jej zawodowe notatki, nie zagl?dała do ?rodka. Po?niej poznała mjr. Rakowa, ktory przed wojn? był pracownikiem Ermita?u . Dopiero on przyjrzał si? bli?ej dzieci?cym ?bazgrołom” w notesie. Poniewa? z racji przydziału do Zarz?du Politycznego Frontu Leningradzkiego od ko?ca 1943 uczestniczył w organizowaniu wystawy Bohaterska Obrona Leningradu , zaproponował Ninie umieszczenie na niej dziennika Tani jako eksponatu. W styczniu 1946 dziennik, jako element wystawy, został umieszczony w nowo otwartym Muzeum Obrony Leningradu. W 1953 roku muzeum zostało zamkni?te, a dziennik wraz pozostałymi eksponatami trafił do Muzeum Historii Leningradu (obecnie Pa?stwowe Muzeum Historii Sankt Petersburga), gdzie jest eksponowany. Wcze?niej został wykorzystany w procesie norymberskim jako jeden z dowodow przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim (chocia? wspołcze?ni historycy rosyjscy kwestionuj? ten fakt, twierdz?c, ?e gdyby tak było, dziennik jako dowod pozostałby w Norymberdze) ^[3] .

Pami?? [ edytuj | edytuj kod ]

W czasach radzieckich Tania i jej dziennik były symbolem heroizmu i ofiarno?ci ludzi radzieckich podczas blokady Leningradu. Nie zapomniano o niej rownie? we wspołczesnej Rosji, o czym ?wiadcz? dwie tablice pami?tkowe umieszczone na budynku, w ktorym mieszkała i pisała swoj dziennik podczas blokady ? jedna odsłoni?ta w czasach ZSRR, a druga ju? po jego upadku, gdy Leningrad stał si? Petersburgiem. W miejscu pochowku w Szatkach, odnalezionym dopiero w 1964 roku po akcji gazety Pionierskaja Prawda , Tania ma okazały pomnik nagrobny ustawiony w 1981 roku. Wcze?niej, w 1975, odsłoni?to na tym cmentarzu stel? jej po?wi?con?, na ktorej na marmurowych tablicach umieszczono poszczegolne zapiski z jej dziennika. Planowano nawet przenie?? jej szcz?tki do Leningradu, jednak sprzeciwiła si? temu siostra Nina ^[2] .

W 1971 roku jej imieniem ( 2127 Tania ) Ludmiła Czernych nazwała jedn? z odkrytych przez siebie planetoid ^[4] .

Historia Tani została przedstawiona w ameryka?sko-radzieckim serialu dokumentalnym z 1978 roku pt. Decyduj?cy front , w odcinku po?wi?conym blokadzie Leningradu.

Rosyjska ?piewaczka polskiego pochodzenia Edyta Piecha od lat wykonuje w swoim repertuarze Ballad? o Tani Sawiczewej .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Lilia Markowa: Błokadnaja hronika Tani sawiczewoj . [w:] Pietierburgskaja siemia. Je?edniewnaja intierniet-gazieta [on-line]. [dost?p 2011-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 maja 2017)]. ( ros. ) .
• Tatiana Nikołajewna Sawiczewa . [w:] Biografii, memuary, istorii. Narodnyj biograficzeskij sprawocznik [on-line]. [dost?p 2011-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 lutego 2013)]. ( ros. ) .