Tadeusz Reytan

Tadeusz Reytan
	; portret p?dzla nieznanego autora z pierwszej połowy XIX wieku
	; Reytan
Rodzina	Reytanowie herbu Rejtan
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1742 ; Hruszowka
Data i miejsce ?mierci	8 sierpnia 1780 ; Hruszowka
Ojciec	Dominik Reytan, podkomorzy nowogrodzki
Matka	Teresa Wołodkowicz herbu Radwan, stolnikowna mi?ska
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Tadeusz Reytan ( Rejtan , Reyten ) herbu Rejtan (ur. 20 sierpnia 1742 w Hruszowce , zm. 8 sierpnia 1780 tam?e) ? w 1773 poseł wojewodztwa nowogrodzkiego na Sejm Rozbiorowy w Warszawie . Jego bohaterski opor przeciw skonfederowaniu Sejmu Rozbiorowego uznawany jest za jedn? z ostatnich pozytywnych prob zastosowania liberum veto ^[1].

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Syn zamo?nego ziemianina Dominika Reytana, podkomorzego nowogrodzkiego i Teresy z Wołodkowiczow stolnikowny mi?skiej. Brat Michała , pisarza nowogrodzkiego. Wnuk Michała (zm. 1706), skarbnika mozyrskiego. Wraz z ojcem był klientem Radziwiłłow herbu Tr?by .

Na pierwszej sesji sejmowej 19 kwietnia 1773 wraz z Samuelem Korsakiem i Stanisławem Bohuszewiczem sprzeciwiał si? zawi?zaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem Adama Poni?skiego , umo?liwiaj?cej zatwierdzenie traktatu I rozbioru Polski . Po jego dokonaniu miał uniemo?liwi? wyj?cie sygnatariuszom rozbioru, wołaj?c do nich: ?Chyba po moim trupie!” ^[2]^[3]^[4]. Stanowisko jego zgodne było z instrukcj?, jak? otrzymał przy wyborze na posła na swoim sejmiku w Nowogrodku : broni? cało?ci Polski z nara?eniem ?ycia i mienia . Oparł si? na tym, ?e uniwersały krolewskie zwołały sejm wolny , a alternata laski przypadała wowczas na prowincj? litewsk?. Przestrzegał zasad ?cisłego legalizmu, nie d???c do zerwania obrad, wysuwał jako jedyne ??danie wybor marszałka. Opor Reytana poparł Korsak, inni posłowie litewscy oraz niektorzy koronni (głownie ł?czyccy). Wzi?ł w r?ce drug? lask?, przygotowan? dla marszałka konfederacji litewskiej, i usiadł na taborecie marszałka o?wiadczaj?c, ?e mo?e by? takim samym samozwa?czym marszałkiem jak Poni?ski, doprowadzaj?c do ust?pienia tego ostatniego z miejsca prezydialnego. 20 kwietnia wniesiono do grodu akt konfederacji i ustanowiono jej s?dy, przed ktore pozwano Reytana. W obliczu nieprzyj?cia przez Reytana pozwu s?d konfederacji skazał go wyrokiem zaocznym (kondemnat?) jako wzburzyciela pokoju powszechnego i buntownika przeciw ojczy?nie na kary kryminalne i konfiskat? dobr.

21 kwietnia grod warszawski (instancja s?dowa dla szlachty) z rozkazu Poni?skiego nie przyj?ł manifestu Reytana i Korsaka przeciw bezprawnemu pozwaniu Reytana. Mocarstwa rozbiorcze wydały not? ??daj?c? opro?nienia sali poselskiej, jednak Reytan, Korsak i Bohuszewicz cały czas jej nie opuszczali. Usiłuj?c zatrzyma? na sali posłow, ktorzy po ogłoszeniu solwowania sesji udawali si? do wyj?cia, Reytan stan?ł w drzwiach rozkrzy?owawszy r?ce, zaklinaj?c na miło?? Boga i ojczyzny, padł na ziemi? wołaj?c, ?eby deptali jego ciało. Poseł ziemi nurskiej Jacek Jezierski zawołał: "ja pierwszy" i przest?pił nad le??cym ^[5]. Podobnie uczynili pozostali posłowie. 22 kwietnia Reytan wyczerpany fizycznie i nerwowo po 36 godzinach przebywania bez jedzenia opu?cił sal? sejmow?. Uzyskał na pi?mie gwarancj? od posłow mocarstw rozbiorczych, ?e nie b?dzie podlega? represjom i ?e kondemnata na nim zostanie skasowana. Reytan udał si? po protekcj? do pruskiego generała Ruperta Scipio von Lentulusa , ktory przydzielił mu ochron? huzarow pruskich, w ich asy?cie chodził po?niej po stolicy.

Po sejmie rozbiorowym Reytan wyjechał na Litw? i według tradycji rodzinnej popadł w obł?d, w wyniku czego 8 sierpnia 1780 roku popełnił samobojstwo ^[6]^[7]. Nie zało?ył rodziny.

Prawdopodobnie odebrał sobie ?ycie w swojej rodzinnej Hruszowce, kalecz?c si? szkłem. Szcz?tki Tadeusza Reytana odkryto w okresie II Rzeczypospolitej w 1930 w obmurowanym cegł? grobie w miejscu zwanym ?Pod Grabem”, zlokalizowanym w pobli?u dworu, na ktore wskazywali okoliczni mieszka?cy. Polscy naukowcy, w?rod ktorych byli m.in. antropolog Kazimierz Stołyhwo i historyk Stanisław Lorentz , nie potwierdzili wowczas autentyczno?ci miejsca pochowku i szcz?tkow Tadeusza Reytana ^[8]. Zdaniem historyka Jerzego Michalskiego badania szcz?tkow z Hruszowki w 1930 roku nie doprowadziły do jednoznacznej konkluzji, czy s? one Tadeusza Rejtana ^[9].

Kult postaci [ edytuj | edytuj kod ]

Wkrotce po ?mierci rozpowszechnił si? w Polsce kult jego postaci. Portrety Reytana pojawiały si? na licznych rycinach jako symbol prawdziwego patrioty. Sejm Czteroletni uczcił pami?? Tadeusza Reytana, zawieraj?c to w nast?puj?cych słowach: ?Moj krol, za zgod? skonfederowanych Rzeczypospolitej stanow, w tej porze, gdzie przywroceniem sił Rz?du Rzeczypospolitej (...) mamy wdzi?czn? czuło?? długiem pami?ci tego szanownego Polaka” ^[10].

Tadeusz Reytan jest bohaterem opowiadania zawartego w zbiorze: ? Pami?tki JPana Seweryna Soplicy, cze?nika parnawskiego ” Henryka Rzewuskiego z 1839 .

Imi? Reytana nosi znane z patriotycznych tradycji, zało?one w 1905 VI Liceum Ogolnokształc?ce im. Tadeusza Reytana w Warszawie , Szkoła Podstawowa w B?czalu Dolnym (zało?ona w 1885) oraz Zespoł Szkoł nr 2 im. Tadeusza Rejtana w Rzeszowie.

Jacek Kaczmarski po?wi?cił Reytanowi swoj? piosenk? pt. ? Rejtan, czyli raport ambasadora ” , wydan? na albumie Muzeum w 1981 roku, ktora jest inspirowana obrazem Jana Matejki Rejtan ? upadek Polski i opowiada o wydarzeniach w Sejmie z punktu widzenia rosyjskiego ambasadora.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Historia sejmu polskiego , praca zbiorowa pod redakcj? Jerzego Michalskiego. Tom I do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1984, s. 374. Odmiennie widzi to Władysław Konopczy?ski : Znajd? si? jeszcze w zmienionych warunkach ludzie odmiennej o całe niebo natury moralnej, ktorzy protestowa? b?d? samotnie przeciwko sejmom : Karol Chreptowicz i Jozef Wybicki w r. 1768, Reytan i kilku towarzyszy w latach 1773?5, ale, pomijaj?c ju? ro?nic? pobudek, czyny ich nawet formalnie odcinaj? si? wyra?nie od czynu Szymakowskiego (sprawcy zerwania sejmu 1762 ). Wybicki upomniał si? o głos wolny w znaczeniu europejskim, t. j. o prawo wyra?ania swych my?li; gdy mu zamkni?to usta, zaprotestował przeciwko wszystkim bezprawiom, popełnionym przez Repnina i jego kreatury. Wiedział, ?e sejmu pod w?złem radomskim nie zerwie, po prostu wi?c nawoływał do powstania. Reytan zwalczał uzurpacj? Poni?skiego, ??dał sejmu wolnego, pod prawidłowo obranym marszałkiem. ?aden z nich nie inwokował ??renicy wolno?ci”, ani nie ganił zasady wi?kszo?ci. ( Liberum Veto , 1918, s. 390).
↑ Henryk Kwiatkowski: Wybor tekstow literackich do dziejow Polski . Dzier?oniow: ALEX Dzier?oniow, 2001, s. 150. ISBN 83-85589-38-4 .
↑ Prawdziwa historia Rejtana . [w:] Odkrywcy.pl [on-line]. [dost?p 2012-11-24]. ( pol. ) .
↑ Henryk Kwiatkowski: Wybor tekstow literackich do dziejow Polski - Henryk Kwiatkowski . [w:] Google Ksi??ki [on-line]. ALEX Dzier?oniow. s. 150. [dost?p 2012-12-15]. ( pol. ) .
↑ Jozef Geresz, Ustanowienie kasztelanii łukowskiej w 1775 r., Echo Katolickie, 26 sierpnia 2009 r.
↑ Rejtan Tadeusz . portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-20)]. , [w:] WIEM (encyklopedia) .
↑ Rejtan Tadeusz , [w:] Encyklopedia Internautica .
↑ HRUSZOWKA .
↑ Jerzy Michalski , Tadeusz Reytan, s: Polski Słownik Biograficzny , 1988 , t. XXXI/2, s. 231-237, Maciej Mycieslki, Dominik Michał Reytan, w: Polski Słownik Biograficzny , 1988 , t. XXXI/2, s. 230-231.
↑ Marian M. Brandys Marian M. , Jasienica i inni .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

[1] Historia sejmu polskiego , praca zbiorowa pod redakcj? Jerzego Michalskiego. Tom I do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1984, s. 374. Odmiennie widzi to Władysław Konopczy?ski : Znajd? si? jeszcze w zmienionych warunkach ludzie odmiennej o całe niebo natury moralnej, ktorzy protestowa? b?d? samotnie przeciwko sejmom : Karol Chreptowicz i Jozef Wybicki w r. 1768, Reytan i kilku towarzyszy w latach 1773?5, ale, pomijaj?c ju? ro?nic? pobudek, czyny ich nawet formalnie odcinaj? si? wyra?nie od czynu Szymakowskiego (sprawcy zerwania sejmu 1762 ). Wybicki upomniał si? o głos wolny w znaczeniu europejskim, t. j. o prawo wyra?ania swych my?li; gdy mu zamkni?to usta, zaprotestował przeciwko wszystkim bezprawiom, popełnionym przez Repnina i jego kreatury. Wiedział, ?e sejmu pod w?złem radomskim nie zerwie, po prostu wi?c nawoływał do powstania. Reytan zwalczał uzurpacj? Poni?skiego, ??dał sejmu wolnego, pod prawidłowo obranym marszałkiem. ?aden z nich nie inwokował ??renicy wolno?ci”, ani nie ganił zasady wi?kszo?ci. ( Liberum Veto , 1918, s. 390).

[Rejtan1-2] Henryk Kwiatkowski: Wybor tekstow literackich do dziejow Polski . Dzier?oniow: ALEX Dzier?oniow, 2001, s. 150. ISBN 83-85589-38-4 .

[Rejtan2-3] Prawdziwa historia Rejtana . [w:] Odkrywcy.pl [on-line]. [dost?p 2012-11-24]. ( pol. ) .

[4] Henryk Kwiatkowski: Wybor tekstow literackich do dziejow Polski - Henryk Kwiatkowski . [w:] Google Ksi??ki [on-line]. ALEX Dzier?oniow. s. 150. [dost?p 2012-12-15]. ( pol. ) .

[5] Jozef Geresz, Ustanowienie kasztelanii łukowskiej w 1775 r., Echo Katolickie, 26 sierpnia 2009 r.

[6] Rejtan Tadeusz . portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-20)]. , [w:] WIEM (encyklopedia) .

[7] Rejtan Tadeusz , [w:] Encyklopedia Internautica .

[8] HRUSZOWKA .

[9] Jerzy Michalski , Tadeusz Reytan, s: Polski Słownik Biograficzny , 1988 , t. XXXI/2, s. 231-237, Maciej Mycieslki, Dominik Michał Reytan, w: Polski Słownik Biograficzny , 1988 , t. XXXI/2, s. 230-231.

[10] Marian M. Brandys Marian M. , Jasienica i inni .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]