Surinamska Wojna Wewn?trzna (holenderski: Binnenlandse Oorlog ) była wojn? domow? prowadzon? w regionie Sipaliwini w Surinamie w latach 1986?1991. Poł?czone siły Tucayana Amazonas, ktorych dowodc? był Thomas Sabajo ^[1] i Jungle Commando (grupa dowodzona przez Ronniego Brunswijka, ktorej członkowie wywodzili si? z grupy etnicznej Maronow ), walczyły przeciwko Armii Narodowej kierowanej przez owczesnego szefa armii i de facto szefa pa?stwa Desiego Bouterse’a .

Tło [ edytuj | edytuj kod ]

Surinam ma jedn? z najbardziej zro?nicowanych etnicznie populacji w Ameryce Południowej , z ludno?ci? etniczn? Indian (południowoazjatyck?), jawajsk?, chi?sk?, europejsk?, india?sk?, afryka?sk? (kreolsk? oraz ludu Maroni ) i pochodzenia wielorasowego. Przodkowie Maronow byli afryka?skimi niewolnikami, ktorzy uciekli z przybrze?nego Surinamu mi?dzy połow? XVII a ko?cem osiemnastego wieku, tworz?c wewn?trz kraju niezale?ne osady. Osiedlili si? na terenie surinamskich kolonii i uzyskali niepodległo??, podpisuj?c traktat pokojowy z Holendrami w latach 60. XVIII wieku. Holendrzy nie byli w stanie ich pokona? i zgodzili si? na ich autonomi? na swoim terytorium ^[2] .

W 1975 roku Surinam uzyskał pełn? niezale?no?? od Holandii . Desi Bouterse uczestniczył w budowie armii narodowej. Pi?? lat po?niej, w 1980 roku, on i pi?tnastu innych sier?antow wojskowych przeprowadzili krwawy zamach stanu przeciwko rz?dowi kraju. W rezultacie Bouterse ostatecznie przej?ł władz? w kraju. W 1987 r. nakazał Zgromadzeniu Narodowemu przyj?cie nowej konstytucji, ktora pozwoliła mu nadal pełni? funkcj? szefa armii, poniewa? ustanowiono rz?d cywilny pod ?cisłym nadzorem.

Konflikt [ edytuj | edytuj kod ]

Wojna pocz?tkowo była osobistym sporem mi?dzy Boutersem i Brunswijkiem, Maronem, ktory był byłym ochroniarzem Bouterse’a. Po?niej przybrała ona wymiar polityczny. Brunswijk domagał si? reform demokratycznych, praw obywatelskich i rozwoju gospodarczego dla mniejszo?ci maro?skiej w kraju ^[3] .

W listopadzie 1986 r. siły wojskowe zaatakowały wiosk? Moiwana, rodzinn? miejscowo?? Brunswijka. Zamordowano 39 osob, głownie kobiety i dzieci. Zniszczono wi?kszo?? wioski, pal?c dom Brunswijka i innych mieszka?cow. Ponad 100 ocalałych uciekło przez granic? do Gujany Francuskiej.

1 czerwca 1989 r. rebelianci zdobyli Afobaka Dam, głown? elektrowni? wodn? Surinamu, i zagrozili zalaniem stolicy Paramaribo , je?li rz?d nie zgodzi si? na negocjacje. Pomimo zagro?e? rebelianci wycofali si? 36 godzin po?niej na rozkaz Brunswijka ^[4] .

7 czerwca 1989 r. odbyły si? rozmowy na wyspie Portal. Delegacje osi?gn?ły porozumienie w sprawie wst?pnego traktatu pokojowego. Rz?d podpisał pakt 21 lipca 1989 r., ktory został zatwierdzony przez parlament 7 sierpnia 1989 r. W zawartym porozumieniu obie strony deklarowały zamiar zako?czenia konfliktu i działa? wojennych ^[5] .

Zawieszenie broni zostało podpisane w czerwcu 1989 r. Program pomocy w nagłych wypadkach maj?cy na celu odbudow? wiosek Maronow, zniesienie stanu wyj?tkowego we wschodniej cz??ci kraju oraz powrot uchod?cow do Surinamu były jednymi z działa? zapocz?tkowanych przez porozumienie pokojowe. Rz?d zaproponował, aby oddziały Jungle Commando zostały przekształcone w jednostk? bezpiecze?stwa, by patrolowa? wn?trze kraju ^[6] .

Naruszenia zawieszenia broni miały jednak miejsce (ju? po zawarciu rozejmu), nie przeradzaj?c si? w konflikt o szerszej skali. Ale do wrze?nia 1989 r. zgin?ło co najmniej 300 osob, zniszczono liczne wioski, a wydobycie boksytu i aluminium zostało przerwane. Szacuje si?, ?e 7000 maronow uciekło do obozow dla uchod?cow w Gujanie Francuskiej .

W dniu 19 marca 1991 r. odbyło si? spotkanie przedstawicieli obu stron we wschodnim mie?cie gorniczym Moengo . Rz?d zaproponował integracj? Jungle Commando z Armi? Surinamu i prac? Maronow przy poszukiwaniach złota i w le?nictwie w zamian za całkowite rozbrojenie.

W dniu 27 marca 1991 r. odbyły si? ko?cowe rozmowy w miejscowo?ci Drietabbetje, skutecznie ko?cz?ce konflikt. Pomimo porozumienia wielu urz?dnikow i członkow Jungle Commando mieszkaj?cych w Holandii pot?piło warunki umowy i przyrzekło nadal kontynuowa? walk? zbrojn?.

Przest?pstwa wojenne [ edytuj | edytuj kod ]

W dniach 7 i 8 grudnia 1982 r. ?andarmi porwali 15 m??czyzn ze swoich ło?ek, w wi?kszo?ci cywilow, umie?cili ich w autobusie, a nast?pnie zamordowali ich po wniesieniu przeciwko nim oskar?e? o konspiracj?. Ofiarami byli wszyscy członkowie Surinamskiego Stowarzyszenia na rzecz Demokracji, grupy krytycznej wobec surinamskiego rz?du wojskowego. Grupa, według urz?dnikow pa?stwowych, była cz??ci? konspiracji, ktora planowała zamach stanu w Bo?e Narodzenie. Pa?stwo po?niej przyznało si? do prowadzenia nieodpowiednich dochodze? w tej sprawie. Dochodzenie rozpocz?ło si? w 2008 r. Pomimo przyj?cia odpowiedzialno?ci politycznej, Bouterse odmowił bezpo?redniego zaanga?owania.

29 listopada 1986 r. rz?d wojskowy stracił ponad 40 osob, w tym kobiety i dzieci, i spalił wiosk? Moiwana. Trzy lata po ataku wydano o?wiadczenie, w ktorym Bouterse przej?ł bezpo?redni? odpowiedzialno?? za morderstwa. W wyniku dochodzenia prowadzonego przez Mi?dzyameryka?sk? Komisj? Praw Człowieka (IACHR) rz?d Surinamu przeprosił rodziny ofiar w 2006 r., dodatkowo wypłacaj?c odszkodowanie pozostałym przy ?yciu. Sprawcy zbrodni pozostali bezkarni.

W dniu 31 grudnia 1987 r. podczas operacji przeciwpowsta?czej w rejonie Atjoni siedmiu maro?skich cywilow zostało wyp?dzonych pojazdem wojskowym pod zarzutem przynale?no?ci do Jungle Commando. Kilka mil dalej, sze?ciu maronow zostało straconych, podczas gdy siodmy zmarł z powodu odniesionych obra?e? podczas proby ucieczki. Dochodzenie IACHR w tej sprawie zostało wszcz?te w styczniu 1988 roku. W dniu 10 wrze?nia 1993 r. s?d przyznał rodzinom ofiar 450 tysi?cy dolarow odszkodowania i za??dał od Surinamu zrekompensowania rodzinom wydatkow poniesionych na zlokalizowanie ciał ofiar. Druga decyzja (w tej samej sprawie) okre?lała z kolei niewystarczaj?ce reparacje finansowe, nakazuj?c pa?stwu ponowne otwarcie przychodni medycznej w Saramacca i szkoły we wsi ofiar.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Vries, E. de: Suriname na de binnenlandse oorlog , Amsterdam 2005: Wydawcy KIT.
• Hoogbergen, W. & D. Kruijt: De oorlog van de sergeanten: Surinaamse militairen in de politiek , Amsterdam 2005: Bakker.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• VPRO Wereldnet, dinsdag 6 september 2005
• Oneworld: Binnenlandse oorlog
• Rapport van de Mensenrechtencommissie van Midden-Amerikaanse staten betreffende een incident in Atjoni nabij Pokigron