한국   대만   중국   일본 
Ryszard Cie?lak ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Ryszard Cie?lak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ryszard Cie?lak
Data i miejsce urodzenia

9 marca 1937
Kalisz

Data i miejsce ?mierci

15 czerwca 1990
Houston

Ryszard Cie?lak (ur. 9 marca 1937 w Kaliszu , zm. 15 czerwca 1990 w Houston ) ? polski re?yser teatralny , aktor Teatru Laboratorium , pedagog .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

W 1954 roku uko?czył Liceum Ogolnokształc?ce im. Adama Asnyka w Kaliszu i rozpocz?ł studia na Politechnice Łodzkiej , sk?d po roku przeniosł si? na Politechnik? Krakowsk? . W 1957 roku przerwał jednak studia politechniczne i rozpocz?ł studia na Wydziale Lalkarskim Pa?stwowej Wy?szej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie , ktore uko?czył w 1961 roku. Na ostatnim roku studiow zorganizował protest przeciwko stosowanym w krakowskiej PWST metodom nauczania i sposobowi prowadzenia zaj??.

Pod koniec 1960 (lub na pocz?tku 1961) Cie?lak został zaproszony przez Jerzego Grotowskiego do opolskiego Teatru 13 Rz?dow i został członkiem zespołu aktorskiego tego teatru 1 pa?dziernika 1961 roku. Cie?lak pracował w zespole teatru a? do jego samorozwi?zania w 1984 roku.

Zmarł 15 czerwca 1990 roku na raka płuca w Houston w Stanach Zjednoczonych . Jego ciało zostało sprowadzone do kraju, pochowano go na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu . Rze?b? nagrobn? [1] wykonał Krzysztof Bednarski .

  Ta sekcja jest niekompletna. Je?li mo?esz, rozbuduj j? .

Kariera teatralna [ edytuj | edytuj kod ]

Wyst?piwszy w trzech przedstawieniach dyplomowych ( Władysława Jaremy i Joanny Grabek ), Cie?lak profesjonalnie zadebiutował w Kordianie [2] według Juliusza Słowackiego w Teatrze 13 Rz?dow, ktorego premiera odbyła si? 14 lutego 1962 roku (premiera zamkni?ta 13 lutego 1962 roku), w ktorym grał poł?czone role: Pierwszego Wariata, Mefistofela, Grzegorza, Ksi?dza i Imaginacji.

W tym samym roku wzi?ł tak?e udział w Oratorium robotniczym [3] przygotowanym z inicjatywy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Opolu na 20. rocznic? powstania Polskiej Partii Robotniczej w re?. Waldemara Krygiera . Przedstawienie zostało zrealizowane w ramach Estrady Publicystycznej [4] , były to przygotowywane i prezentowane przez Teatr 13 Rz?dow ?monta?e słowne”.

Grał potem w Akropolis do słow Wyspia?skiego w realizacji Jozefa Szajny i Jerzego Grotowskiego (premiera miała miejsce 10 pa?dziernika 1962), interpretował role Ezawa i Hektora.

1 stycznia 1963 premier? miało widowisko Maski [5] , wyre?yserowane przez Cie?laka w ramach Estrady Publicystycznej Teatru Laboratorium 13 Rz?dow (teatr Grotowskiego zmienił nazw? w 1962), na podstawie tekstow ze zbioru opracowanego przez Zbigniewa Stolarka Czerwone oczy maski .

Cie?lak grał nast?pnie w Tragicznych dziejach doktora Fausta Marlowe’a (premiera: 23 kwietnia 1963 w Opolu) w re?. Jerzego Grotowskiego , wcielaj?c si? w role Wagnera, Waldesa i Benwolia, gdzie zwrocił na siebie uwag? scen? szale?stwa Benwolia (oszalały bohater przewracał ci??kie, drewniane stoły i podesty, co wymagało ogromnej siły i zarazem precyzji, by nie zrani? siedz?cych tu? obok widzow).

W 1964 roku w przedstawieniu Studium o Hamlecie (premiera: 17 marca 1964 w Opolu) opartym na tekstach Szekspira i Wyspia?skiego (re?. Jerzy Grotowski) interpretował mi?dzy innymi role Ducha Ojca i Rozenkranca oraz pełnił funkcj? asystenta re?ysera.

W 1965 Teatr Laboratorium przeniosł si? do Wrocławia.

Po realizacji Studium o Hamlecie rozpocz?ł si? okres bliskiej i intensywnej wspołpracy Cie?laka i Grotowskiego zwi?zany ze spektaklem Ksi??? Niezłomny Calderona ? Słowackiego (rola Don Fernanda, premiera 25 kwietnia 1965 ). Jej efektem była wielka, legendarna kreacja, stanowi?ca pierwsz? realizacj? aktu całkowitego . Prezentacje przedstawienia w czasie wyst?pow zagranicznych Teatru Laboratorium w drugiej połowie lat 60. zapewniły Cie?lakowi mi?dzynarodow? sław? i status ikony wspołczesnego teatru. Jego pozycj? umacniał te? udział w prowadzonych przez Grotowskiego pokazach pracy i kursach warsztatowych (m.in. w Nancy 1?2 maja 1965; Holstebro 15?30 sierpnia 1966; Londyn 1?10 sierpnia 1966 ? kurs dla zespołu Royal Shakespeare Company realizuj?cego pod kierunkiem Petera Brooka spektakl US ; Nowy Jork 6?30 listopada 1967 czy Aix-en-Provance 15 kwietnia ? 2 maja 1968).

W latach 1967?1969 wraz z całym zespołem brał udział w pracach na Ewangeliami , w ktorych kreował Umiłowanego oraz nad Apocalypsis cum figuris (stworzył sw? kolejn? legendarn? rol? ? Ciemnego, zamkni?ta premiera 19 lipca 1968 roku w Instytucie Bada? Metody Aktorskiej ? Teatr Laboratorium we Wrocławiu, a oficjalna otwarta premiera 11 lutego 1969 roku) ? wszystkie spektakle wyre?yserowane były przez Jerzego Grotowskiego. Po wyst?pach Teatru Laboratorium w Stanach Zjednoczonych jesieni? 1969, Cie?lak został uznany przez nowojorskich krytykow najwybitniejszym aktorem teatrow off-Broadway roku 1969.

W latach 70. Cie?lak razem z Grotowskim i reszt? zespołu prowadzili poszukiwania parateatralne. Cie?lak stopniowo obejmował funkcj? lidera przygotowanych do?wiadcze? dramatycznych przeznaczonych dla wi?kszej grupy osob, tak?e z zewn?trz, nazywanych pocz?tkowo Large Special Project (pierwsze działanie o tej nazwie odbyło si? w dniach 20?30 listopada1973 w Saint-Maximin we Francji , kolejne 23 maja ? 8 czerwca 1974 na Jackaroo Ranch koło Duralu w Australii ), a po?niej Special Project (pierwsza realizacja nosz?cego t? nazw? ?sta?u parateatralnego” miała miejsce mi?dzy 20 listopada a 4 grudnia 1974 w Brzezince [6] .

W 1981 roku, ju? bez udziału Grotowskiego, kierował prac? nad kreowanym zbiorowo ostatnim przedstawieniem Laboratorium Thanatos polski. Inkantacje [7] (proby otwarte od 28 lutego 1981). Rownolegle rozwijał wspołprac? z europejskimi, ameryka?skimi i kanadyjskimi o?rodkami teatralnymi.

Od roku 1982 pracował głownie za granic?, prowadz?c liczne kursy i warsztaty teatralne oraz kieruj?c projektami teatralnymi. Był tak?e czynny jako re?yser, realizuj?c kolejno spektakle: Aleph. Impressioni da un Inferno (Pontedera, Centro per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale , 3 maja 1983); Vargtid… (?rhus, Teater Akademi 5 wrze?nia 1983), Desarraigo (El Teatro Municipal de Albacete, 8 wrze?nia 1984), Peer Gynt Ibsena (?rhus, grupa Kimbri, 26 grudnia 1987), Moj biedny Fiedia wg wspomnie? Anny Dostojewskiej ( Pary? , Theatre de l’Epee, pokazy 9?11 kwietnia 1987) i Ash Wednesday wg Na dnie Gorkiego (Experimental Theatre Wing New York University, 25 stycznia 1990).

Wspołpracował tak?e z Peterem Brookiem , brał udział w pracach mi?dzynarodowego zespołu realizuj?cego przedstawienie Mahabharata  (inne j?zyki) , w ktorym kreował rol? niewidomego władcy Dhritarashtry (od 1985 do 1988 roku), prowadził sta?e teatralne w o?rodkach teatralnych i na uniwersytetach ameryka?skich i europejskich. Od wrze?nia roku 1989 był zatrudniony jako visiting professor w New York University Tisch School of Arts . Uznawany za wzorcowego aktora Grotowskiego, był rzeczywi?cie uosobieniem jego tworczego podej?cia do aktorstwa, wykorzystuj?cego proces gł?bokiej i zarazem czynnej introspekcji jako podstaw? do stworzenia precyzyjnej struktury organicznych działa? aktorskich o charakterze transgresji.

Treningi [ edytuj | edytuj kod ]

Wspołpracował tak?e z Eugenio Barb? z Odin Teatret  (inne j?zyki) . Zapisem pracy warsztatowej i treningowej Cie?laka jest nakr?cony latem 1971 roku w Holstebro film Training at Grotowski’s Laboratorium in Wroclaw (re?. Torgeir Wethal  (inne j?zyki) ). Jest to zapis treningu aktorskiego dokonany w Danii w 1971 roku, w ktorym udział wzi?ło dwoje młodych aktorow Odin Teatret. W roli nauczyciela/instruktora wyst?pił Ryszard Cie?lak. Film dzieli si? na dwie czterdziestominutowe cz??ci: pierwsza dotyczy ?wicze? plastycznych, druga fizycznych. Na przykładzie filmu Odin Teatret mo?na zaobserwowa?, w jaki sposob elementy treningowe staj? si? elementami improwizacji. Spoza kadru słycha? komentarz, na ktory zło?yły si? fragmenty tekstu Jerzego Grotowskiego ?wiczenia .

Film [ edytuj | edytuj kod ]

Wyst?pił w nast?puj?cych filmach: Rodacy [8] , re?. Barbara Lisowska, 1962; Rekolekcje [9] , re?. Witold Leszczy?ski , 1977; The Mahabharata  (inne j?zyki) , re?. Peter Brook , 1989.

Był bohaterem filmow Krzysztofa Domagalika Aktor całkowity. Wspomnienie o Ryszardzie Cie?laku (1937?1990) z 1994 [10] oraz Karola Radziszewskiego Ksi??? [11] , 2014.

Wyst?pił tak?e w filmie dokumentalnym w re?yserii Johna Musillia The Body Speaks. Na film składaj? si? dwie audycje telewizyjne z udziałem komentatorki nowojorskiego programu kulturalnego Camera Three , Margaret Croyden oraz Ryszarda Cie?laka. Aktora Teatru Laboratorium poproszono o skomentowanie fragmentow filmu dokumentalnego Trening Teatru Laboratorium , b?d?cego zapisem treningu aktorskiego dokonanego w Danii w 1971 roku, w ktorym udział wzi?ło dwoje młodych aktorow Odin Teatret (Malou Ilmoni i Tage Larsen).

Spektakle [ edytuj | edytuj kod ]

  • Kordian (13 lutego 1962, Opole)
  • Akropolis (10 pa?dziernika 1962, Opole)
  • Tragiczne dzieje doktora Fausta (23 kwietnia 1963, Opole)
  • Studium o Hamlecie (17 marca 1964, Opole)
  • Ksi??? Niezłomny (25 kwietnia 1965, Wrocław)
  • Ewangelie (1967)
  • Apocalypsis cum figuris (pokaz zamkni?ty: 19 lipca 1968; otwarta premiera: 11 lutego 1969)

Re?yseria [ edytuj | edytuj kod ]

  • Maski , widowisko (1 stycznia 1963)
  • Aleph. Impressioni da un Inferno ( Pontedera , Centro per la Sperimentazione e la Ricerca Teatrale, 3 maja 1983)
  • Vargtid… (?rhus, Teater Akademi, 5 wrze?nia 1983)
  • Desarraigo (El Teatro Municipal de Albacete, 8 wrze?nia 1984), wspołpraca z re?yserk? Mari? Isabel Gonzalez Munoz
  • Peer Gynt Ibsena (?rhus, grupa Kimbri, 26 grudnia 1987)
  • Moj biedny Fiedia wg wspomnie? Anny Dostojewskiej ( Pary? , Theatre de l’Epee, pokazy 9?11 kwietnia 1987)
  • Ash Wednesday wg Na dnie Gorkiego (Experimental Theatre Wing New York University, 25 stycznia 1990)

Kierownik prac [ edytuj | edytuj kod ]

  • Thanatos polski. Inkantacje (proby otwarte od 28 lutego 1981)

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Osi?ski Zbigniew: Ryszard Cie?lak ? dzisiaj. Niektore ?lady i inspiracje , [w:] tego?: Grotowski. ?rodła, inspiracje, konteksty , t. 1, wyd. 2, Gda?sk 2009, s. 79?118.
  • Richards Thomas: Ryszard Cie?lak w Yale , przeło?ył Grzegorz Ziołkowski, ?Odra” 1996 nr 1, s. 69?72.
  • Tyszka Juliusz: Ryszard Cie?lak ? refleksje osobiste i ro?ne, takie sobie , [w:] tego?: To si? czasem zdarza , Wydawnictwo Kontekst, Pozna? 2016, s. 263?264.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Zob. Fotografi? rze?by nagrobnej [w:] Agnieszka Sural: Kim jest autor nagrobka Kie?lowskiego ?
  2. ↑ Kordian [online], grotowski.net [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  3. ↑ Oratorium robotnicze [online], grotowski.net [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  4. ↑ Estrady Publicystyczne [online], grotowski.net [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  5. ↑ Plakat 25 [online], grotowski.net [dost?p 2019-06-07] ( pol. ) .
  6. ↑ Ryszard Cie?lak (1937?1990). Kalendarium ?ycia i tworczo?ci , ?Notatnik Teatralny”, 1995 .
  7. ↑ Thanatos polski. Inkantacje [online], grotowski.net [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  8. ↑ Rodacy [online], FilmPolski [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  9. ↑ Fototeka [online], Fototeka [dost?p 2019-06-06] ( pol. ) .
  10. ↑ Krzysztof Domagalik: Aktor Całkowity. Wspomnienie o Ryszardzie Cie?laku (1937-1990) . [w:] film biograficzny 66 min. [on-line]. Film Polski , 1994. [dost?p 2010-02-15]. ( pol. ) .
  11. ↑ The Prince: Karol Radziszewski [online], www.karolradziszewski.com [dost?p 2019-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-09] .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ryszard_Cie?lak&oldid=73222464 ”