Szkoci

Scots

Populacja	około 30 milionow
Miejsce zamieszkania	Szkocja : 4 459 071 Stany Zjednoczone : 9 209 813 Kanada : 4 719 850 Australia : 1 501 204 Anglia : 795 000
J?zyk	szkocki angielski , szkocki lallans , szkocki gaelicki , szkocki reagaird
Religia	prezbiterianizm , ateizm , katolicyzm
Pokrewne	Irlandczycy , Ma?czycy , Walijczycy , Anglicy , Kornwalijczycy , Kelperzy

Szkoci ( ang. i scots Scots , gael. Albannaich ) ? narod celtycki zamieszkuj?cy Szkocj? i Irlandi? Połnocn? . Mowi? j?zykami : angielskim (70% ludno?ci), szkockim lallans (30% ludno?ci) i celtyckim j?zykiem gaelickim (1% ludno?ci, głownie wyspy Hebrydy ); te dwa ostatnie j?zyki s? stopniowo wypierane przez j?zyk angielski .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

42% Szkotow wyznaje prezbiterianizm ( Ko?cioł Szkocji ), du?a grupa ludno?ci to atei?ci (28%), jedynie mieszka?cy południowo-zachodniej Szkocji (głownie potomkowie imigrantow z Irlandii ) oraz ludno?? 2 niewielkich wysp ( South Uist i Barra ) to w wi?kszo?ci katolicy (16%).

W etnogenezie Szkotow uczestniczyło wiele grup: Piktowie , Gaelowie , Brytowie , Anglowie oraz wikingowie . W wyniku wielowiekowych procesow ukształtowały si? trzy grupy społecze?stwa szkockiego: zanglizowani mieszka?cy nizin ( Lowlanderzy ) mowi?cy j?zykiem scots i gorale podtrzymuj?cy celtyckie tradycje ( Highlanderzy ) posługuj?cy si? j?zykiem gaelic oraz niedawno wyodr?bniona grupa Borderow z pogranicza pochodz?cych z mał?e?stw mieszanych z Anglikami , ktorzy władaj? wył?cznie j?zykiem angielskim , jedynie zachowuj?c szkocki akcent na skutek asymilacji j?zykowej .

Podstaw? organizacji społecznej Szkotow były klany . Po unii z Angli? (1707 r.) klany przestawały istnie?, pozbawione odwiecznych terytoriow, kolonizowanych przez Anglikow. ?lady dawnych tradycji zachowały si? w zwyczajach, muzyce, poezji , w ubiorze ? m?ski stroj klanowy, czyli kilt z kraciastego tartanu został uznany za narodowy stroj szkocki .

W pierwszych wiekach naszej ery mianem Szkotow nazywano heterogeniczn? ludno?? Irlandii , powstał? z przemieszania Celtow z pierwotnymi mieszka?cami Irlandii o pochodzeniu azjanickim .

W VI wieku zostali schrystianizowani przez ?w. Kolumb? . Cho? ich mieszanie si? z Piktami z Wysp Brytyjskich rozpocz?ło si? ju? wcze?niej, masowa inwazja Szkotow na Brytani? zacz?ła si? w VIII wieku, pod wpływem wikingow , ktorzy zacz?li pustoszy? Irlandi? . Gdy irlandzcy osadnicy zasymilowali si? z ludno?ci? Wysp Brytyjskich, Szkotami nazywano ju? tylko mieszka?cow połnocnej cz??ci Wielkiej Brytanii.

Szkoci w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Szkoci w Polsce .

Zobacz w Wiki?rodłach tekst Hasło Szot w Encyklopedii staropolskiej

Pierwsze kontakty Szkotow z Polsk? si?gaj? XIV wieku ^[1] , a w XV wieku m.in. dwoch szkockich studentow zapisało si? (w 1438 r. i 1453 r.) na Akademi? Krakowsk? , a kupcy szkoccy prowadzili o?ywiony handel z Gda?skiem , np.: James Kabrun (Cockburn), sfinansował budow? opery w tym mie?cie. Inny znany Szkot William Bruce był wykładowc? Akademii Zamoyskiej.

Nie jest znana dokładna liczba Szkotow, ktorzy przybyli do Rzeczypospolitej Obojga Narodow w okresie zbo?owej prosperity. Według polskiej prasy: w ko?cu XVI w. ?yło na naszych ziemiach a? 100 tys. Szkotow ^[2] . Zdaniem brytyjskiego historyka Neala Aschersona musiały by? ich dziesi?tki tysi?cy ^[3] . Szkocki podro?nik z epoki nowo?ytnej, William Lithgow pisał wr?cz o Polsce jako Matce lub Mamce młodych ludzi i młodzieniaszkow ze Szkocji ^[4] . Bardziej realne dane szacunkowe (odnosz?ce si? te? do niewielkiego zaludnienia owczesnej Szkocji) podaj? liczb? 7400 rodzin szkockich w I Rzeczypospolitej, czyli ok. 37 tysi?cy osob ^[5] .

Podczas wojny inflanckiej w 1577 r. Stefan Batory nadał Szkotom przywileje dworzan krolewskich. Mieli oni prawo zaopatrywania dworu w towary i je?d?enia z nim po całym kraju.

W ramach asymilacji do warunkow polskich nazwiska niektorych Szkotow ulegały spolszczeniu, np. Czamer (Chalmers), Czochran (Cochrane), Dziaksen (Jackson), Kabron (Cockburn), Machlejd (Macleod), Szynkler (Sinclair). Spolonizowanym Szkotem jest Ketling ( Hassling-Ketling of Elgin ), jeden z bohaterow powie?ci Henryka Sienkiewicza Pan Wołodyjowski . Szkotow w Polsce popularnie nazywano Szotami. Nazywano tak rownie? ludowy taniec polski z regionu Warmii i Mazur wywodz?cy si? od walca szkockiego ^[6] .

Po wojnach napoleo?skich , gdy gospodarka szkocka prze?ywała kryzys, Szkoci znow zacz?li przybywa? do Polski, tym razem jako specjali?ci od nowoczesnych technologii (in?ynierowie, farmerzy, producenci tekstyliow, młynarze, metalurdzy) werbowani przez polskich ziemian ^[7] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• historia Szkocji

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Szkoci w Polsce. Autor: Stefan Zabieglik
• Szkoci w Lublinie