Serce
Heart
| cor
|
Serce człowieka
|
Serce kaczki
krzy?owki
|
Serce
(
łac.
cor
,
gr.
kardia
) ? centralny
narz?d
układu krwiono?nego
strunowcow
,
stawonogow
,
pazurnic
,
mi?czakow
i
ramienionogow
. Zbudowany jest z tkanki
mi??niowej poprzecznie pr??kowanej typu sercowego
. Zazwyczaj narz?d ten otoczony jest
osierdziem
(
pericardium
).
Budowa serca bezkr?gowca, połschemat.
Strzałka pionowa: ostium, strzałka pozioma:
mi?sie? skrzydlaty
, łamane: mi??nie wewn?trzne serca. Zastawki usuni?to
Serce stawonogow nawi?zuje do
naczynia grzbietowego
pier?cienic
. W pierwotniejszych
taksonach
skorupiakow
serce ci?gnie si? przez cały
tułow
i
odwłok
, a
ostia
obecne s? po parze w ka?dym segmencie. U wy?ej uorganizowanych grup serce jest krotsze, a ostiow mo?e by? tylko para. Ostia wyposa?one s? w
zastawki
zapobiegaj?ce cofaniu si? krwi do
zatoki okołosercowej
przy skurczu. Wskutek skurczu krew płynie przez
aort?
do
t?tnic
, z ktorych wylewa si? do
hemocelu
. Do serca dostaje si? natomiast z zatoki okołosercowej. Obecne mog? by? tak?e ?yły
[1]
.
U
paj?czakow
serce wyst?puje wył?cznie w odwłoku, zazwyczaj w jego przedniej cz??ci. Prymitywniejsze grupy maj? serce z przew??eniami zgodnymi z
metameri?
odwłoka. U
kikutnic
serce ci?gnie si? od
wzgorka ocznego
do ko?ca odwłoka i ma 2-3 pary ostiow
[1]
.
Serce
drobnonogow
ci?gnie si? od 3 do 13 segmentu tułowia i ma 8 par ostiow. U
dwuparcow
obecne s? dwie pary ostiow w ka?dym
diplosegmencie
. U
parecznikow
serce ci?gnie si? przez cały tułow
[1]
.
U
sze?cionogow
par ostiow jest od 1 do 13. U
owadow
par tych jest najcz??ciej 8. Serce jest u nich poprzew??ane na odcinki przegrodzone zastawkami, z ktorych ka?dy ma par? ostiow
[1]
.
Pazurnice
maj? serca długie, po obu stronach otwarte, o liczbie par ostiow odpowiadaj?cej liczbie odno?y
[1]
.
U
mi?czakow
serce poło?one jest na grzbietowej stronie
worka trzewiowego
oraz podzielone na jeden lub wi?cej
przedsionkow
i jedn? lub wi?cej
komor
[1]
.
U
jednopłytkowcow
serce jest parzyste. Składa si? z dwoch par przedsionkow i dwoch komor, a ka?dy zespoł otoczony jest własnym
workiem osierdziowym
[1]
. U
chitonow
serce le?y pod 7 i 8 płytk? i zło?one jest z dwoch bocznie poło?onych przedsionkow i jednej komory.
Tarczkonogi
i
bezpłytkowce
maj? krotkie serce zło?one ze zw??onego przedsionka i szerokiej komory
[1]
.
?limaki
maj? serce zło?one z komory i 1 lub 2 przedsionkow, ktorych liczba analogiczna jest do liczby
skrzeli
. U
przodoskrzelnych
przedsionek le?y z przodu komory, a u
tyłoskrzelnych
z tyłu
[1]
.
U
mał?y
na serce składa si? komora i dwa przedsionki. Otoczone jest ono
workiem okołosercowym
, a jego dolna cz??? obejmuje
jelito ko?cowe
[1]
.
U
głowonogow
serce le?y w tylnej cz??ci worka trzewiowego. Otoczone jest workiem osierdziowym i wyposa?one w tyle przedsionkow, ile skrzeli. Wi?kszo??
o?miornic
ma komor? serca podłu?nie podzielon? przegrod? na dwie cz??ci
[1]
.
Ramienionogi
maj? drobne serce umieszczone w
krezce grzbietowej
[1]
.
Serce ryby, schemat. a ? zatoka ?ylna, b ? przedsionek, c ? komora, d ? sto?ek t?tniczy
Serce wyst?puje u prawie wszystkich strunowcow (z wyj?tkiem bezczaszkowcow) Narz?d ten umiejscowiony jest po brzusznej stronie ciała, w
klatce piersiowej
za
?ebrami
(wył?czaj?c
bezogonowe
? Anura ? niemaj?ce wła?ciwej klatki piersiowej). Umiejscowione mo?e by? po?rodku klatki piersiowej lub z pewnym odchyleniem w stron? lew? (cz?sto znacznym ? np. ponad 70% u
bydła
). S? to serca miogenne, co znaczy, ?e s? pobudzane przez własny rozrusznik (tj. specyficzny mi?sie?, np.
w?zeł zatokowo-przedsionkowy
nodus sinuatrialis
). W sercu wyst?puj? zastawki.
Najprymitywniejsze serce (tzw.
serce skrzelowe
) w?rod kr?gowcow posiadaj?
bez?uchwowce
i
ryby
(Agnatha et Pisces) ? wyro?ni? w nich mo?na: zatok? ?yln? (
sinus venosus
), przedsionek (
atrium
), komor? (
ventriculus cordis
),
sto?ek t?tniczy
z
zastawkami
(
conus arteriosus
). Wyst?puje u nich jeden
obieg krwi
.
U
płazow
(Amphibia) serce to zatoka ?ylna, prawy przedsionek, komora, lewy przedsionek i sto?ek t?tniczy.
Serce gadow (Reptilia) w budowie zbli?one jest do serca płaziego, z t? ro?nic?, ?e u gadow nie wyst?puje sto?ek t?tniczy, a pojawia si? cz??ciowa
przegroda mi?dzyprzedsionkowa
(
septum interatriale
). Wyj?tek stanowi? przedstawiciele rz?du
Crocodilia
, u ktorych wyst?puje przegroda całkowita. Ponadto u
gadow
wyst?puj? dwa łuki aorty:
lewy
i
prawy
, ktory u
ptakow
i
ssakow
wywodz?cych si? od gadow został z redukowany do
prawego
u ptakow i
lewego
u ssakow.
 Zastawki w sercu człowieka, połschemat.
P ? strona prawa, L ? strona lewa, zastawki: a ? mitralna, b ? aorty, c ?
pnia płucnego
, d ? trojdzielna
Serce
ssakow
i
ptakow
składa si? z dwoch przedsionkow i dwoch komor. Charakterystyczna jest obecno?? 4 zastawek:
zastawki trojdzielnej
(przedsionkowo-komorowej prawej,
valva tricuspidalis
syn.
valva atrioventricularis dextra
),
zastawki dwudzielnej
(przedsionkowo-komorowej lewej, mitralnej,
valva bicuspidalis
syn.
valva atrioventricularis sinistra
,
valva mitralis
) oraz 2
zastawek połksi??ycowatych
:
zastawki aorty
i
zastawki pnia płucnego
(
valva aortae et trunci pulmonalis
).
|
Serce ptasie swym kształtem i budow? przypomina serce ssacze. Podstaw? serca chroni?
worki powietrzne
szyjne i piersiowe, za? wierzchołek ukryty jest mi?dzy płatami w?troby. Ptaki, podobnie jak ssaki, maj? ju? w sercu całkowit?
przegrod? mi?dzykomorow?
, ktora uniemo?liwia mieszanie si? krwi natlenowanej (t?tniczej) z odtlenowan? (?ylnej). Wyst?puj? rownie? dwie
komory
i dwa
przedsionki
. Ogołem serce ptasie podobne jest do ssaczego; posiada kilka charakterystycznych cech
[2]
:
- lewa komora jest silniej rozwini?ta od prawej (jednak przedsionek lewy jest zwykle mniejszy od prawego)
- lewa
zastawka przedsionkowa
jest trojpłatowa
- w prawym przej?ciu przedsionkowo-komorowym nie wyst?puje
zastawka ?aglowa
, za? na jej miejscu znajduje si? fałd mi??niowy, przymocowany do bocznej ?ciany komory prawej
W odro?nieniu od ssakow wyst?puje
prawy łuk aorty
, ktory rozwin?ł si? z prawego, 4. łuku skrzelowego, a nie z lewego, jak u ssakow. U ptakow bardziej ruchliwych serce wykazuje si? wi?ksz? mas?. Przykładowo, u
sroki
wa??cej 200 g serce masa serca stanowi 9,34‰ masy ciała, u
pustułki
11,9‰ masy ciała, za? u sokoła
kobuza
? 17‰ masy ciała. Liczba skurczow serca na minut? zale?na jest od wielko?ci ptaka; ptak mały musi wykona? ich wi?cej w ci?gu minuty, ni? spokrewniony z nim ptak wi?kszy
[2]
.
Przepływ krwi przez serce ssaka
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Obieg krwi przez serce dorosłego ssaka, schemat
Małe litery odpowiadaj? oznaczeniom zastawek (patrz wy?ej), strzałki: kierunek, w ktorym płynie krew, kolor czerwony:
krew utlenowana
, niebieski
odtlenowana
. Pozostałe oznaczenia w tek?cie
Krew odtleniona powraca z tkanek do serca
?yłami głownymi
(
vv. cavae
): gorn? i doln? do prawego przedsionka (
PP
) serca, sk?d przez zastawk? trojdzieln? przepływa do komory prawej (
KP
).
T?tnicami płucnymi
(
aa. pulmonale
) jest transportowana do płuc, gdzie nast?puje jej natlenienie. Powraca nast?pnie do przedsionka lewego (
PL
)
?yłami płucnymi
(
vv. pulmonales
), sk?d trafia do komory lewej (
KL
), a po?niej
aort?
do pozostałych narz?dow.
U płodu ssaka kr??enie krwi w sercu przebiega nast?puj?co: krew utlenowana (powracaj?ca z
ło?yska
?
placenta
) ?yłami wpływa do prawego przedsionka, sk?d w wi?kszo?ci (wi?cej ni? w 95%) przedostaje si?
otworem owalnym
(
foramen ovale
,
OO
) do lewego przedsionka i aort? do tkanek. Otwor owalny przestaje by? dro?ny w chwili ?
pierwszego oddechu
”, czyli w momencie narodzin.
Diastole
Systole
Pełny
cykl pracy serca
(
ang.
cardiac cycle
) trwa około 0,8 sekundy i wyro?ni? w nim mo?na trzy fazy:
- okres pauzy, ktory trwa około połowy czasu przeznaczonego na cały cykl; w tej fazie mi??nie komor i przedsionkow s? rozkurczone.
Krew
napływa do serca z ?ył głownych oraz
?ył płucnych
. Zastawki połksi??ycowate pozostaj? zamkni?te.
- diastole
jest faz?, w czasie ktorej nast?puje wypełnienie komor poprzez skurcz przedsionkow. Rozkurcz trwa ponad 0,1 sekundy.
- systole
trwa 0,3 s; w czasie tej fazy nast?puje skurcz komor i wyrzut do
aorty
i
t?tnicy płucnej
przez otwarte zastawki połksi??ycowate.
Ogolna zasada brzmi: im wi?ksze zwierz?, tym wolniej bije jego serce. Serce słonia wa?y 22 kg i bije tylko 25 razy na minut?, serce myszy nawet 700 razy na minut?. U du?ych psow serce bije 80 razy na minut?, a u małych 120 razy.
Serca ptakow bij? nawet szybciej, ni? wynikałoby to z ich wielko?ci: kury ? do 400 razy na minut?, kanarka ? nawet do 1000 razy na minut?.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
Czesław Jura:
Bezkr?gowce. Podstawy morfologii funkcjonalne, systematyki i filogenezy
. Wyd. 3. Warszawa: PWN, 2005, s. 419, 499, 528, 538, 541, 546, 577, 637, 640, 644, 648, 662, 680, 697.
- ↑
a
b
IX Układ kr??enia. Serce. W: Bronisław Ferens i Roman J. Wojtusiak:
Ornitologia ogolna. Ptak, jego budowa i ?ycie
. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 215?219.
- Trojwymiarowe przedstawienia wygl?du serca w serwisie 3DScience.com: