Sheikh Mujibur Rahman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sheikh Mujibur Rahman
??? ??????? ?????
Ilustracja
Sheikh Mujibur Rahman w 1950 roku
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1920
Tungipara

Data i miejsce ?mierci

15 sierpnia 1975
Dhaka

Prezydent Bangladeszu
Okres

od 11 kwietnia 1971
do 12 stycznia 1972

Przynale?no?? polityczna

Bengalska Krishak-Sramik Liga Ludowa

Okres

od 25 stycznia 1975
do 15 sierpnia 1975

Premier Bangladeszu
Okres

od 12 stycznia 1972
do 25 stycznia 1975

Przynale?no?? polityczna

Bengalska Krishak-Sramik Liga Ludowa

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Sheikh Mujibur Rahman , beng. ??? ??????? ????? (ur. 17 marca 1920 w Tungiparze , zm. 15 sierpnia 1975 w Dhace ) ? polityk reprezentuj?cy separatystyczne d??enia mieszka?cow Bengalu Wschodniego ( Pakistanu Wschodniego ), ktore ostatecznie doprowadziły w 1971 r. do secesji prowincji i wyłonienia si? niepodległego Bangladeszu .

Mujibur Rahman pełnił dwukrotnie funkcj? prezydenta Bangladeszu . Po raz pierwszy w okresie 11 kwietnia 1971 ? 12 stycznia 1972 (pełnił t? funkcj? zaocznie, gdy? w okresie wojny domowej w Pakistanie Wschodnim ? Bangladeszu przetrzymywany był w zachodniopakista?skim wi?zieniu [1] ). Po raz drugi po wprowadzeniu stanu wyj?tkowego ju? w niepodległym pa?stwie bengalskim (25 stycznia ? 15 sierpnia 1975). Pełnił rownie? funkcj? premiera Ludowej Republiki Bangladeszu w okresie 12 stycznia 1972 ? 25 stycznia 1975. Zgin?ł w wyniku zamachu dokonanego przez wojskowych 15 sierpnia 1975 roku. Ojciec dwukrotnej premier Bangladeszu, Sheikh Hasiny Wajed .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Wczesne ?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? we wsi Tungipara w dystrykcie Gopalganj w indyjskiej prowincji Bengal [2] , jego ojciec heikh Lutfur Rahman, był oficerem odpowiedzialnym za prowadzenie dokumentacji w cywilnym s?dzie w Gopalganj. Sheik był w rodzinie trzecim dzieckiem miał brata i cztery siostry. W 1929 roku Mujib rozpocz?ł edukacj? w klasie trzeciej szkoły publicznej w Gopalganj, a dwa lata po?niej kontynuował edukacj? w Szkole Islamskiej w Madaripur [3] . W wieku osiemnastu lat wzi?ł ?lub z Sheikh Fazilatunnesa Mujib. Mieli razem dwie corki ? Sheikh Hasin? i Sheikh Rehan? oraz trzech synow ? Sheikh Kamal?, Sheikh Jamal i Sheikh Russel [3] .

Mujib stał si? aktywny polityczne gdy w 1940 roku doł?czył do All India Muslim Students Federation [4] . Zapisał si? wowczas na Islamia College (teraz Maulana Azad College), szanowanej uczelni zwi?zanej z Uniwersytetem Kalkuty, studiował tam prawo i udzielał si? w politycznym ?yciu studenckim. W 1943 roku wst?pił do Bengalskiej Ligi Muzułma?skiej, w tym okresie Mujib popierał budow? odr?bnego muzułma?skiego pa?stwa Pakistanu i w 1946 roku został sekretarzem generalnym studentow uczelni Islamia Unii. Po uzyskaniu dyplomu w 1947 roku, Mujib był jednym z muzułma?skich politykow pracuj?cych w Suhrawardy w czasie walk ktore wybuchły tam w 1946 roku, tu? przed podziałem Indii [5] .

Po podziale Indii, Rahman zdecydował si? na pobyt w nowo utworzonym Pakistanie. Po przyje?dzie do Pakistanu Wschodniego, rozpocz?ł studia na Uniwersytecie w Dhace, by studiowa? prawo i zało?ył Lig? Studentow Muzułma?skich Pakistanu Wschodniego. Wkrotce stał si? jednym z najbardziej znanych studenckich przywodcow politycznych regionu. W tym okresie politycznie zbli?ył si? do socjalizmu . Gdy 26 stycznia 1949 roku rz?d ogłosił, ?e Urdu b?dzie jedynym oficjalnym j?zykiem pa?stwowym Pakistanu, chocia? w Pakistanie Wschodnim wi?kszo?? ludno?ci u?ywała Bengali, Rahman trafił do wi?zienia za udział w protestach i strajkach przeciw tej ustawie. Po tym jak Muhammand Ali Jinah i pierwszy minister Khwaja Nazimuddin w 1948 roku ogłosili ?e ludzie ze Wschodniego Pakistanu b?d? musieli przyj?? Urdu, w?rod tamtejszej ludno?ci wybuchły protesty. Mujib zorganizował członkow Ligi Muzułma?skiej w organizowaniu strajkow i protestow, wraz z Khaleque Nawaz Khanem i Shamsul Haque zostali aresztowani 11 marca [6] [7] . Działacze zostali jednak uwolnieni na skutek protestow studentow i działaczy politycznych. Mujib został wydalony z uniwersytetu i ponownie aresztowany w 1949 roku za prob? zorganizowania protestow i agitacji na rzecz praw pracownikow [2] .

Po?niejsza działalno?? polityczna [ edytuj | edytuj kod ]

Mujib Sheikh w 1949 roku

Mujib opu?cił Lig? Muzułma?sk? i doł?czył do Suhrawardy i Maulana Bhashani tworz?cych Lig? Muzułma?sk? Awami, poprzedniczk? Ligi Awami. Został wybrany sekretarzem jednostki ugrupowania w Bengalu Wschodnim w 1949 roku. Suhrawarda pracował nad budow? koalicji partii socjalistycznych i ugrupowa? wschodniopakista?skich. W 1953 roku został sekretarzem generalnym partii, przez krotki okres był ministrem rolnictwie w rz?dzie Abula Kasema Fazlula Huqa, Mujib na krotki okres został aresztowany za organizacj? protestu przeciwko rz?dowi centralnym za decyzj? o dymisji ministrow Frontu Jedno?ci.

W latach 1955?1958 zasiadał w drugiej Konstytuancie Pakistanu do ktorej został wybrany w powszechnych wyborach [2] , rz?d zaproponował aby poł?czy? prowincje zachodnie, tym samym wzmacniaj?c rz?d centralny. Na skutek tej decyzji w 1956 roku powstała Islamska Republika Pakistanu . T? sam? decyzj? prowincje wschodniopakista?skie do tej pory funkcjonuj?ce jako Wschodni Bengal stały si? Pakistanem Wschodnim. Mujib na łamach Zgromadzenia Konstytucyjnego domagał si? aby to?samo?? etniczna Bengalczykow była przestrzegana [8] . W 1956 roku Mujib wszedł do rz?du koalicyjnego jako minister przemysłu, handlu, pracy, walki z korupcj? i pomocy wsi. Z ministerstwa zrezygnował w 1957 roku.

W 1958 roku generał Ayub Khan zawiesił konstytucj? i wprowadził stan wojenny. Mujib został aresztowany za organizowanie oporu i wi?ziony do 1961 roku [2] . Po wyj?ciu z wi?zienia, Mujib rozpocz?ł organizowanie podziemnego organu politycznego zwanego jako Swadhin Bangal Biplobi Parishad (Bengalska Rada Rewolucyjna), obejmuj?cej przywodcow studenckich. Ruch miał na celu obalenie re?imu Ayb Kana. Ruch pracował na rzecz zwi?kszenia władzy politycznej Bengalczykow i wypracowanie niezale?no?ci Pakistanu Wschodniego. W 1962 roku był na krotko aresztowany za organizowanie protestow [6] .

Opozycjonista [ edytuj | edytuj kod ]

Po ?mierci Suhrawardy w 1963 roku, Mujib obj?ł przywodztwo Ligi Awami, ktora stała si? jedn? z najwi?kszych partii politycznych. Z nazwy partii usuni?to słowo ?muzułma?ska” z powodu sekularyzacji partii i szerszych odwoła? do społeczno?ci niemuzułma?skich. Mujib był jednym z kluczowych liderow na wiecu opozycji przeciwko prezydentowi Ayub Khanowi ktory zdecydował si? na wprowadzenie stanu wojennego i centralizacj? władzy [9] . Wraz z innymi partiami politycznymi, Liga Awami poparła opozycyjnego kandydata Fatima Jinnaha ktory w wyborach w 1964 roku stan?ł przeciwko Ayub Khanowi. Mujib został oskar?ony na dwa tygodnie przed wyborami, został oskar?ony o działalno?? wywrotow? i skazany na rok wi?zienia [6] . W tym roku w Pakistanie Wschodnim rosł sprzeciw wobec okrucie?stw popełnianych na Bengalczykach przez pakista?skie siły zbrojne i zaniedbania przez rz?dz?cy re?im spraw Pakistanu Wschodniego [10] .

W Pakistanie Wschodnim doszło do dalszych protestow przeciwko rozkładowi demokracji. W 1966 roku na krajowej konferencji partii opozycyjnych w Lahore, Mujib ogłosił 6-punktowy plan działania, w ktorym domagał si? zwi?kszenia samorz?dno?ci, autonomii Pakistanu Wschodniego [2] [9] . Według jego planow konstytucja powinna powoła? Federacj? Pakistanu w jej prawdziwym znaczeniu, rz?d federalny powinien zajmowa? si? jedynie obron? i sprawami zagranicznymi, w Pakistanie Zachodnim i Wschodnim powinny istnie? dwie odr?bne, lecz wymienialne waluty, podatki i dochody powinny trafia? do jednostek autonomicznych a rz?d centralny b?dzie uprawniony w pewnym stopniu do udziału w podatkach z regionow autonomicznych, Pakistan Wschodni powinien mie? osobne milicje lub oddziały paramilitarne a konta obrotow dewizowych powinny mie? dwa oddzielne konta.

Mujib ponownie został aresztowany przez wojsko i po dwoch latach wi?zienia trafił przed s?d wojskowy. Mujib i inni działacze bengalscy zostali oskar?eni przez rz?d o rzekome rozmowy z indyjskimi agentami o podziale Pakistanu, tym samym mieli oni zagrozi? jedno?ci, porz?dkowi i bezpiecze?stwu narodowemu. Do spotkania miało doj?? rzekomo w mie?cie Agartala, w indyjskim stanie Tripura [2] . W obronie oskar?onych działaczy doszło do protestow i strajkow. Bengalskie grupy studenckie i polityczne utworzyły ?plan 11-punktowy”. Rz?d uległ presji i uwolnił Mujiba. W 1969 roku Ayub Khan zwołał konferencj? partii opozycyjnych i rz?du, Mujib za??dał akceptacji jego sze?ciu punktow i opu?cił konferencj? po odrzuceniu jego propozycji. W dniu 5 grudnia 1969 na rocznicy ?mierci Suhrawardy zło?ył o?wiadczenie ?e odt?d Wschodni Pakistan b?dzie nazywany jako ?Bangladesz”. Działania i deklaracje Mujiba wywołały napi?cia w całym kraju. Zachodniopakista?scy politycy i wojskowi zacz?li widzie? w nim separatystycznego przywodc?. Jego teorie o bengalskiej to?samo?ci kultowej i etnicznej rozpocz?ły debat? nad autonomi? regionu. Wielu obserwatorow odrzuciło teori? dwoch narodow [11] w oparciu o ktor? został utworzony Pakistan i zacz?ło uznawa? Bengalczykow za narod. Mujib był w stanie zdoby? poparcie wi?kszo?ci mieszka?cow Pakistanu Wschodniego.

Wybory w roku 1970 [ edytuj | edytuj kod ]

W 1970 roku w Pakistan Wschodni uderzył cyklon, pozostawiaj?c setki tysi?cy zabitych i miliony przesiedlonych [12] [13] . Bengalczycy byli oburzeni, zacz?ło dochodzi? do zamieszek a ludno?? obarczyła win? rz?d ktory miał nieskutecznie zareagowa? na katastrof?. Opinia publiczna i partie polityczne w Pakistanie Wschodnim oskar?yły władze rz?dz?ce jako nieudolne. Zachodniopakista?scy politycy zaatakowali Lig? Awami oskar?aj?c j? o wykorzystywanie kryzysu dla politycznego zysku. Niezadowolenie doprowadziło do podziałow w ramach słu?by cywilnej, policji i sił zbrojnych [14] . W pakista?skich wyborach w grudniu 1970 roku Liga Awami pod przywodztwem Mujiba zdobyła znaczn? wi?kszo?? w prowincji, tworz?c tym samym wyra?n? wi?kszo??. Najwi?ksze i najpopularniejsze partie zachodniego Pakistanu takie jak Pakista?ska Partia Ludowa na czele ktorej stał Zulfikar Ali Bhutto stały w opozycji do ??da? wi?kszej autonomii stawianej przez Mujiba. Bhutto zagroził bojkotem rz?du je?li rz?dz?cy w dalszym ci?gu Yahya Khan zaprosi Mujiba do tworzenia rz?du. W tym czasie ani Mujib ani Liga Awami nie domagały si? niezale?no?ci politycznej, lecz mniejsze grupy nacjonalistyczne zdecydowanie ??dały niepodległo?ci Bangladeszu [15] . Bhutto obawiaj?c si? wojny domowej wysłał do Mujiba tajn? wiadomo??, aby umowi? si? na spotkanie z nim. Ustalono, ?e Mujib i Bhutto utworz? rz?d koalicyjny. Wydarzenie to miało miejsce w tajemnicy i nikt z sił zbrojnych Pakistanu nie był o tym informowany. Tymczasem Bhutto zwi?kszył presj? na Yahya Khana, aby ten pozwolił mu stan?? na czele rz?du [16] .

Wojna wyzwole?cza [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: wojna o niepodległo?? Bangladeszu .

Yahya Khan opo?nił zwołanie zgromadzenia, ruch ten widziany był przez Bengalczykow jako odmowa udziału Mujiba i Ligi Awami w rz?dzie. W dniu 7 marca 1971 roku Mujib wezwał do niepodległo?ci i poprosił ludzi aby rozpocz?li kampani? obywatelskiego nieposłusze?stwa i uwolnili ludzi przetrzymywanych w Dhace [17] [18] . Po ostatniej probie wypracowania porozumienia, Yahya Khan ogłosił stan wojenny i zdelegalizował Lig? Awami, nakazał te? armii aresztowanie Mujiba i innych liderow i aktywistow. Armia rozpocz?ła operacj? skierowan? przeciwko ruchowi bengalskiemu. Mujib w telegrafie w dniu 26 marca 1971 roku poprosił o przetrzymanie okupacji Wschodniego Pakistanu. Mujib został przewieziony do Pakistanu Zachodniego i wi?ziony. Wielu politykow Ligi unikn?ło aresztowania, uciekli oni do Indii i innych krajow [6] .

Armia pakista?ska, ktora miała w zało?eniu rz?du przywroci? porz?dek, szybko rozpocz?ła rozlew krwi i terror [19] . Pakista?skie bojowki znane jako Razakars prowadziły akcje przeciwko bengalskim intelektualistom, politykom, zwi?zkowcom, jak i zwykłym cywilom. W odpowiedzi na terror zacz?ł kształtowa? si? bengalski ruch oporu, a w kraju dochodziło do aktow przemocy ze wzgl?du na pochodzenie etniczne. Du?a cz??? zamieszkuj?cych kraj Hindusow uciekła do s?siednich stanow Bengal Zachodni, Assam i Tripura [20] . Armia i pułki policji Wschodniego Pakistanu zbuntowały si? przeciwko rz?dowi centralnemu a politycy Ligi Awami utworzyli rz?d na uchod?stwie. Utworzony został te? zbrojny bengalski ruch oporu Mukti Bahini. Po interwencji indyjskiej w grudniu 1971 roku armia pakista?ska poddała si? a bengalski ruch oporu utworzył w Dhace niepodległy rz?d.

Po rezygnacji Yahya Khana władz? w Pakistanie obj?ł Zulfikar Ali Bhutt ktory w dniu 8 stycznia 1972 roku podj?ł decyzj? o uwolnieniu Mujiba. Nast?pnie Mujib wyleciał do Londynu, gdzie spotkał si? z brytyjskim premierem Edwardem Heathem . Mujib nast?pnie poleciał do Nowe Delhi, sk?d udał si? do Dhaki. W Indiach spotkał si? z premier Indir? Gandhi i prezydentem Varahagiri Venkat? Girim .

W niepodległym Bangladeszu [ edytuj | edytuj kod ]

Mujibur Rahman na krotki obj?ł przewodnictwo tymczasowe, nast?pnie został premierem rz?du. Po wyborach w 1970 roku utworzony został tymczasowy parlament nowego pa?stwa. Mukti Bahini i inne milicje poł?czone zostały w armi? Bangladeszu nad ktor? do 17 marca kontrol? sprawuj? sił zbrojne Indii [6] . Mujib udał si? do Stanow Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajow europejskich w celu uzyskaniu pomocy humanitarnej i rozwojowej [21] . Rz?d podpisał z Indiami traktat o przyja?ni ktore zobowi?zały si? pomoc nowemu pa?stwu w treningu wojska i zobowi?zały si? dostarczy? pomocy humanitarnej [21] . Mujib prywatnie nawi?zał blisk? przyja?? z indyjsk? premier Indir? Gandhi, chwal?c decyzje Indii o poparciu dla nowego pa?stwa. Rz?d Indii za ?ycia Mujiba nie pozostawał jednak w ?cisłej wspołpracy z Bangladeszem [22] .

Zdecydował o ustanowieniu nowej konstytucji, czym zaj?? si? miał tymczasowy parlament, ogłosił te? cztery podstawowe zasady: ?nacjonalizmu, sekularyzmu, demokracji i socjalizmu”, ktore stały si? znane jako ?Mujibism” [23] . Rz?d znacjonalizował setki firm i społek, zainicjował reform? roln? ktora miała na celu pomoc milionom ubogich rolnikow. Starano si? o powrot do kraju 10 milionow uchod?cow ktorzy opu?cili kraj w okresie wojny wyzwole?czej. Gospodarka zacz?ła si? rozwija? i zapobiega? głodowi. Konstytucja została ogłoszona w 1973 roku, w tym samym roku odbyły si? wybory ktore wygrała Liga Awami [2] . Rz?d rozpocz?ł realizacj? pa?stwowych programow edukacyjnych, kanalizacyjnych, ?ywno?ciowych, zdrowotnych, w całym kraju dostarczano wod? i montowano elektryczno??. Plan pi?cioletni z 1973 roku ukierunkował inwestycj? pa?stwow? w dziedzinie rolnictwa i infrastruktury wiejskiej [24] . Cho? Bangladesz zobowi?zał si? do sekularyzmu, Mujib stopniowo zbli?ył si? do politycznego islamu zarowno poprzez polityk?, jak i indywidualne zachowania. Odbudował on Akademi? Islamsk? rozwi?zan? w 1972 roku w zwi?zku z podejrzeniem zmowy z pakista?skimi siłami zbrojnymi i zakazał hazardu, produkcji i sprzeda?y alkoholu, spełniaj?c tym samym ??dania grup islamskich. Mujib d??ył do członkostwa Bangladeszu w Organizacji Konferencji Islamskiej i Islamskim Bank Rozwoju [25] . W 1974 roku wzi?ł udział w szczycie OIC w Lahore co pozwoliło mu znormalizowa? stosunki z Pakistanem [26] .

Zamach i zabojstwo Mujibura Rahmana [ edytuj | edytuj kod ]

Entuzjazm zmniejszyła kl?ska głodu z 1974 roku. Rozwijała si? opozycja islamistyczna i komunistyczna. 15 sierpnia 1975 roku grupa oficerow zaatakowała czołgami rezydencj? prezydenck? oraz zamordowała Mujiba, jego rodzin? i pracownikow rezydencji. Z masakry udało si? prze?y? tylko jego corkom Sheikh Hasin? Wajed i Sheikh Rehan?, ktore przebywały wowczas w Niemczech Zachodnich, zostały one jednak obj?te zakazem wjazdu do Bangladeszu [27] . W zamach powi?zany mogł by? CIA i ambasador USA w Dhace Eugene Booster [28] . Za zamachem stała grupka niezadowalanych z rz?dow Mujibura oficerow wspieranych przez islamistow. ?mier? Mujibura na wiele lat pogr??yła Bangladesz w seri? zawirowa? politycznych. Przywodcy puczu wkrotce sami zostali obaleni a seria zamachow i zabojstw politycznych sparali?owała kraj [29] . Spokoj w kraju w du?ej cz??ci zapocz?tkował zamach stanu z 1977 roku ktore dał władz? Ziaur Rahmanowi , Rahman ogłosił si? prezydentem w 1978 roku i powołał prawicow? i nacjonalistyczn? parti? pod nazw? Nacjonalistyczn? Parti? Bangladeszu.

Ciekawostki [ edytuj | edytuj kod ]

Pod koniec czerwca 1974 roku odwiedził prezydenta Jugosławii , Josipa Broz Tito , w czasie spotkania obaj prezydenci spo?nili si? na oficjalne przyj?cie ze wzgl?du na trwaj?cy w tym czasie mecz jugosłowia?skiej reprezentacji w piłce no?nej w ramach tegorocznego mundialu, ktorego transmisj? ogl?dali w telewizji [30] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Ryszard Solski: Niepokoje pod Himalajami . Wyd. 1. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza , 1989, seria: Konflikty. ISBN  83-03-02140-0 .
  2. ↑ a b c d e f g Rashid, Harun-or. ?Rahman (Bangabandhu) Sheikh Mujibur”. Banglapedia. Asiatic Society of Bangladesh. Retrieved 2006-07-06.
  3. ↑ a b Muh?mmada N?rula   K?dira , Independence of Bangladesh in 266 days: history and documentary evidence , wyd. 1st ed, Dhaka: Mukto Publishers, 2004, s. 440, ISBN  984-32-0858-7 , OCLC   61324769 .
  4. ↑ Ahmad, Syed Nur; Baxter, Craig; Ali, Mahmud (1985). From martial law to martial law: politics in the Punjab, 1919?1958. Boulder, Colorado: Westview Press. s. 338. ISBN  0-86531-845-X .
  5. ↑ Zillur Rahman Khan, The Third World Charismat: Sheikh Mujib and the Struggle for Freedom, s. 32, University Press Limited, Dhaka, 1996, ISBN  984-05-1353-2 .
  6. ↑ a b c d e Political Profile of Bongobondhu Sheikh Mujibur Rahman [online], 2006-06-17 [dost?p 2006-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-17] .
  7. ↑ Sukumar Bishwas, Bangladesh liberation war, Mujibnagar government documents, 1971, s. 167, Mawla Brothers, Dhaka, 2005, ISBN  984-410-434-3 .
  8. ↑ Official Report, Debates, s. 296, Pakistan Constituent Assembly, 1955.
  9. ↑ a b M. Rashiduzzaman, The Awami League In The Political Development of Pakistan (2006-07-07). ?Awami League”. Retrieved 2006-07-07.
  10. ↑ G. W. Choudhury, Bangladesh: Why It Happened (2006-07-07). ?Bengali nationalism”. Retrieved 2006-07-07.
  11. ↑ Charles Kennedy, Craig Baxter (2006-07-11). ?Governance and Politics in South Asia”. Retrieved 2006-07-11.
  12. ↑ Emerging discontent in East Pakistan 1966-1970, Library of Congress .
  13. ↑ Staff writer (1970-11-24). ?Yahya Directing Disaster Relief”. New York Times (United Press International).
  14. ↑ Durdin, Tillman (1971-03-11). ?Pakistanis Crisis Virtually Halts Rehabilitation Work In Cyclone Region”. New York Times.
  15. ↑ Salahuddin Ahmed. (2004). Bangladesh: Past and Present. APH Publishing. s. 160?118.
  16. ↑ Hassan, Doctor of Philosophy (PhD), Dr. Professor Mubashir (May 2000) [2000], ?§Zulfikar Ali Bhutto: All Power to People! Democracy and Socialism to People!”. The Mirage of Power (in English), Oxford, United Kingdom: Oxford University Press, s. 100?393 [393], ISBN  0-19-579300-5 .
  17. ↑ ????? 7, 2013. ?Historic 7th March speech of Bangabandhu | Bangabandhu | The Man Behind The NATION”. Retrieved 2013-05-25.
  18. ↑ Log in om een reactie te plaatsen. ?1971 March 7th shek mujibur rahman”. YouTube. Retrieved 2013-05-25.
  19. ↑ Blood, Archer, Transcript of Selective Genocide Telex, Department of State, United States .
  20. ↑ US State Department, ?Foreign Relations of the United States, 1969?1976”. Volume XI, South Asia Crisis, 1971”. s. 165.
  21. ↑ a b Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. s. 343. ISBN  0-395-73097-X .
  22. ↑ Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. s. 388. ISBN  0-395-73097-X .
  23. ↑ Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. p. 388. ISBN  0-395-73097-X .
  24. ↑ UNESCAP, Integration of Poverty Alleviation and Social Sector Development into the Planning Process in Bangladesh (2006-07-07). ?Mujib’s policies” (PDF).
  25. ↑ Raman, B. (2006-08-29). ?Mujib and Islam” (PHP). Archived from the original on 2007-06-11. Retrieved 2006-08-29.
  26. ↑ Raman, B. (2006-08-29). ?Mujib and Islam” (PHP). Archived from the original on 2007-06-11.
  27. ↑ Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. s. 389. ISBN  0-395-73097-X .
  28. ↑ ?Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman”. 2006-07-07. Archived from the original on 2006-05-18. Retrieved 2006-07-07.
  29. ↑ Maniruzzaman, Talukder, ?Bangladesh in 1975: The Fall of the Mujib Regime and Its Aftermath,” Asian Survey, 16, No. 2, February 1976, 119?29.
  30. ↑ Jerzy Woydyłło Tito jakiego nie znamy, 1992, ?Rozdział XX: Niespo?yta aktywno??” .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • William B.Milam, Pakistan and Bangladesh: Flirting with Failure (2009) ISBN  0-231-70066-0 , Columbia University Press
  • Anthony   Mascarenhas , Bangladesh: A Legacy of Blood , London: Hodder and Stoughton, 1986, ISBN  0-340-39420-X , OCLC   16583315 .
  • Katherine Frank, Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi (2002) ISBN  0-395-73097-X .
  • M. Ahmed, Era of Sheikh Mujibur Rahman (1983), University Press
  • Craig Baxter, Bangladesh: From a Nation to a State (1997), Westview Press
  • Craig Baxter et al., Governance and Politics in South Asia (1998), Westview Press

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Prezydenci Bangladeszu
  • * pełni?cy obowi?zki
Premierzy Bangladeszu
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sheikh_Mujibur_Rahman&oldid=70246459 ”