한국   대만   중국   일본 
Sowieckie naloty na Warszaw? w czasie II wojny ?wiatowej ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Sowieckie naloty na Warszaw? w czasie II wojny ?wiatowej

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sowieckie naloty na Warszaw?
w czasie II wojny ?wiatowej
II wojna ?wiatowa , front wschodni
Czas

1941 ? 1944

Miejsce

Warszawa

Terytorium

Polska pod okupacj? III Rzeszy

Przyczyna

bombardowanie przez sowieckie lotnictwo niemieckich obiektow wojskowych i w?złow komunikacyjnych

Wynik

kilkana?cie sowieckich nalotow, zgin?ło ok. 1000 osob, kilka tysi?cy odniosło rany, wiele tysi?cy straciło dach nad głow?
300 budynkow uległo doszcz?tnemu zniszczeniu, a kolejnych kilkaset zostało powa?nie uszkodzonych

Strony konfliktu
  III Rzesza   ZSRR
brak wspołrz?dnych

Sowieckie naloty na Warszaw? w czasie II wojny ?wiatowej ? seria nalotow lotniczych na okupowan? przez Niemcow Warszaw? , przeprowadzanych przez sowieckie lotnictwo w latach 1941?1944 (pocz?tkowo głownie przez Lotnictwo Dalekiego Zasi?gu ).

Pierwsze sowieckie naloty na okupowan? stolic? Polski nast?piły pod koniec czerwca 1941 roku. W po?niejszym okresie sowieckie lotnictwo jeszcze kilkana?cie razy zbombardowało Warszaw?, przy czym najwi?cej ofiar i zniszcze? spowodowały naloty przeprowadzone latem 1942 roku oraz w maju 1943 roku. Celem atakow były niemieckie obiekty wojskowe i w?zły komunikacyjne. Wielokrotnie sowieckie bomby spadały jednak na g?sto zaludnione dzielnice mieszkaniowe (w tym na getto warszawskie ). W wyniku nalotow zgin?ło co najmniej 1000 warszawiakow, kolejnych kilka tysi?cy odniosło rany, a kilkaset budynkow uległo zburzeniu lub uszkodzeniu.

W czasach Polski Ludowej temat ten był marginalizowany przez oficjaln? historiografi? [1] [2] .

Pierwsze bombardowania [ edytuj | edytuj kod ]

Bombowiec Ił-4 (wcze?niejsze oznaczenie DB-3F) wykorzystywany w nalotach na Warszaw?

Pierwszy nalot sowieckiego lotnictwa na Warszaw? miał miejsce wieczorem 23 czerwca 1941 roku, tj. ju? w drugim dniu niemieckiej inwazji na ZSRR [a] . O godzinie 19:17 bombowce DB-3F z 212. samodzielnego pułku lotnictwa bombowego dalekiego zasi?gu zaatakowały mosty na Wi?le oraz niemieckie obiekty na terenie miasta. Celem nalotu stała si? tak?e fabryka amunicji ?Pocisk” w Rembertowie [3] . Niemiecka obrona przeciwlotnicza została zaskoczona; według ?rodeł polskich alarm ogłoszono dopiero 15 minut po rozpocz?ciu ataku [4] . Nisk? skuteczno?ci? wykazali si? tak?e sowieccy lotnicy. Zrzucone z wysoko?ci 8000 metrow bomby nie zdołały bowiem uszkodzi? ?adnego z mostow; cz??? trafiła w nurt Wisły [3] . Niemniej nalot spowodował zniszczenia w obr?bie miasta. Bomby spadły m.in. na ruiny Teatru Wielkiego (zbombardowanego przez Niemcow w 1939 roku) oraz na domy przy ul. Focha 6 i Krakowskim Przedmie?ciu 55. Zapalił si? jeden z hangarow na lotnisku Ok?cie . Zaatakowane zostały ponadto stanowiska niemieckiej artylerii przeciwlotniczej na torze wy?cigow konnych na Słu?ewcu [3] [4] [5] .

Według ? Biuletynu Informacyjnego ” z 3 lipca 1941 roku ofiar? tego nalotu pa?? miało około 50 Niemcow, w tym około 40 ?ołnierzy Luftwaffe zabitych na torze wy?cigow konnych na Słu?ewcu [3] [4] . Z kolei według Krzysztofa Dunin-W?sowicza pierwsze dwa sowieckie naloty na Warszaw? kosztowały Niemcow utrat? jedynie sze?ciu zabitych i dwoch rannych [6] . Du?e straty ? szacowane na kilkadziesi?t ofiar ?miertelnych ? poniosła cywilna ludno?? Warszawy. Dunin-W?sowicz oceniał, ?e w wyniku pierwszych nalotow zgin?ło 42 warszawiakow, a 55 odniosło rany [6] . Na Pradze bomba trafiła w wypełniony lud?mi tramwaj, ktory mijał akurat ko?cioł ?w. Floriana [3] , zmierzaj?c na most Kierbedzia [7] . Zgin?ły 34 osoby, co stanowi najwi?ksz? katastrof? w dziejach komunikacji miejskiej w Polsce [7] . Blama? niemieckiej obrony przeciwlotniczej nie przeszkodził ? Volkischer Beobachter ” ogłosi? cztery dni po?niej rzekomego zestrzelenia 48 sowieckich samolotow. Z kolei sowiecka propaganda opublikowała znacznie przesadzone doniesienia na temat rezultatow nalotu, w ktorych znalazły si? m.in. informacje o rzekomym zniszczeniu w Warszawie magazynow z paliwem i materiałami p?dnymi [4] .

Kolejne naloty na Warszaw? nast?piły 24 czerwca, a według Szymona Kazimierskiego ? rownie? 25 czerwca. Sowieckie lotnictwo atakowało przede wszystkim obiekty wokoł miasta. W samej stolicy zbombardowano okolice ul. Towarowej i most kolejowy . Celno?? atakow była niewielka [3] [6] . Pierwsze sowieckie naloty na Warszaw? wywołały du?e zaniepokojenie w?rod przebywaj?cych w mie?cie Niemcow [8] . Dopiero po dwoch dniach od pierwszego bombardowania gadzinowy ? Nowy Kurier Warszawski ” zamie?cił niewielk? notk? na temat nalotu [5] . Z kolei 30 czerwca 1941 roku gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer wydał zarz?dzenie zabraniaj?ce fotografowania obiektow uszkodzonych podczas bombardowania [9] .

Kl?ski poniesione przez Armi? Czerwon? w pocz?tkowej fazie wojny spowodowały, ?e kolejny nalot sowieckiego lotnictwa na Warszaw? nast?pił dopiero 13 listopada 1941 roku. Tego dnia, około godziny 11:00, kilka samolotow Jer-2 z 421. pułku lotnictwa bombowego [3] (według ?Biuletynu Informacyjnego” był to zaledwie jeden samolot) [4] zaatakowało w?zeł kolejowy w rejonie dzisiejszego pl. Zawiszy [1] . Na miasto spadło blisko osiem bomb, ktore zrzucono z du?ej wysoko?ci. Miały one uszkodzi? głowny tor przy ul. Towarowej, a tak?e ramp?, bocznic? i budk? dro?nika [4] . Władysław Bartoszewski i Tomasz Szarota podaj? w ?lad za ?Biuletynem Informacyjnym”, ?e na skutek powstałych zniszcze? na blisko dob? został wstrzymany ruch poci?gow na tym odcinku torow [4] [10] . Z kolei zdaniem Tymoteusza Pawłowskiego infrastruktura kolejowa nie odniosła powa?niejszych uszkodze? [7] . Jednocze?nie sowieckie bomby spadły na trzy domy mieszkalne w rejonie ulic Srebrnej i Miedzianej [4] [10] . W wyniku nalotu zgin?ło 54 cywilow, a kolejnych 100 odniosło rany. Niemcy prawdopodobnie nie ponie?li ?adnych strat [3] . Wybuchy bomb wybiły szyby w setkach okien, na skutek czego w mie?cie gwałtownie wzrosły ceny usług szklarskich [10] . Niemiecka obrona przeciwlotnicza zawiodła kolejny raz, przez co ? jak wynika z raportu wojskowego komendanta miasta płk. Waltera von Unruha ? stała si? ?przedmiotem kpin” [4] .

Przez blisko rok sowieckie lotnictwo nie przeprowadzało kolejnych nalotow na Warszaw?. Jedynie co pewien czas sowieckie samoloty wykonywały nocne loty rozpoznawcze nad okupowanym miastem. W stolicy cz?sto ogłaszano wowczas alarmy lotnicze [1] .

Naloty w lecie 1942 [ edytuj | edytuj kod ]

Przebieg [ edytuj | edytuj kod ]

Bombowiec Jer-2 wykorzystywany w nalotach na Warszaw?
Bombowiec Pe-8 wykorzystywany w nalotach na Warszaw?

Pod koniec lata 1942 roku sowieckie lotnictwo wznowiło działania bojowe nad Warszaw? [4] .

Pierwszy nalot miał miejsce w nocy z 20 na 21 sierpnia. Samoloty Pe-8 i Jer-2 z 45. Dywizji Lotnictwa Bombowego Dalekiego Zasi?gu zrzuciły nad miastem o?wietlaj?ce flary na spadochronach, po czym rozpocz?ły kilkugodzinny nalot [3] . Bomby burz?ce i zapalaj?ce spadły przede wszystkim na dzielnice mieszkaniowe: Grochow , Mokotow , Wol? , ?oliborz , a tak?e w rejonie ul. Marszałkowskiej . Tylko nieliczne spadły w pobli?u obiektow zajmowanych przez Niemcow [3] [7] . W ?Biuletynie Informacyjnym” z 27 sierpnia 1942 roku niemieckie straty obliczono na około 60 zabitych i poni?ej 300 rannych (?ołnierzy i cywilow). Ofiary w?rod ludno?ci polskiej oszacowano natomiast na około 200 zabitych i 800 rannych [11] . Jedn? z ofiar ?miertelnych był prof. Jozef Patkowski ? fizyk, były rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1887?1937), wykładowca na tajnym Uniwersytecie Warszawskim [12] . ?Biuletyn Informacyjny” podawał, ?e sowieckie bomby trafiły blisko 130 budynkow mieszkalnych i wznieciły 40 po?arow. Zdaniem Władysława Bartoszewskiego sowieckie bomby trafiły natomiast około 50 budynkow [13] . Powa?nie uszkodzono warsztaty tramwajowe przy ul. Młynarskiej na Woli, co spowodowało długotrwałe utrudnienia w działaniu komunikacji miejskiej [14] . Nast?piła tak?e przerwa w działalno?ci sieci elektroenergetycznej [6] . Oceniano, ?e liczba po?arow była wi?ksza ni? w ?lany poniedziałek” 25 wrze?nia 1939 roku, kiedy to miał miejsce najci??szy niemiecki nalot na stolic? [7] . W zwi?zku z uszkodzeniem jednego z pawilonow Domu ks. Boduena przy ul. Nowogrodzkiej 75 około 200 dzieci musiano ewakuowa? do przytułku w Gorze Kalwarii [13] .

Targowisko ? Kercelak ” (1928). Bllisko 1000 straganow spłon?ło tam na skutek sowieckiego nalotu w nocy z 1 na 2 wrze?nia 1942

Kolejny nalot ? znacznie silniejszy i skuteczniejszy od poprzedniego [15] ? nast?pił w nocy z 1 na 2 wrze?nia. Około 20?30 bombowcow nale??cych do 3. gwardyjskiego pułku lotnictwa bombowego dalekiego zasi?gu nadleciało falami nad miasto i zrzuciło ł?cznie około 300 bomb [16] [17] . Celem ataku były w pierwszym rz?dzie Wola, Praga oraz Powi?le (na całym odcinku od Mostu Poniatowskiego po Nowy Zjazd ). Tej nocy bomby uszkodziły m.in. tory i tabor kolejowy przy Dworcu Wile?skim na Pradze. W celnie trafionych niemieckich gara?ach wojskowych na tyłach Sejmu spłon?ło 45 samochodow [15] . Na skutek nalotu ucierpiał rownie? Dworzec Pocztowy oraz zaj?ty przez Niemcow gmach Ministerstwa Komunikacji [15] [16] . Tej nocy bomby ponownie spadły na obiekty cywilne. Około 100 budynkow zostało zniszczonych lub powa?nie uszkodzonych [7] [15] [16] . Kolejny raz zbombardowano zajezdni? tramwajow? na Woli [14] . Bomby spadły tak?e na getto warszawskie , cmentarz pow?zkowski oraz w okolicach Szpitala pw. Przemienienia Pa?skiego i Szpitala Dzieci?tka Jezus [1] [7] . Cz??ciowemu zniszczeniu uległo popularne targowisko ? Kercelak ”, gdzie spłon?ło blisko 1000 straganow i towary o czarnorynkowej warto?ci 500 tys. dolarow [1] [18] . Zbombardowanie ?Kercelaka” spowodowało kryzys zaopatrzeniowy w mie?cie i doprowadziło do gwałtownego zwi?kszenia cen ?ywno?ci [7] . Dokładna liczba ofiar nie jest znana, szacunkowe obliczenia mowi? o około 200 [7] lub 400 [1] zabitych. Gubernator Ludwig Fischer podał w swym raporcie, ?e w obu nalotach ? 20 sierpnia i 1 wrze?nia ? zgin?ło 239 osob, a 511 zostało rannych [17] . W szczegolno?ci niemo?liwe jest oszacowanie liczby zabitych w warszawskim getcie, gdzie dobiegała wła?nie ko?ca wielka akcja deportacyjna . Jedn? z ofiar ?miertelnych nalotu był pułkownik Leopold Rudke (weteran Legionow Polskich , lekarz w Szpitalu Ujazdowskim ) [15] . Podobnie jak to miało miejsce w 1941 roku niemiecka propaganda bagatelizowała skutki nalotow. Dopiero 4 wrze?nia ?Nowy Kurier Warszawski” zamie?cił pierwsz? wzmiank? na ten temat [1] .

13 wrze?nia miał miejsce ostatni w 1942 roku sowiecki nalot na Warszaw?. Tego dnia samotny bombowiec celnie zrzucił seri? bomb na warszawski most ?rednicowy [7] .

Wpływ na nastroje i morale mieszka?cow [ edytuj | edytuj kod ]

Sowieckie naloty w lecie 1942 roku zostały w pierwszym momencie przyj?te z zadowoleniem przez ludno?? Warszawy. Gdy jednak okazało si?, ?e bomby spadaj? przede wszystkim na obiekty cywilne, nastroje uległy diametralnej zmianie [19] . W mie?cie wybuchła panika, silniejsza nawet ni? podczas niemieckich nalotow we wrze?niu 1939 roku (przypisywano to psychicznemu wyczerpaniu społecze?stwa po trzech latach wojny i okupacji). Delegatura Rz?du na Kraj w raporcie z wrze?nia 1942 roku donosiła władzom w Londynie : [20]

Tysi?ce osob opu?ciło na stałe Warszaw? i zamieszkało w jej okolicach, tysi?ce innych wyje?d?a co wieczor na noc poza miasto lub te? przenosi si? na jego peryferie, uwa?ane za bezpieczniejsze od g?sto zabudowanych dzielnic. Fizyczna i psychiczna wytrzymało?? społecze?stwa polskiego uległa ogromnemu zmniejszeniu, wyczerpanie nerwowe czyni widoczne, zastraszaj?ce post?py.

?wiadkowie odnotowali, ?e ulicami Warszawy ci?gn?ły kolumny furmanek i wozkow naładowanych dobytkiem uciekinierow. Na stołecznych dworcach tłumy ludno?ci probowały znale?? miejsce w nielicznych poci?gach. W podwarszawskich miejscowo?ciach znacznie wzrosły ceny najmu (nawet do 600 złotych miesi?cznie za pokoj). Niektorzy uciekinierzy woleli koczowa? pod gołym niebem ? na polach, w lasach i parkach ? ni? ryzykowa?, ?e w mie?cie zaskoczy ich nalot. O panicznych nastrojach, ktore zapanowały w?rod nieniemieckiej ludno?ci, pisał w swoich raportach Ludwig Fischer [20] .

W?rod niemieckiej ludno?ci i funkcjonariuszy aparatu okupacyjnego tak?e zapanowały paniczne nastroje, czego przejawem była m.in. tendencja do odsyłania rodzin w gł?b III Rzeszy [7] [16] . Naloty miały tak?e skłoni? wielu Niemcow do chwilowej przynajmniej fraternizacji z Polakami [21] . Fakty te były przyjmowane przez ludno?? polsk? z du?? satysfakcj? [12] [22] . Pewien urz?dnik niemieckiej policji poczuł si? nawet zmuszony wyda? instrukcj? dla zamieszkałych w Warszawie Niemcow dotycz?c? odpowiedniego zachowania si? podczas nalotow i alarmow lotniczych. Wskazał w niej m.in., ?e ?w schronach, do ktorych dopuszcza si? rownie? nie-Niemcow, musz? si? Niemcy wyro?nia? opanowaniem, spokojem i dyscyplin?” [23] .

Raporty Polskiego Pa?stwa Podziemnego pochodz?ce z tego okresu wskazuj?, ?e sowieckie naloty przeło?yły si? na wzrost nastrojow antysemickich w?rod ludno?ci stolicy [24] . Warszawska ulica miała je okre?la? mianem ??ydowskiej, partackiej roboty” [21] . W getcie warszawskim przyj?to je z kolei z zadowoleniem ? mimo ofiar i zniszcze? ? interpretuj?c je jako odwet za trwaj?c? wielk? deportacj? do obozu zagłady w Treblince . W rzeczywisto?ci pomi?dzy tymi wydarzeniami nie było ?adnego zwi?zku [25] .

Nalot dywanowy w nocy z 12 na 13 maja 1943 [ edytuj | edytuj kod ]

Ameryka?ski bombowiec B-25 ?Mitchell” dostarczany ZSRR w ramach umowy Lend-Lease i wykorzystywany w nalotach na Warszaw?

Najsilniejszy nalot sowieckiego lotnictwa na Warszaw? miał miejsce w nocy z 12 na 13 maja 1943 [23] [b] . Atak przeprowadziły 108. i 421. pułki lotnictwa bombowego dalekiego zasi?gu, wyposa?one w ameryka?skie bombowce B-25 ?Mitchell” (dostarczone w ramach umowy Lend-Lease ) [16] . Kilkadziesi?t sowieckich maszyn pojawiło si? nad miastem ok. godziny 23:30. Piloci najpierw zrzucili o?wietlaj?ce flary na spadochronach, po czym rozpocz?li bombardowanie, ktore trwało do godz. 1:30 [26] [27] . Tej nocy na stolic? spadły bomby o ł?cznym wagomiarze ok. 100 ton, w tym wiele 500-kilogramowych bomb słu??cych do niszczenia budynkow [7] . Razem z bombami sowieccy piloci zrzucili tak?e setki ulotek propagandowych, na ktorych znalazła si? odezwa wzywaj?ca Polakow do walki z Niemcami oraz przedruk listu Stalina dotycz?cego stosunkow polsko-sowieckich (wystosowanego do korespondenta ? New York Timesa ” w dniu 4 maja 1943) [27] .

Oficjalnym celem nalotu było lotnisko na Ok?ciu oraz warszawski w?zeł kolejowy [6] . Kronikarz okupacyjnej Warszawy, Ludwik Landau , oceniał jednak, ?e uszkodzenia obiektow o charakterze wojskowym były ?do?? niewielkie, niewspołmierne z rozmiarami nalotu”. Ju? 13 maja w godzinach popołudniowych przywrocono normalny ruch poci?gow [26] . Niemieckie straty w ludziach były szacowane na 17 zabitych i 17 rannych [6] . Ponownie najbardziej ucierpiała ludno?? cywilna. W ?rodmie?ciu sowieckie bomby spadły m.in. na kamienice przy ul. Marszałkowskiej i pl. Zbawiciela oraz w rejonie ulic Emilii Plater i 6 Sierpnia . Zbombardowano tak?e domy mieszkalne przy ul. Grojeckiej na Ochocie oraz g?sto zamieszkałe kwartały Woli i Pragi. Kilka bomb spadło na ruiny getta, gdzie dogasało ?ydowskie powstanie [7] [26] [27] . Kilkadziesi?t domow zostało zburzonych, wiele innych odniosło powa?ne uszkodzenia. Cz??ciowemu zniszczeniu uległa hala targowa na Koszykach [18] . Spłon?ły tak?e stragany targowiska na pl. Kazimierza Wielkiego [27] . W jednej z piwnic wszyscy ukrywaj?cy si? ludzie uton?li, gdy eksplozje bomb uszkodziły wodoci?g, zasypuj?c jednocze?nie drog? wyj?cia [2] . Ponadto sowieckie bomby uszkodziły warszawskie Filtry , co na pewien czas pozbawiło warszawiakow dost?pu do bie??cej wody. Gaszenie wywołanych nalotem po?arow trwało do 14 maja [7] [28] .

Pierwsze szacunki mowiły o ponad tysi?cu zabitych cywilow [28] . ? Nowy Kurier Warszawski ” utrzymywał, ?e liczba ofiar wyniosła 149 zabitych, 17 zaginionych i 223 rannych. 889 osob miało straci? dach nad głow? [29] [30] . W ? Biuletynie Informacyjnym ” z 20 maja 1943 roku oszacowano natomiast, ?e na skutek nalotu zgin?ło około 300 Polakow, kolejnych 1000 odniosło rany, a blisko 1000 rodzin straciło dach nad głow?. W sprawozdaniu Ludwiga Fischera znalazła si? z kolei informacja o 236 ofiarach ?miertelnych, w tym 14 Niemcach. To samo ?rodło podaje rownie?, ?e zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo około 800 mieszka?, na skutek czego 2500 warszawiakow straciło dach nad głow? [29] . Znacznie ni?ej, gdy? na 49 zabitych i 146 rannych, szacował liczb? cywilnych ofiar Krzysztof Dunin-W?sowicz [6] .

Niemiecka propaganda starała si? wykorzysta? ten nalot do rozbudzenia w?rod mieszka?cow Warszawy nastrojow antysowieckich i antysemickich, wi???c go po?rednio z odkryciem grobow katy?skich i trwaj?cym powstaniem w getcie warszawskim [31] .

Bombardowania w 1944 [ edytuj | edytuj kod ]

Po dywanowym nalocie w maju 1943 roku sowieckie lotnictwo na kilkana?cie miesi?cy zrezygnowało z prowadzenia działa? bojowych nad Warszaw?. Sytuacja zmieniła si? dopiero w ostatniej dekadzie lipca 1944 roku, gdy sowieckie armie znalazły si? na przedpolach polskiej stolicy. Lotnictwo taktyczne Armii Czerwonej przeprowadzało loty rozpoznawcze nad miastem oraz atakowało wycofuj?ce si? na zachod niemieckie kolumny (zazwyczaj ataki miały miejsce w godzinach wieczornych i nocnych) [32] .

W nocy z 27 na 28 lipca, około godziny 22:00, sowieckie lotnictwo przeprowadziło silny nalot na prawobrze?n? Warszaw?, wymierzony przede wszystkim w tamtejsz? sie? kolejow? i tramwajow?. Bomby spadły m.in. w okolicach Dworca Wile?skiego (kr???ce w mie?cie plotki o jego ?spaleniu” były jednak przesadzone), a tak?e na Brodno i Grochow ? zwłaszcza w okolicy ul. Wiatracznej . Na skutek nalotu powa?ne uszkodzenia odniosła sie? tramwajowa w rejonie ulic Waszyngtona , Grenadierow i Zygmuntowskiej . Bombardowane były tak?e Wola, Ok?cie i Ursus [33] . Nast?pnej nocy sowieckie samoloty bombowe i szturmowe ponownie zbombardowały Prag?, a tak?e warszawski Dworzec Zachodni [6] [34] . Z kolei mi?dzy 29 a 31 lipca sowieckie my?liwce atakowały z lotu kosz?cego stanowiska niemieckiej artylerii przeciwlotniczej na terenie miasta [6] [35] .

Po wybuchu powstania warszawskiego (1 sierpnia 1944) Armia Czerwona wstrzymała ofensyw? w kierunku Warszawy. Przez blisko sze?? tygodni, tj. do 10 wrze?nia, sowieckie lotnictwo obowi?zywał zakaz prowadzenia lotow bojowych nad Warszaw? (dozwolone były wył?cznie loty rozpoznawcze) [36] .

Sytuacja zmieniła si?, dopiero gdy wojska sowieckie wznowiły działania ofensywne na kierunku warszawskim. Podczas szturmu na Prag? blisko 40 samolotow bombardowało okolic? al. Waszyngtona (13 wrze?nia) [37] . W kolejnych dniach sowieckie lotnictwo przeprowadziło szereg lotow bojowych nad ogarni?t? powstaniem lewobrze?n? Warszaw?. Celem nalotow były przede wszystkim silnie umocnione obiekty niemieckie ? m.in. Cytadela , budynki Sejmu , okolice siedziby Gestapo w al. Szucha , koszary przy ul. Rakowieckiej , koszary szwole?erow przy ul. 29 Listopada , gmach Muzeum Narodowego , okolice Ogrodu Saskiego . Bombardowano tak?e stołeczne dworce kolejowe ( Głowny , Gda?ski i Zachodni). Najsilniejsze, trwaj?ce cały dzie? naloty miały miejsce 19 i 21 wrze?nia [38] .

Podsumowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Mi?dzy 22 czerwca 1941 roku a 31 lipca 1944 roku ogłoszono w Warszawie blisko 100 alarmow lotniczych. W tym okresie lotnictwo sowieckie przeprowadziło kilkana?cie nalotow na miasto, w tym trzy o szczegolnie silnym nat??eniu (20/21 sierpnia i 1/2 wrze?nia 1942 oraz 12/13 maja 1943) [7] .

Liczba ofiar oraz straty materialne spowodowane tymi atakami nie zostały nigdy dokładnie oszacowane. Najbardziej ostro?ne szacunki mowi?, ?e w wyniku sowieckich nalotow zgin?ło około 1000 warszawiakow, kilka tysi?cy odniosło rany, a wiele tysi?cy straciło dach nad głow?. Powy?sze liczby odnosz? si? przy tym wył?cznie do ofiar narodowo?ci polskiej i nie uwzgl?dniaj? strat poniesionych przez zamkni?t? w getcie ludno?? ?ydowsk?. Co najmniej 300 budynkow uległo doszcz?tnemu zniszczeniu, a kolejnych kilkaset zostało powa?nie uszkodzonych. W ten sposob na skutek sowieckich bombardowa? ucierpiało ok. 3 proc. przedpowstaniowej zabudowy Warszawy [1] [7] .

Sowieckie naloty były jedn? z przyczyn, dla ktorych okupanci musieli odło?y? plany stworzenia zwartej niemieckiej dzielnicy mieszkaniowej w Warszawie. Niemiecka ludno?? obawiała si? bowiem osiedla? w jej obr?bie [39] .

Sowieckie bombardowania znalazły odzwierciedlenie w warszawskim folklorze . Wspomina o nich chocia?by słynna okupacyjna piosenka ? Siekiera, motyka ”, a dokładnie jej drugi wers: ?w nocy nalot, w dzie? łapanka ” [2] . W niszcz?cych nalotach upatrywano tak?e jednego ze ?rodeł gwałtownego wzrostu religijno?ci w okupowanej Warszawie, ktorego przejawem była m.in. budowa podworzowych kapliczek przy setkach warszawskich kamienic [2] .

Naloty sowieckiego lotnictwa na Warszaw? stanowi? jeden z najbardziej zapomnianych epizodow II wojny ?wiatowej [1] [7] . Niemiecka propaganda konsekwentnie bagatelizowała bowiem ich skutki, a w czasach PRL był to de facto temat zakazany. Do 1989 roku o sowieckich bombardowaniach mo?na było wspomina? co najwy?ej na marginesie szerszych opracowa? dotycz?cych wojennej historii Warszawy. Ofiary nalotow nie zostały w jakikolwiek sposob upami?tnione [1] [2] .

Opracowania historyczne wydawane w czasach PRL starały si? podkre?la?, ?e ludno?? Warszawy przyjmowała bombardowania ?ze zrozumieniem”, ciesz?c si? przede wszystkim ze strat niemieckich [6] [40] . Ocen? t? potwierdzaj? tak?e zapiski Ludwika Landau [26] i Haliny Krahelskiej [41] . Pot??ne naloty przeprowadzone latem 1942 roku i w maju 1943 roku wywołały jednak w stolicy o wiele wi?ksz? nerwowo?? ni? niemieckie bombardowania podczas kampanii wrze?niowej 1939 roku (przechodziła ona momentami w panik?) [2] [42] [26] .

Ju? w czasie wojny pojawiły si? w?tpliwo?ci, czy bombardowanie przez sowieckie lotnictwo niewojskowych celow w Warszawie było rzeczywi?cie dziełem przypadku. Owe nastroje wyra?ał m.in. podziemny ? Biuletyn Informacyjny ”, w ktorym artykuł opisuj?cy dywanowy nalot 12/13 maja 1943 opatrzono tytułem ?Nieudolno?? czy zbrodnia?”. ? Rzeczpospolita Polska ” artykuł na ten sam temat zatytułowała natomiast ?Nowe zbrodnicze barbarzy?stwo sowieckie” (25 maja 1943) [31] .

Tymoteusz Pawłowski i Szymon Kazimierski zwracali uwag?, ?e najci??sze sowieckie naloty na Warszaw? miały miejsce przy okazji momentow kryzysowych w stosunkach polsko-sowieckich ? tj. po wyprowadzeniu z ZSRR armii generała Andersa (sierpie? 1942) oraz po odkryciu grobow katy?skich i zerwaniu przez ZSRR stosunkow dyplomatycznych z rz?dem RP na uchod?stwie (koniec kwietnia 1943) [7] [43] .

Niektorzy sowieccy lotnicy bior?cy udział w bombardowaniach Warszawy otrzymali tytuł Bohatera Zwi?zku Radzieckiego , m.in. Aleksandr Dawydow , Aleksandr Dodonow , Wasilij Alin , Władimir Dragomiriecki , Aleksandr Dudakow , Fiodor Dudnik , Arsienij Czurilin , Władimir Ikonnikow , Nikołaj Iszczenko , Wiktor Jewdokimow , Wasilij Obuchow , Piotr Romanow , Siemion Pole?ajew , Władimir Safonow , Iwan Star?ynski , Aleksiej Czułkow , Aleksandr Riepin i Aleksiej Nazarow .

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Po rozpocz?ciu niemieckiej inwazji na ZSRR sowieckie lotnictwo zbombardowało rownie? kilka innych polskich miast, m.in. Krakow , Lublin i Katowice .
  2. ↑ W noc poprzedzaj?c? dywanowy nalot na Warszaw? sowieckie lotnictwo silnie zbombardowało Lublin (11/12 maja 1943). Zgin?ło wowczas ok. 200 Polakow. Patrz: S. Kazimierski 2013 ↓ , s. 21.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Rafał Jabło?ski: Sowieckie bomby na stolic? . zw.com.pl, 26 lutego 2009. [dost?p 2013-07-01].
  2. ↑ a b c d e f D. Kazimierski 2013 ↓ , s. 68?69.
  3. ↑ a b c d e f g h i j S. Kazimierski 2013 ↓ , s. 20.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Szarota 2005 ↓ , s. 272.
  5. ↑ a b Bartoszewski 2008 ↓ , s. 258.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Dunin-W?sowicz 1984 ↓ , s. 121.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Tymoteusz Pawłowski: Sokoły Stalina nad Warszaw? . focus.pl, 2011-05-22. [dost?p 2013-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 czerwca 2011-06-03)].
  8. ↑ Szarota 2010 ↓ , s. 361.
  9. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 259.
  10. ↑ a b c Bartoszewski 2008 ↓ , s. 292.
  11. ↑ Szarota 2005 ↓ , s. 273.
  12. ↑ a b Bartoszewski 2008 ↓ , s. 371.
  13. ↑ a b Bartoszewski 2008 ↓ , s. 370?371.
  14. ↑ a b Szarota 2010 ↓ , s. 250.
  15. ↑ a b c d e Bartoszewski 2008 ↓ , s. 374?375.
  16. ↑ a b c d e S. Kazimierski 2013 ↓ , s. 21.
  17. ↑ a b Szarota 2005 ↓ , s. 275.
  18. ↑ a b Szarota 2010 ↓ , s. 201.
  19. ↑ Puławski 2018 ↓ , s. 232?233.
  20. ↑ a b Szarota 2005 ↓ , s. 274?275.
  21. ↑ a b Puławski 2018 ↓ , s. 233.
  22. ↑ Szarota 2005 ↓ , s. 273, 276.
  23. ↑ a b Szarota 2005 ↓ , s. 276.
  24. ↑ Puławski 2018 ↓ , s. 227.
  25. ↑ Gutman 1993 ↓ , s. 332.
  26. ↑ a b c d e Landau 1962 ↓ , s. 410?411.
  27. ↑ a b c d Bartoszewski 2008 ↓ , s. 488?489.
  28. ↑ a b Landau 1962 ↓ , s. 413?414.
  29. ↑ a b Szarota 2005 ↓ , s. 277.
  30. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 489.
  31. ↑ a b Szarota 2005 ↓ , s. 277?278.
  32. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 699.
  33. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 701.
  34. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 702.
  35. ↑ Bartoszewski 2008 ↓ , s. 703.
  36. ↑ Iwanow 2010 ↓ , s. 113.
  37. ↑ Borkiewicz 1969 ↓ , s. 407.
  38. ↑ Borkiewicz 1969 ↓ , s. 418, 468, 476, 487, 489.
  39. ↑ Szarota 2010 ↓ , s. 372?373.
  40. ↑ Szarota 2010 ↓ , s. 361, 409?410.
  41. ↑ Szarota 2005 ↓ , s. 272?273.
  42. ↑ Szarota 2010 ↓ , s. 411.
  43. ↑ S. Kazimierski 2013 ↓ , s. 20?21.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Front wschodni (II wojna ?wiatowa)
1941
1942
1943
1944
1945
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sowieckie_naloty_na_Warszaw?_w_czasie_II_wojny_?wiatowej&oldid=73475583 ”