Rosyjski Ko?cioł Prawosławny
Patriarchat Moskwy i Całej Rosji

Русская православная церковь

Sobor Chrystusa Zbawiciela w Moskwie , wysadzony w powietrze przez władze sowieckie w 1931, odtworzony i rekonsekrowany w 2000
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrze?cija?stwo  └  Prawosławie    └  Cerkiew prawosławna
Obrz?dek	bizantyjski
Siedziba	Moskwa
Zwierzchnik ? tytuł zwierzchnika	Cyryl patriarcha moskiewski i całej Rusi
Zasi?g geograficzny	Rosja   Azerbejd?an   Białoru?   Chiny   Estonia   Japonia   Kazachstan   Kirgistan   Litwa   Łotwa   Mołdawia   Mongolia   Tad?ykistan   Turkmenistan   Ukraina   Uzbekistan oraz diaspora w innych krajach
Członkostwo	?wiatowa Rada Ko?ciołow
Historia Utworzono ? wydzielono z 1589 Moskwa Patriarchatu Konstantynopolita?skiego
Dane statystyczne Wierni > 100 mln Duchowni 30 873 Patriarchat 1 Metropolie 60 Eparchie 319 [1] Dekanaty Parafie 29 268 Monastery 829
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rosyjski Ko?cioł Prawosławny ? autokefaliczny Ko?cioł prawosławny działaj?cy na terytorium Rosji i wi?kszo?ci pa?stw byłego ZSRR (poza Gruzj? ), najwi?ksza pod wzgl?dem liczby wiernych lokalna Cerkiew prawosławna. Jej zwierzchnik nosi tytuł patriarchy moskiewskiego i całej Rusi; od 2009 r. urz?d ten sprawuje Cyryl .

Pierwsza chrze?cija?ska metropolia obrz?dku wschodniego na ziemiach wschodniosłowia?skich powstała wraz z chrztem Rusi Kijowskiej . Wskutek najazdu mongolskiego na Ru? Kijowsk? i zniszczenia samego Kijowa w 1299 metropolita Maksym przeniosł swoj? siedzib? do Włodzimierza nad Kla?m? , nast?pnie została ona przeniesiona do Moskwy. W 1448 metropolia moskiewska jednostronnie ogłosiła niezale?no?? od Patriarchatu Konstantynopolita?skiego. Jej autokefalia została przez Konstantynopol potwierdzona w 1589 r. wraz z nadaniem rangi patriarchatu. W połowie XVII w. w Rosyjskim Ko?ciele Prawosławnym doszło do rozłamu wskutek odrzucenia przez cz??? duchowie?stwa i wiernych reformy liturgicznej patriarchy Nikona (jej przeciwnicy nazywani s? staroobrz?dowcami ). W 1721 r. Piotr I zniosł patriarchat moskiewski, powołuj?c do ?ycia ?wi?tobliwy Synod Rz?dz?cy kierowany przez ?wieckiego oberprokuratora, co oznaczało całkowite podporz?dkowanie Ko?cioła pa?stwu. Niezale?no?? Cerkiew odzyskała po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w marcu 1917 r. (wkrotce odtworzono te? patriarchat), lecz natychmiast po przewrocie bolszewickim (rewolucji pa?dziernikowej) została poddana zmasowanym prze?ladowaniom przez władze radzieckie, ktore poprzez masowe aresztowania duchownych, konfiskat? maj?tkow cerkiewnych (w tym instrumentow liturgicznych i ikon ), zamykanie i burzenie cerkwi i represje wobec wiernych doprowadziły na przełomie lat 20/30. XX wieku do faktycznego sparali?owania działalno?ci Cerkwi. Rosyjski Ko?cioł Prawosławny odbudował swoje struktury za zgod? władzy sowieckiej po 1943 roku, a w pełni po rozpadzie ZSRR w 1991 r., jednak faktyczne uczestnictwo osob deklaruj?cych przynale?no?? do niego w obrz?dach cerkiewnych nadal jest niewielkie.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Podział prawosławia Rusi Kijowskiej i pierwszy Patriarchat Moskiewski [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Chrzest Rusi i  Prawosławna metropolia kijowska .

Wskutek najazdu mongolskiego na Ru? Kijowsk? i zniszczenia samego Kijowa prawosławie Rusi Kijowskiej rozdzieliło si? na trzy o?rodki: halicki, litewski i we Włodzimierzu nad Kla?m?, przy czym wszystkie te o?rodki uwa?ały si? za kontynuatora metropolii kijowskiej. W 1299 metropolita Maksym przeniosł swoj? siedzib? do Włodzimierza nad Kla?m? . W I połowie XIV w. Moskwa stała si? siedzib? metropolii. W 1448 Ko?cioł ten jednostronnie ogłosił swoj? niezale?no?? od Patriarchatu Konstantynopolita?skiego, zacz?ł samodzielnie dokonywa? wyboru i intronizacji metropolitow moskiewskich, za? metropolita Jonasz przybrał tytuł metropolity moskiewskiego i całej Rusi. Działo si? to zaledwie na 5 lat przed upadkiem Konstantynopola, tote? Moskwa po jego upadku zacz?ła uzurpowa? sobie prawo bycia sukcesork? jego tradycji, okre?laj?c si? jako Trzeci Rzym .

W 1589 metropolita Hiob ogłosił si? patriarch? Moskwy i całej Rusi, co zostało potwierdzone przez patriarch? konstantynopolita?skiego. W Rosyjskim Ko?ciele Prawosławnym, zajmuje on pi?te miejsce w dyptychu Ko?ciołow prawosławnych, tu? po czterech patriarchatach staro?ytnych. W ci?gu nast?pnych lat wraz z osłabianiem si? pot?gi domu carskiego patriarchowie (zwłaszcza Hermogen i Filaret ) stali si? wpływowymi figurami w pa?stwie. Sobor moskiewski w 1620 uznał oficjalnie katolikow za niechrze?cijan i orzekł, ?e nale?y ich chrzci? na nowo ^[2] .

W 1652 patriarcha Nikon wprowadził reformy liturgiczne maj?ce upodobni? cerkiewne obrz?dy do tych u?ywanych w prawosławiu greckim. Sprzeciw wobec tych reform le?y u podstaw powstania Cerkwi staroobrz?dowej .

Na mocy umowy z Konstantynopolem z 1686 r. Ko?cioł prawosławny na terenach dzisiejszych Ukrainy i Białorusi podporz?dkowany został patriarchatowi w Moskwie. Terytorium metropolii kijowskiej zostało oddane przez Patriarchat Konstantynopolita?ski pod jurysdykcj? kanoniczn? patriarchatu moskiewskiego listem synodalnym patriarchatu konstantynopolita?skiego w 1686, wydanym po traktacie Grzymułtowskiego , ktory to list patriarcha Konstantynopola Bartłomiej anulował 11 pa?dziernika 2018 r. ^[3]

Traktat Grzymułtowskiego i poddanie metropolii kijowskiej jurysdykcji kanonicznej patriarchatu moskiewskiego pozwalały Rosji na instrumentalne interwencje Katarzyny II w kwestie wyznaniowe w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.

Prawosławie w imperium rosyjskim [ edytuj | edytuj kod ]

W 1721 funkcja patriarchy została zawieszona, a najwy?sz? władz? Ko?cioła stał si? ?wi?tobliwy Synod Rz?dz?cy , co całkowicie uzale?niało cerkiew od władzy carskiej.

Wraz z likwidacj? Hetmanatu, ktory zachowywał długo swoj? autonomi? i oryginaln? kultur? zwi?zan? z barokiem oraz rozbiorami Rzeczypospolitej wi?kszo?? zachodnioeuropejskiego prawosławia znalazła si? w cesarstwie rosyjskim.

Polityka caratu w sprawach Ko?cioła prawosławnego słu?yła m.in. rusyfikacji ziem ukrai?skich. W kolejnych latach ro?nice liturgiczne mi?dzy metropoli? kijowsk? a innymi eparchiami Rosyjskiego Ko?cioła Prawosławnego były stopniowo likwidowane, ryt unifikowano według wzorca moskiewskiego. Metropolia kijowska straciła rownie? szczegoln? autonomi? administracyjn?.

Wyrazem rusyfikacji był m.in. nakaz budowy cerkwi w stylach moskiewsko-jarosławskim lub neobizanty?skim, co miało ujednolici? prawosławn? architektur? cerkiewn? w całym imperium.

W 1914 Ko?cioł posiadał 55 173 cerkwie i 550 monasterow . Posług? duchow? niosło prawie 113 629 ksi??y, oraz 95 259 mnichow.

Rosyjska Cerkiew prawosławna w RFSRR i ZSRR [ edytuj | edytuj kod ]

Patriarcha Tichon , obrany w 1917 po rewolucji lutowej i obaleniu caratu , po przewrocie bolszewickim (rewolucji pa?dziernikowej) znalazł si? w konflikcie z władzami komunistycznymi z powodu ich otwarcie antyreligijnej polityki. Duchowny wielokrotnie wzywał prawosławnych do obrony wiary przed prze?ladowaniami. Bezskutecznie domagał si? od władz zaprzestania akcji otwarcia relikwii przechowywanych w cerkwiach (1919) i niezamykania ławry Troicko-Siergijewskiej (1920). Do czerwca 1923 przebywał w areszcie domowym, był przygotowywany jego proces pokazowy . Zmarł w marcu 1925.

Represje ze strony władz komunistycznych, zarowno w pocz?tkowym okresie istnienia ZSRR , jak i po II wojnie ?wiatowej przyniosły znaczn? marginalizacj? roli Ko?cioła. W 1939 struktury Ko?cioła znajdowały si? w formie szcz?tkowej, legalnie działało zaledwie kilkaset cerkwi i ani jeden monaster. Po roku 1943 Stalin pozwolił na kontrolowan? przez NKWD / NKGB / KGB odbudow? struktur Ko?cioła prawosławnego, cho? prze?ladowania wiernych nadal były kontynuowane, podobnie jak za rz?dow Chruszczowa .

Okres postsowiecki [ edytuj | edytuj kod ]

Punktem zwrotnym w najnowszej historii Cerkwi był rok 1985, kiedy dzi?ki odwil?y gorbaczowskiej zaniechano represji wobec Ko?cioła i antyreligijnej propagandy. Wyrazem zmiany polityki władz była organizacja szeroko zakrojonych obchodow tysi?clecia chrztu Rusi w 1988 r. Po raz pierwszy w historii Zwi?zku Radzieckiego mo?na było obejrze? telewizyjne programy po?wi?cone wydarzeniom ko?cielnym.

W 1990 został zamordowany ojciec Aleksandr Mie? .

Za patriarchatu Aleksego II (1990?2008) dokonano odbudowy wielu wspolnot cerkiewnych, klasztorow i seminariow duchownych. Nast?pc? Aleksego jest patriarcha Cyryl I (rozpocz?ł misj? 1 lutego 2009). Upadek Zwi?zku Radzieckiego zastał Ko?cioł w znacznym stopniu osłabionym. Liczba wiernych regularnie uczestnicz?cych w obrz?dach jest nadal stosunkowo niewielka. Ocenia si?, ?e ok. 15?20% obywateli Federacji Rosyjskiej uwa?a si? za prawosławnych ^[4] .

Patriarchat moskiewski i całej Rusi obejmuje dzi? swoj? jurysdykcj? wi?kszo?? parafii prawosławnych na terenie Rosji ^{[5] [6]} oraz innych pa?stw byłego ZSRR , jak rownie? cz??? parafii zło?onych z emigrantow rosyjskich w innych krajach. Rosyjski Ko?cioł Prawosławny uwa?any jest za dalece zale?ny od władz politycznych na Kremlu ^[7] .

  Osobny artykuł: Patriarcha moskiewski i całej Rusi .

Rosyjski Ko?cioł Prawosławny to najwi?ksza Cerkiew na ?wiecie, je?li bra? pod uwag? jego administracyjne granice. Ko?cioł posiada ^[8] :

• 61 metropolii (2021) ^[9]
• 319 diecezji (2022) ^[1] ? jedynie pewna ich cz??? jest na terytorium Federacji Rosyjskiej
• 29 268 parafii
• 203 biskupow
• 30 670 ksi??y i diakonow
• 829 monasterow
• 87 szkoł teologicznych, w tym: 5 akademii duchownych, 3 uniwersytety, 2 instytuty, 38 seminariow, 40 szkoł duszpasterskich

Rosyjski Ko?cioł Prawosławny uznaje za swoj teren kanoniczny nast?puj?ce pa?stwa: Rosj? , Azerbejd?an , Białoru? , Chi?sk? Republik? Ludow? , Estoni? , Japoni? , Kazachstan , Kirgistan , Litw? , Łotw? , Mołdawi? , Mongoli? , Tad?ykistan , Turkmenistan , Ukrain? i Uzbekistan ^[10] . Na Białorusi, Łotwie, Ukrainie, w Estonii i Mołdawii jego struktury maj? status autonomii o zro?nicowanym charakterze. Pełn? autonomi? posiadaj? Cerkwie w Chinach i Japonii. J?zykiem liturgicznym Cerkwi, podobnie jak w przypadku Ko?cioła prawosławnego w Polsce , jest j?zyk cerkiewnosłowia?ski . U?ywa si? kalendarza starojulia?skiego ^[11] . Znaczna cz??? wiernych Patriarchatu Moskiewskiego mieszka poza granicami Federacji Rosyjskiej (głownie na Ukrainie i Białorusi).

Przynale?no?? do Cerkwi deklaruje 59% mieszka?cow Rosji, jednak z bada? socjologicznych z 2008 ^[12] wynika, ?e zaledwie co dziesi?ty wierny przychodzi do cerkwi co najmniej raz w miesi?cu, co trzeci nigdy si? nie modli, a 60% nigdy nie czyta tekstow biblijnych. Tylko 7% wiernych przestrzega nakazow wielkiego postu , a jedynie 2% po?ci te? w inne nakazane dni. Jednocze?nie Cerkiew cieszy si? du?ym zaufaniem w?rod Rosjan: ufa jej 62% społecze?stwa.

Rosyjski Ko?cioł Prawosławny uczestniczy w działaniach Globalnego Forum Chrze?cija?skiego ^[13] .

W roku 2022, po napa?ci Rosji na Ukrain?, Litewski Ko?cioł Prawosławny podj?ł działania uniezale?niaj?ce go od patriarchatu moskiewskiego ^[14]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• konfiskata maj?tku Rosyjskiego Ko?cioła Prawosławnego w 1922
• Ko?cioł katolicki obrz?dku bizantyjsko-rosyjskiego

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]