Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i ?l?ska Cieszy?skiego

Pa?stwo	Polska
Skrot	PPSD
Lider	Ignacy Daszy?ski
Data zało?enia	7 listopada 1890
Data rozwi?zania	27?28 kwietnia 1919
Ideologia polityczna	socjalizm
Pogl?dy gospodarcze	socjalizm
Liczba członkow	ok. 35 tys. (pod koniec)
Członkostwo mi?dzynarodowe	II Mi?dzynarodowka
Barwy	czerwie?

Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i ?l?ska Cieszy?skiego , do 1897 Galicyjska Partia Socjaldemokratyczna , zwana te? Socjaldemokratyczn? Parti? Galicji ? legalna partia socjalistyczna , utworzona w 1892 we Lwowie . Formalnie stanowiła krajow? organizacj? Socjaldemokratycznej Partii Austrii , cho? w rzeczywisto?ci powi?zania z ni? były lu?ne. W 1919 poł?czyła si? z partiami innych zaborow w jednolit? Polsk? Parti? Socjalistyczn? .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Powstała 7 listopada 1890, na bazie pism "Praca" i "Robotnik" ze Lwowa jako Partia Robotnicza (lub ?Galicyjska Partia Robotnicza”). Przył?czyła si? do niej krakowska organizacja Socjaldemokratycznej Partii Austrii . Powołana do ?ycia w lipcu 1891 ^[1] . W tym samym roku partia uczestniczyła ju? II kongresie austriackiej socjaldemokracji oraz Kongresie Socjalistycznym w Brukseli . Na Kongresie utworzono wspoln? delegacj? polsk? obejmuj?ca trzy zabory.

W dniach 31 stycznia?2 lutego 1892 we Lwowie odbył si? pierwszy zjazd galicyjskich socjalnych demokratow z udziałem 48 delegatow. W oparciu o organizacj? krakowsk? i lwowsk? utworzono 31 stycznia 1892 Galicyjsk? Parti? Socjalno-Demokratyczn? ^[1] , tym samym była to wowczas partia krajowa, a nie narodowa. Jednak na III Kongresie austriackiej socjaldemokracji w czerwcu 1892, Ignacy Daszy?ski z delegacji galicyjskiej zło?ył o?wiadczenie:

Oznaczało to, ?e pomimo uchwał zjazdowych deklarowano funkcjonowanie partii jako narodowej.

Na II Zje?dzie w marcu 1893, zgodnie z zaleceniami zjazdu austriackiej socjaldemokracji, zacz?ła si? kształtowa? struktura partyjna. Powołano Komitety Agitacyjne dla Galicji Zachodniej (przewodnicz?cy Leon Misiołek , zecer), oraz dla Galicji Wschodniej (przewodnicz?cy Kornel ?elaszkiewicz , kamieniarz). Powołano rownie? dwa odr?bne Komitety Redakcyjne.

Po raz pierwszy socjali?ci galicyjscy przyst?pili do wyborow parlamentarnych w 1891, agituj?c za demokrat? Karolem Lewakowskim . Samodzielnie przyst?pili do wyborow w 1897, po reformie wyborczej umo?liwiaj?cej cz??ciowo powszechne głosowanie. Wystawiono wowczas siedmiu kandydatow w Galicji oraz wsparli dwoch kandydatow na ?l?sku. Ostatecznie do austriackiej Rady Pa?stwa weszli: Ignacy Daszy?ski i Jan Kozakiewicz ^[3] .

Na V Zje?dzie Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i ?l?ska postanowiono przyj?? wniosek, i? po wyodr?bnieniu si? partii ukrai?skiej organizacja utworzy polsk? parti?. W 1899 zacz?to stosowa? w pismach partyjnych nazw? "Polska Partia Socyalno-Demokratyczna".

W wyborach do austriackiej Rady Pa?stwa w 1900 PPSD wyst?piła wspolnie z Ukrai?sk? Parti? Socjal-Demokratyczn? , wystawiaj?c kandydatow w siedmiu okr?gach (na pi?tna?cie) w kurii V, czterech kandydatow w kurii III (miejskiej) oraz dwoch kandydatow w kurii III (wiejskiej). Mandaty uzyskali jedynie Ignacy Daszy?ski oraz wspierany przez PPSD na ?l?sku Cieszy?skim czeski socjalista Petr Cingr ^[4] .

W maju 1907, po kolejnej reformie prawa wyborczego Rady Pa?stwa , weszło do niej sze?ciu przedstawicieli PPSD: Herman Diamand i Jozef Hudec ze Lwowa , Herman Lieberman z Przemy?la , J?drzej Moraczewski ze Stryja , Tadeusz Reger z okr?gu frysztacko - bogumi?skiego oraz Ryszard Kunicki z okr?gu cieszy?sko -jabłonkowskiego. Mandatu nie otrzymał natomiast Ignacy Daszy?ski ^[5] . Tadeusz Reger , by umo?liwi? Ignacemu Daszy?skiemu uzyskanie mandatu, zło?ył swoj mandat. W uzupełniaj?cych wyborach w grudniu 1907, Ignacy Daszy?ski został wybrany na posła z okr?gu frysztacko-bogumi?skiego. PPSD w tych wyborach uzyskała 78 790 głosow na 35 kandydatow.

W wyborach w 1911 PPSD wprowadziła Rady Pa?stwa : Hermana Diamanda i Jozefa Hudeca ze Lwowa, Ignacego Daszy?skiego i Zygmunta Marka z Krakowa , Zygmunta Klemensiewicza z okr?gu podkrakowskiego. Wybory wygrał tu rownie? Ignacy Daszy?ski i przekazał swoj mandat kolejnemu kandydatowi), Hermanowi Liebermanowi z Przemy?la, J?drzeja Moraczewskiego ze Stryja . Mandat na ?l?sku Cieszy?skim odzyskał Tadeusz Reger, utracił go natomiast Ryszard Kunicki. W wyborach uzupełniaj?cych w 1913 w okr?gu Podgorze - Wieliczka mandat uzyskał Emil Bobrowski . Tym samym PPSD posiadała 9 posłow. Wspierali ich: czeski socjalista Petr Cingr oraz Semen Wityk z Ukrai?skiej Partii Socjalno-Demokratycznej. PPSD uzyskała 70 653 głosy na 23 kandydatow.

Ostatni sukces PPSD uzyskała w niepodległej Polsce, w wyborach parlamentarnych w 1919 do Sejmu Ustawodawczego . W zachodniej cz??ci Galicji PPSD uzyskała 174 417 głosow (18% głosow ogołem i 39% głosow w miastach), wprowadzaj?c do Sejmu Ustawodawczego 14 posłow (na ogoln? liczb? 69 wybranych). Ponadto na mocy Dekretu Tymczasowego Naczelnika Pa?stwa z 29 listopada 1918 do Sejmu weszli z Galicji wschodniej byli członkowie Rady Pa?stwa , w tym 3 członkow PPSD, oraz zgodnie z dekretem z 14 marca 1919, 3 posłow wyłonionych jako uzgodniona lista. Tym samym PPSD wyłoniła 21 posłow (w 35-osobowym klubie Zwi?zku Polskich Posłow Socjalistycznych ).

Cele działania [ edytuj | edytuj kod ]

Ostatecznym celem PPSD była odbudowa niepodległego pa?stwa polskiego o ustroju socjalistycznym. PPSD d??yła do poprawy poło?enia ekonomicznego robotnikow i do wprowadzenia ustroju socjalistycznego w drodze reform. Prowadziła akcje o?wiatowe, zwalczała klerykalizm i konserwatyzm .

Od 1904 ?ci?le wspołpracowała z PPS . W trakcie rewolucji w latach 1905?1907 organizowała akcje solidarno?ciowe. Wspierała powstawanie polskich organizacji wojskowo-niepodległo?ciowych w Galicji . W 1912 wspołtworzyła Komisj? Tymczasow? Skonfederowanych Stronnictw Niepodległo?ciowych, a w 1914 Naczelny Komitet Narodowy i Legiony Polskie . W marcu 1918 opowiedziała si? za odbudow? niepodległej Polski jako pa?stwa demokracji parlamentarnej z rozbudowanym ustawodawstwem socjalnym i reform? roln?. W pa?dzierniku 1918 wspołorganizowała w Krakowie Polsk? Komisj? Likwidacyjn? , a w listopadzie w Lublinie Tymczasowy Rz?d Ludowy Republiki Polskiej (przywodca partii Ignacy Daszy?ski został premierem).

PPSD liczyła ok. 15 tys. członkow (głownie robotnikow i inteligentow), zorganizowanych w 6 okr?gach i kierowanych przez Komitet Wykonawczy. W 1919 liczebno?? partii szacowano ju? na 35 tys. członkow.

Patronowała działalno?ci wielu organizacji społecznych, kulturalno-o?wiatowych i zawodowych (Siła, Bruderlichkeit). W kwietniu 1919, wraz z PPS ? Frakcj? Rewolucyjn? i PPS zaboru pruskiego , poł?czyła si? w Polsk? Parti? Socjalistyczn? .

Poparcie w wyborach [ edytuj | edytuj kod ]

Wybory do Rady Pa?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

Wybory	Liczba głosow	%	Liczba mandatow	Zmiana
1897			2 / 425
1900			1 / 425	1
	W koalicji z Ukrai?sk? Parti? Socjal-Demokratyczn? i Czesk? Parti? Socjaldemokratyczn? , ktora uzyskała 1 mandat.
1907	78 790	1,7	6 / 516	5
1911	70 683	1,5	8 / 516	2

Wybory do Sejmu Ustawodawczego [ edytuj | edytuj kod ]

Organy prasowe ^[6] [ edytuj | edytuj kod ]

• " Naprzod "
• "Robotnik ?l?ski"
• "Praca"
• "Ognisko"
• "Prawo Ludu"
• " Rowno?? "
• "Nowy Robotnik"

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te? kategori?: Politycy Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i ?l?ska Cieszy?skiego .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Walentyna W.   Najdus   Walentyna W. , Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i ?l?ska 1890?1919 , Warszawa: Pa?st. Wydaw. Naukowe, 1983, ISBN  83-01-04138-2 , OCLC   830236731   .