Rolandas Paksas

Data i miejsce urodzenia	10 czerwca 1956 Telsze
Prezydent Litwy
Okres	od 26 lutego 2003 do 6 kwietnia 2004
Przynale?no?? polityczna	LDP
Poprzednik	Valdas Adamkus
Nast?pca	Art?ras Paulauskas (p.o.)
Premier Litwy
Okres	od 26 pa?dziernika 2000 [1] do 20 czerwca 2001
Przynale?no?? polityczna	LLS
Poprzednik	Andrius Kubilius
Nast?pca	Eugenijus Gentvilas (p.o.)
Premier Litwy
Okres	od 18 maja 1999 [2] do 27 pa?dziernika 1999
Przynale?no?? polityczna	TS
Poprzednik	Irena Degutien? (p.o.)
Nast?pca	Irena Degutien? (p.o.)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Rolandas Paksas (ur. 10 czerwca 1956 w Telszach na ?mudzi ) ? litewski polityk, pilot, przedsi?biorca i samorz?dowiec. Mer Wilna (1997?1999, 2000), dwukrotny premier Litwy (1999, 2000?2001). Od 2003 do 2004 prezydent Litwy . Przewodnicz?cy Zwi?zku Liberałow , zało?yciel i lider partii Porz?dek i Sprawiedliwo?? . Deputowany do Sejmu (2000?2003), poseł do Parlamentu Europejskiego VII i VIII kadencji.

Jest pierwszym europejskim prezydentem usuni?tym z urz?du w trybie impeachmentu ^[3] .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Wykształcenie i praca zawodowa [ edytuj | edytuj kod ]

Po uko?czeniu w 1974 ?mudzkiej Szkoły ?redniej w Telszach studiował w Wile?skim Instytucie In?ynierii Budownictwa. Na tej uczelni w 1979 uzyskał tytuł zawodowy in?yniera. W 1984 został absolwentem Akademii Lotnictwa Cywilnego w Leningradzie ze specjalno?ci? in?ynier pilot.

Od 1979 do 1985 pracował jako instruktor pilota?u, a nast?pnie (do 1992) pełnił funkcj? dyrektora wile?skiego aeroklubu im. Steponasa Dariusa i Stasysa Gir?nasa . Jako pilot brał udział w lotniczych zawodach akrobatycznych, wchodził w skład reprezentacji Zwi?zku Radzieckiego i Litewskiej SRR . Kilkakrotnie zdobywał tytuły mistrza Litwy w akrobacjach lotniczych , dwukrotnie mistrzostwo ZSRR, był rownie? zwyci?zc? konkursow mi?dzynarodowych. Po odzyskaniu przez Litw? niepodległo?ci dowodził oddziałem lotnictwa Ochotniczej Słu?by Obrony Kraju.

W latach 1992?1997 był prezesem przedsi?biorstwa budowlanego Restako.

Działalno?? polityczna do 2003 [ edytuj | edytuj kod ]

W okresie ZSRR działał w Komunistycznej Partii Litwy . W połowie lat 90. został członkiem władz wile?skich struktur Zwi?zku Ojczyzny . W 1997 z ramienia tego ugrupowania wybrano go do rady miejskiej Wilna , a nast?pnie powołano na stanowisko mera litewskiej stolicy.

Po rezygnacji ze stanowiska premiera zło?onej przez Gediminasa Vagnoriusa Rolandas Paksas po raz pierwszy stan?ł na czele rz?du, tworzonego przez konserwatystow i chadekow . Funkcj? t? pełnił zaledwie przez kilka miesi?cy w okresie od czerwca do pa?dziernika 1999. Podał si? do dymisji i odszedł ze Zwi?zku Ojczyzny, motywuj?c to swoim sprzeciwem wobec wynegocjowanej i popieranej przez jego parti? umowy sprzeda?y przedsi?biorstwa Ma?eiki? Nafta ameryka?skiemu koncernowi ?Williams Companies” ^[4] .

Wkrotce opu?cił Zwi?zek Ojczyzny, przeszedł do pozaparlamentarnego Litewskiego Zwi?zku Liberałow (LLS), obejmuj?c przywodztwo w tym ugrupowaniu. W 2000 powrocił na urz?d mera Wilna. Zrezygnował z tego stanowiska w zwi?zku z obj?ciem mandatu posła na Sejm, uzyskanego w wyniku wyborow parlamentarnych w tym samym roku ^[5] , w ktorych jego partia zdobyła 30 miejsc (2. miejsce).

LLS zawarł koalicj? z Nowym Zwi?zkiem Art?rasa Paulauskasa . 26 pa?dziernika 2000 Rolandas Paksas po raz drugi został premierem. Tym razem jego gabinet przetrwał osiem miesi?cy. Odszedł z tego stanowiska 20 czerwca 2001 po tym, jak Nowy Zwi?zek wycofał swoich ministrow z rz?du.

Zrezygnował nast?pnie z członkostwa w Zwi?zku Liberałow, a w 2002 wraz ze swoimi zwolennikami zało?ył Parti? Liberalno-Demokratyczn? , staj?c na czele tego ugrupowania.

Prezydentura (2003?2004) [ edytuj | edytuj kod ]

Rolandas Paksas wystartował w wyborach prezydenckich przeprowadzonych 22 grudnia 2002 i 5 stycznia 2003. W pierwszej turze otrzymał 19,66% głosow, zajmuj?c drugie miejsce. Dwa tygodnie po?niej pokonał ubiegaj?cego si? o reelekcj? Valdasa Adamkusa , otrzymuj?c poparcie 54,71% głosuj?cych ^[6] . Urz?dowanie rozpocz?ł 26 lutego 2003.

30 pa?dziernika tego samego roku słu?by specjalne przedło?yły Sejmowi dokumenty, maj?ce obci??a? bliskich wspołpracownikow prezydenta (w tym jego doradc? Remigijusa A?asa ) o zwi?zki z rosyjsk? mafi?. Kilka dni po?niej parlament powołał tymczasow? komisj? ?ledcz? (z socjaldemokrat? Aloyzasem Sakalasem na czele), a nast?pnie specjalny komitet ?ledczy (kierowany przez s?dziego S?du Najwy?szego) z udziałem posłow, przedstawicieli s?downictwa i prokuratury. 30 grudnia 2003 S?d Konstytucyjny po rozpoznaniu wniosku Sejmu orzekł, ?e dekret Rolandasa Paksasa o nadaniu w trybie szczegolnym obywatelstwa rosyjskiemu przedsi?biorcy, Jurijowi Borysowowi (b?d?cemu jednym z głownych sponsorow prezydenckiej kampanii wyborczej mera Wilna) wydano z naruszeniem konstytucji i ustawy o obywatelstwie ^[7] .

W lutym 2004 komitet ?ledczy sformułował sze?? zarzutow wobec Rolandasa Paksasa. W marcu tego samego roku S?d Konstytucyjny wydał opini?, w ktorej uznał, ?e to Sejm rozstrzyga, czy działania prezydenta sprzeczne z prawem s? wystarczaj?ce dla usuni?cia go z urz?du. Ponadto za niezgodne z ustaw? zasadnicz? uznał trzy czyny prezydenta: 1) wskazane wy?ej nadanie obywatelstwa w trybie nadzwyczajnym, 2) ?wiadome ujawnienie Jurijowi Borysowowi informacji o tocz?cym si? w jego sprawie ?ledztwie w tym o podsłuchiwaniu jego rozmow telefonicznych, 3) działanie na korzy?? bliskich sobie osob w procesie prywatyzacyjnym (sprawa społki akcyjnej ??emaitijos keliai”). S?d Konstytucyjny nie podzielił zasadno?ci pozostałych zarzutow (m.in. dotycz?cych dyskredytowania autorytetu innych organow pa?stwowych) ^[7] .

6 kwietnia 2004 Sejm przeprowadził ostatnie czynno?ci w ramach procedury impeachmentu . W mowie ko?cowej Rolandas Paksas ponownie nie przyznał si? do winy. Twierdził, ?e sprawa stanowi spisek elit i jest wynikiem politycznych manipulacji politykow, dla ktorych był niewygodny ^[8] . Sejm w tym samym dniu uznał zasadno?? ka?dego z trzech zarzutow wskazanych przez S?d Konstytucyjny (za ka?dym z nich głosowało od 86 do 89 deputowanych), usuwaj?c w konsekwencji prezydenta z zajmowanego urz?du. Obowi?zki głowy pa?stwa przej?ł przewodnicz?cy parlamentu Art?ras Paulauskas . Rolandas Paksas zarejestrował si? jako kandydat w przedterminowych wyborach prezydenckich . Został jednak skre?lony po znowelizowaniu przez Sejm (w maju 2004) ordynacji wyborczej, w wyniku ktorej wprowadzono pi?cioletni zakaz kandydowania dla osob usuni?tych z urz?du prezydenta ^[7] . Europejski Trybunał Praw Człowieka w orzeczeniu przeciwko Litwie ze skargi byłego prezydenta uznał, ?e pomimo znacz?cego naruszenia litewskiej konstytucji stały i orzeczony bez mo?liwo?ci odwołania zakaz kandydowania w wyborach krajowych stanowi zbyt surow? sankcj? ^[9] .

Działalno?? po odwołaniu [ edytuj | edytuj kod ]

W 2004 Rolandas Paksas powrocił na stanowisko przewodnicz?cego liberalnych demokratow, zast?puj?c Valentinasa Mazuronisa .

W 2005 przeciwko byłemu prezydentowi został wytoczony proces karny. W post?powaniu uznano jego win? co do stawianych zarzutow przy odst?pieniu od wymierzenia kary. 13 grudnia 2005 S?d Najwy?szy Republiki Litewskiej uchylił wyrok, uniewinniaj?c Rolandasa Paksasa od sprawstwa przest?pstw polegaj?cych na ujawnieniu tajemnicy pa?stwowej , utrzymuj?c go w cz??ci stwierdzaj?cej win? w sprawie bezprawnego nadania obywatelstwa ^[10] . Orzeczenie to zako?czyło post?powanie w tej sprawie.

W 2006 doprowadził do zmiany nazwy LDP na Porz?dek i Sprawiedliwo?? . W wyborach samorz?dowych z 25 lutego 2007 ugrupowanie to uzyskało najwi?cej mandatow w wile?skiej radzie miasta kadencji 2007?2011, z ktorych jeden przypadł Rolandasowi Paksasowi.

Były prezydent wystartował jako lider listy Porz?dku i Sprawiedliwo?ci w wyborach europejskich w 2009 . Po uzyskaniu mandatu w Parlamencie Europejskim przyst?pił do nowo powołanej grupy pod nazw? Europa Wolno?ci i Demokracji . Został te? członkiem Komisji Petycji oraz Komisji Gospodarczej i Monetarnej ^[11] . W 2014 z powodzeniem ubiegał si? o reelekcj? do Europarlamentu, uzyskuj?c mandat deputowanego do PE VIII kadencji ^[12] .

W pa?dzierniku 2016, po słabym wyniku wyborczym Porz?dku i Sprawiedliwo?ci (ktory nieznacznie tylko przekroczył prog 5%), zrezygnował z kierowania parti? ^[13] . W 2018 zrezygnował z członkostwa w partii ^[14] , w 2019 nie utrzymał mandatu europosła.

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

W 1999 odznaczony Krzy?em Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej ^[15] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Pierwszy rz?d Rolandasa Paksasa
• Drugi rz?d Rolandasa Paksasa

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Sylwetka kandydata do Parlamentu Europejskiego na stronie Głownej Komisji Wyborczej . [dost?p 2022-08-15]. ( lit. ) .
• Nota biograficzna na stronie president.lt . [dost?p 2022-08-15]. ( lit. ) .