Sulmierzyce

Sulmierzyce
	miasto i gmina
	; Drewniany ratusz w Sulmierzycach z 1743 r.
Herb	Flaga
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	wielkopolskie
Powiat	krotoszy?ski
Prawa miejskie	1457?1972, 1973
Burmistrz	Dariusz D?bicki
Powierzchnia	29,2 km²
Populacja (2022) ; ? liczba ludno?ci ; ? g?sto??	; 2736 ; 94 os./km²
Strefa numeracyjna	62
Kod pocztowy	63-750
Tablice rejestracyjne	PKR
	Poło?enie na mapie powiatu krotoszy?skiego Sulmierzyce
	Poło?enie na mapie Polski Sulmierzyce
	Poło?enie na mapie wojewodztwa wielkopolskiego Sulmierzyce
	51°36′21″N 17°31′51″E / 51,605833 17,530833
TERC ( TERYT )	3012011
SIMC	0937333
	Urz?d miejski Rynek 11, ; 63-750 Sulmierzyce
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa
	BIP

Sulmierzyce ( niem. Sulmierschutz ) ? miasto w wojewodztwie wielkopolskim , w powiecie krotoszy?skim . Miasto stanowi gmin? miejsk? .

W latach 1975?1998 miasto administracyjnie nale?ało do wojewodztwa kaliskiego .

Były miastem krolewskim Korony Krolestwa Polskiego ^[2], nale?ały do starostwa odolanowskiego, pod koniec XVI wieku le?ały w powiecie kaliskim wojewodztwa kaliskiego ^[3].

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto liczyło 2895 mieszka?cow ^[4].

W Sulmierzycach urodził si? Sebastian Fabian Klonowic .

Struktura powierzchni [ edytuj | edytuj kod ]

Według danych z roku 2002 ^[5] Sulmierzyce ma obszar 28,98 km², w tym:

u?ytki rolne: 64%
u?ytki le?ne: 18%

Miasto stanowi 4,06% powierzchni powiatu.

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Dane z 31 grudnia 2012 ^[6]:

Opis	Ogołem		Kobiety		M??czy?ni
Jednostka	osob	%	osob	%	osob	%
Populacja	2.775	100	1454	50,2	1441	49,8
G?sto?? zaludnienia [mieszk./km²]	98,8		49,6		49,2

Piramida wieku mieszka?cow Sulmierzyc w 2014 roku

Poło?enie [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto le?y na skraju Wysoczyzny Kaliskiej , około 42 km na południowy zachod od Kalisza , na wysoko?ci 116?139,8 m n.p.m. , nad strumieniem Czarna Woda .

Przez Sulmierzyce przechodz? drogi:

droga wojewodzka nr 444 : Krotoszyn -Sulmierzyce- Ostrzeszow oraz
droga powiatowa Milicz -Sulmierzyce- Ostrow Wielkopolski .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Grod istniał tu prawdopodobnie ju? przed XIII wiekiem. Nazwa wspołczesnego miasta pochodzi od staropolskiego imienia Sulimir . Sulmierzyce były wzmiankowane ju? w 1297 roku. Prawa miejskie otrzymały, staraniem starosty odolanowskiego Mikołaja Gruszczy?skiego, w roku 1457 z nadania Kazimierza Jagiello?czyka . Lokowano je na prawie magdeburskim . Poł?czono w tym celu trzy wioski: Stare Sulmierzyce, Nowe Sulmierzyce i Granowice. Poło?enie na samej granicy wielkopolsko-?l?skiej, od XIV w. stanowi?cej granic? Krolestwa Polskiego, i przy drodze handlowej ze ?l?ska do Kalisza zapewniło Sulmierzycom lata rozwoju (w 1524 roku otwarto tu komor? celn?). Było najlepiej rozwini?tym spo?rod okolicznych mniejszych miast, wyprzedzało m.in. Odolanow , Ostrow , Raszkow , Kwiatkow , Sobotk? . Utrzymało t? pozycj? do połowy XVIII wieku. W 1545 roku urodził si? w Sulmierzycach poeta Sebastian Klonowic .

Wraz z II rozbiorem Rzeczypospolitej w 1793 r. Sulmierzyce przeszły pod administracj? prusk? (z przerw? 1807?1815). Od 1819 roku miasto nale?ało do rodu von Thurn-Taxis. Mieszka?cy brali aktywny udział w Wio?nie Ludow 1848 roku. Sulmierzycki batalion licz?cy 300 osob odznaczył si?, 22 kwietnia w bitwie o Odolanow , a okoliczni chłopi rozbili pruski oddział spiesz?cy na odsiecz z garnizonu w Ostrowie. W 1862 odbyła si? tu manifestacja narodowa, w ktorej wzi?ło udział 7000 osob. Odsłoni?to podczas niej pomnik Sebastiana Klonowica, powstały z fundacji Pozna?skiego Towarzystwa Przyjacioł Nauk . Działały tu mi?dzy innymi Towarzystwo O?wiaty Ludowej i Towarzystwo Czytelni Ludowych. W 1895 r. miasto zostało poł?czone w?skotorow? lini? kolejow? z odległym od 20 km Miliczem . W 1902 roku odbył si? w Sulmierzycach strajk dzieci szkolnych. Do powstania wielkopolskiego sulmierzyczanie wystawili jednostk? licz?c? 200 ?ołnierzy. W nocy z 18 na 19 stycznia odparła ona dwa ataki wojsk niemieckich na Sulmierzyce.

Traktat Wersalski przywrocił w 1920 r. Sulmierzyce Polsce, ponownie wytyczaj?c granic? wzdłu? zachodnich przedmie?ci. W konsekwencji jedyne poł?czenie kolejowe miasta uległo zawieszeniu a? do 1945 r. W 1932 miasto wł?czono, razem z całym powiatem odolanowskim do powiatu ostrowskiego , a w 1934 roku, wraz z wsi? Chwaliszew , do powiatu krotoszy?skiego . W okresie mi?dzywojennym w miejscowo?ci stacjonowała placowka Stra?y Granicznej I linii ?Sulmierzyce” ^[7].

Podczas II wojny ?wiatowej hitlerowcy zniszczyli pomnik Sebastiana Klonowica. Nowy odsłoni?to w roku 1957. Przej?cie ?l?ska przez Polsk? i utrata pozycji miasta granicznego po 1945 roku przyczyniła si? do znacznego ograniczenia roli Sulmierzyc do tego stopnia, ?e 1 stycznia 1973 ^[8] straciły prawa miejskie, przywrocone 9 grudnia 1973 ^[9] (a wi?c ju? po jedenastu miesi?cach) dzi?ki staraniom mieszka?cow i inicjatywie Wacława Rogali?skiego ^[10]. W 1984 roku Sulmierzyce uzyskały w konkursie Mistrz Gospodarno?ci drugie miejsce, a w latach 1985 i 1986 miejsce pierwsze. W 1988 roku miasto zostało odznaczone, w uznaniu zasług poło?onych dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju , Krzy?em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski ^[11]. W 1991 r. poł?czenie kolejowe z Miliczem zostało ponownie zawieszone; tory zostały ostatecznie rozebrane ok. 2000 r.

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

unikatowy ratusz miejski , z 1743 roku, drewniany, otynkowany, z opartym na filarach, czterospadowym dachem naczołkowym , z cebulast? wie?? i drewnianymi schodami, obecnie Muzeum Ziemi Sulmierzyckiej imienia Sebastiana Fabiana Klonowica ,
ko?cioł parafialny Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Marii Panny , pseudobarokowy , wybudowany w 1879 roku po po?arze poprzedniej ?wi?tyni, posiada wie?? z cebulastym hełmem,
- obraz Matka Boska z Dzieci?tkiem , malowany na desce, z dat? 1634,
- gotycka Pieta w kruchcie ,
drewniany wiatrak-ko?lak z XIX wieku,
domy konstrukcji szkieletowej wypełnionej glin?, powstałe w XVIII i XIX wieku,
domy konstrukcji wie?cowej na obłap, szczytowe, z czarnymi kuchniami,
grodzisko Sulimira , wczesno?redniowieczne .

Przyroda [ edytuj | edytuj kod ]

Obszar Chronionego Krajobrazu D?browy Krotoszy?skie i Baszkow Rochy,
Las Gli?nica.

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Niewielki o?rodek handlowy i usługowy. Wyst?puj? podmioty działalno?ci gospodarczej i rzemie?lniczej oraz gospodarstwa rolne.

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

Balatonfenyves ( W?gry )

S?siednie gminy [ edytuj | edytuj kod ]

Cieszkow , Krotoszyn , Milicz , Odolanow , Ostrow Wielkopolski (gmina wiejska) , Zduny

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludno?? w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Głowny Urz?d Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dost?p 2022-12-08] .
↑ Magazin fur die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Cz??? II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
↑ Stan i struktura ludno?ci oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII , Warszawa: Głowny Urz?d Statystyczny, 5 czerwca 2013, s. 104 , ISSN 2083-3342 [dost?p 2014-02-19] .
↑ Portal Regionalny i Samorz?dowy REGIOset . regioset.pl. [dost?p 2010-09-14]. ( pol. ) .
↑ Bank Danych Lokalnych . GUS . [dost?p 2014-02-19]. ( pol. ) .
↑ Marek Jabłonowski , Bogusław Polak : Polskie formacje graniczne 1918?1839. Dokumenty organizacyjne, wybor ?rodeł . T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszali?skiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3 .
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327 .
↑ Dz.U. z 1973 r. nr 40, poz. 237 .
↑ Mirosława Meissnerowa, Wacław Rogali?ski (1910?1980) , w: Kronika Miasta Poznania (Raptularz TMMP), nr 4/1987, s. 235?238, ISSN 0137-3552.
↑ M.P. z 1988 r. nr 21, poz. 190 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Sulmierzyce , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. XI: Sochaczew ? Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 575 .
Oficjalny Serwis Informacyjny Miasta Sulmierzyce ? zabytki . sulmierzyce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].

[gus2022-1] Powierzchnia i ludno?? w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Głowny Urz?d Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dost?p 2022-12-08] .

[2] Magazin fur die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.

[3] Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Cz??? II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.

[4] Stan i struktura ludno?ci oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII , Warszawa: Głowny Urz?d Statystyczny, 5 czerwca 2013, s. 104 , ISSN 2083-3342 [dost?p 2014-02-19] .

[autonazwa1-5] Portal Regionalny i Samorz?dowy REGIOset . regioset.pl. [dost?p 2010-09-14]. ( pol. ) .

[6] Bank Danych Lokalnych . GUS . [dost?p 2014-02-19]. ( pol. ) .

[7] Marek Jabłonowski , Bogusław Polak : Polskie formacje graniczne 1918?1839. Dokumenty organizacyjne, wybor ?rodeł . T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszali?skiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3 .

[8] Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327 .

[9] Dz.U. z 1973 r. nr 40, poz. 237 .

[Meiss-10] Mirosława Meissnerowa, Wacław Rogali?ski (1910?1980) , w: Kronika Miasta Poznania (Raptularz TMMP), nr 4/1987, s. 235?238, ISSN 0137-3552.

[11] M.P. z 1988 r. nr 21, poz. 190 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Pozna?
Miasta powiatowe	Chodzie? Czarnkow Gniezno Gosty? Grodzisk Wielkopolski Jarocin K?pno Koło Ko?cian Krotoszyn Mi?dzychod Nowy Tomy?l Oborniki Ostrow Wielkopolski Ostrzeszow Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły ?rem ?roda Wielkopolska Turek W?growiec Wolsztyn Wrze?nia Złotow
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzy? Buk Chocz Czempi? Czerniejewo D?bie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Goła?cz Grabow nad Prosn? Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Ko?min Wielkopolski Ko?minek Kornik Krajenka Krobia Krzywi? Krzy? Wielkopolski Ksi?? Wielkopolski Lubo? Lwowek Łob?enica Margonin Miasteczko Kraje?skie Miejska Gorka Mie?cisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Go?lina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanow Okonek Opalenica Opatowek Osieczna Ostrorog Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszkow Rogo?no Rychtal Rychwał Rydzyna Sierakow Skoki Sompolno Stawiszyn St?szew Sulmierzyce Swarz?dz Szamocin ?lesin ?migiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszkow Uj?cie Wiele? Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagorow Zb?szy? Zduny ?erkow

Miasta	Kobylin Ko?min Wielkopolski Krotoszyn Sulmierzyce Zduny
Gminy miejskie	Sulmierzyce
Gminy miejsko-wiejskie	Kobylin Ko?min Wielkopolski Krotoszyn Zduny
Gminy wiejskie	Rozdra?ew

Przynale?no?? wojewodzka	woj. pozna?skie (II RP) (1919?39) woj. pozna?skie (1945?75)
Miasta (1919?75)	Mikstat ( ← 1934?54 → ) Nowe Skalmierzyce (od 1962) Odolanow ( ← od 1932) Ostrow (Wielkopolski) (do 1951 → ) Raszkow ( ← od 1932) Sulmierzyce ( ← 1932?34 → )
Osiedla (1954?72)	Skalmierzyce Nowe (1956?62)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934?54 i 1973?75)	Biniew (do 1946) Czarnylas (do 1954) Czekanow (do 1954) Daniszyn (do 1954) Granowiec (do 1946) Kamienice Nowe (1953?54) Mikstat (do 1954) Nowe Skalmierzyce * Odolanow Ostrow Wielkopolski (od 1973) Przygodzice Raszkow Sieroszewice ** Sobotka (1946?54) So?nie (od 1946) Wysocko Wielkie (do 1953)
Gromady (1954?72)	Biniew (1954?72) Biskupice Ołoboczne (1954?61) Bogdaj (1954?61) Bonikow (1954?68) Chojnik (1954?71) Chynowa (1954?61) Cieszyn (1954?61) Czarnylas (1954?72) Daniszyn (1954?72) Gorzyce Wielkie (1954?72) Gostyczyna (1954?61) Grudzielec Nowy (1954?61) Kamienice Nowe (1954?72) Kotowiecko (1954?71) Lewkow (1954?72) Ligota ( ← 1956?72) Mikstat (1954 → ) Moszczanka (1954?59) Nabyszyce (1954?61) Oci?? (1954?59) Odolanow (1954?72) Ołobok (1954?61) Parczew (1954?61) Przybysławice (1954?59) Przygodzice (1954?72) Raczyce (1954?59) Radłow (1954?61) Raszkow (1960?72) Sieroszewice (1954?72) Skalmierzyce (1954?72) Skalmierzyce Nowe (1954?55) Sobotka (1954?61) So?nie (1954?72) Strzy?ew (1954?71) Sulisław (1954?61) Szklarka Przygodzicka (1954?55 → ) Tarchały Wielkie (1954?61) Topola Wielka (1954?59) Wielowie? (1954?72) Wysocko Wielkie (1954?68) Zamo?? (1954?61)
Legenda	* 1934?54: Skalmierzyce Nowe ** 1934?54: Sieroszewice Nowe

Przynale?no?? wojewodzka	woj. pozna?skie (II RP) (1919?39) woj. pozna?skie (1945?75)
Miasta (1919?75)	Borek ( ← 1932?34 → ) Dobrzyca (do 1934) Kobylin Ko?min ( ← od 1932) Krotoszyn Pogorzela ( ← od 1932) Sulmierzyce ( ← 1934?72 i od 1973) Zduny
Gminy wiejskie zbiorowe (1934?54 i 1973?75)	Dobrzyca (do 1954) Kobylin Ko?min Krotoszyn Ligota (do 1954) Pogorzela Rozdra?ew Zduny
Gromady (1954?72)	Baszkow (1954?59) Benice (1954?59) Biadki (1954?71) Borz?ciczki (1954?59) Bułakow (1954?59) Dobrzyca (1954?55 → ) Gorzupia (1954?59) Kobierno (1954?59) Kobylin (1954?72) Ko?min (1958?72) Ko?min-Zachod (1960?71) Ko?miniec (1954?55 → ) Kromolice (1954?59) Krotoszyn (1971?72) Krotoszyn-Południe (1960?71) Krotoszyn-Połnoc (1960?72) Krotoszyn Stary (1954?59) Kuklinow (1954?59) Ligota (1954?55 → ) Lipowiec (1954?57) Lutogniew (1954?59) Mokronos (1954?59) Nowawie? (1954?61) Orpiszew (1954?71) Pogorzela (1954?72) Rozdra?ew (1954?72) Smolice ( ← 1958) So?nica (1954?55 → ) Staniew (1954?57) Trzebin (1954?55 → ) Trzemeszno (1954?58) Wałkow (1954?59) Zalesie Wielkie (1954?59) Zduny (1954?72)