한국   대만   중국   일본 
Polska Organizacja Wojskowa Gornego ?l?ska ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Polska Organizacja Wojskowa Gornego ?l?ska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Polska Organizacja Wojskowa Gornego ?l?ska
Pa?stwo

  Niemcy

Historia
Data sformowania

11 stycznia 1919

Data rozformowania

1921

Pierwszy dowodca

Jozef Grzegorzek [1]

Dane podstawowe
Liczebno??

23?40 tys.

Polska Organizacja Wojskowa Gornego ?l?ska (skr. POW Gornego ?l?ska lub POW G.?l.) ? nadzorowana i wspołtworzona przez Oddział VI (po?niejszy II) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego [2] [3] [4] i Naczeln? Rad? Ludow? [5] [6] autonomiczna [7] gorno?l?ska organizacja konspiracyjna do walki nieregularnej , podjazdowej o secesj? Gornego ?l?ska od Rzeszy Niemieckiej i przył?czenie go do Polski.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Organizacja ta powstała 11 stycznia 1919 w Katowicach [8] . Była głown? polsk? sił? zbrojn? w powstaniach ?l?skich 1919 ? 1921 .

Działali w niej m.in.: Jozef Grzegorzek , Alfons Zgrzebniok , Jozef Michalski , Jan Wyglenda , Walenty Fojkis , Karol Grzesik , Stanisław Mastalerz , Adam Kocur , Stanisław Krzy?owski , Alojzy Nikodem Fizia , Rudolf Kornke , Maksymilian Iksal , Jan Jozef Ludyga-Laskowski , Mieczysław Andrzejewski . Przed I powstaniem ?l?skim oddziały powsta?cze tworzone były m.in. [9] w oparciu o członkow miejscowego Towarzystwa Gimnastycznego ?Sokoł”. Jego członkami byli prawie wszyscy wy?ej wymienieni. Członkowie tego towarzystwa stali si? trzonem sił powsta?czych. Wspołorganizatorem tych sił [10] w 1919 był Jozef Dreyza , naczelnik Okr?gu ?l?skiego ?Sokoła”, ktory jednak ju? w lutym 1919 został skre?lony z listy członkow POW G.?l. [11] [12] [13] [14] [15] [16] Drugim wa?nym o?rodkiem, z ktorego rekrutowali si? powsta?cy ?l?scy, był Zwi?zek ?l?skich Koł ?piewaczych, licz?cy w 1919 kilkana?cie tys. członkow (w 1921 przeszło 20 tys.) [17] . Sekretarzem generalnym tego zwi?zku był w latach 1912?1913 [18] [19] Jozef Grzegorzek, głowny organizator i rzeczywisty przywodca POW G.?l. w 1919 [20] .

Partyzantom pomagali i wspołpracowali z nimi obywatele Rzeczypospolitej Polskiej , ?ołnierze wywiadu wojskowego z Oddziału VI Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (od 13 lutego 1919 z Oddziału VI (po?niej II) Naczelnego Dowodztwa Wojska Polskiego ) [21] [22] [23] .

Licz?ca około 23 tys. członkow organizacja w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 w nast?pstwie rozkazu wydanego przez Maksymiliana Iksala [24] lub osob? z kr?gow dowodczych [25] [26] [27] [28] [29] rozpocz?ła I powstanie ?l?skie. Po II powstaniu ?l?skim poinformowano o rozwi?zaniu POW G.?l. Jednak?e jej miejsce zaj?ła daleka nazw? od wojska Centrala Wychowania Fizycznego.

  Zobacz te? kategori?: Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej Gornego ?l?ska .

Centrala Wychowania Fizycznego [ edytuj | edytuj kod ]

Powstanie organizacji CWF zostało ogłoszone we wrze?niu 1920 i formalnie miała si? ona zajmowa? propagowaniem zdrowego stylu ?ycia i upowszechnianiem sportu. De facto CWF była instytucj? przykrycia działa? na terytorium powersalskiej Rzeszy Niemieckiej ?ołnierzy i agentow wywiadu z Sekcji Plebiscytowej Oddziału II Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych , kierowanej przez kpt. Tadeusza Puszczy?skiego [30] [31] [32] [33] . Jej siedziba mie?ciła si? w Hotelu Lomnitz w Bytomiu . W rzeczywisto?ci organizacja zajmowała si? ochron? polskich wiecow i placowek plebiscytowych , chroni?c osoby przygotowuj?ce plebiscyt przed niemieckimi bojowkarzami z Kampforganisation Oberschlesien (Organizacji Bojowej Gornego ?l?ska). Na najwy?szym szczeblu CWF powstał organ o nazwie Centrala, ktory był podporz?dkowany Polskiemu Komisariatowi Plebiscytowemu pod kierownictwem Wojciecha Korfantego . Na czele CWF stał kpt. Mieczysław Paluch , a potem ppor. Mieczysław Chmielewski . Szefem sztabu CWF był kpt. Alfons Zgrzebniok (dowodca I i II powstania ?l?skiego ) [34] [35] , a jego zast?pc? kpt. Michał Gra?y?ski (po?niejszy wojewoda ?l?ski). Szefem sztabu technicznego był Jozef J?dro?ka , szefem referatu wywiadowczego ? Jozef Witczak . Przedstawicielstwem CWF w Polsce był Zwi?zek Przyjacioł Gornego ?l?ska . Po II powstaniu ?l?skim CWF zmieniła struktury partyzanckie na wzor przyj?ty w wojsku regularnym. Pod koniec 1920 CWF miała 16 tys. zaprzysi??onych członkow i tyle samo wspołpracownikow, jednak du?ym problemem tej organizacji był fakt, ?e rz?d polski nie doceniał determinacji ?l?zakow i nie wykazywał dostatecznego zainteresowania wsparciem CWF w ?rodki do dalszej działalno?ci, co stało si? podstaw? do wystosowania dramatycznego memoriału przez dowodztwo CWF w dniu 20 grudnia 1920. Dnia 15 stycznia 1921 CWF została rozwi?zana i wł?czona do nowej tajnej organizacji wojskowej pod nazw? Dowodztwo Obrony Plebiscytu [36] .

Dowodztwo Obrony Plebiscytu [ edytuj | edytuj kod ]

Organizacja ta powstała 11 grudnia 1920 w K?pnie w Wielkopolsce z inicjatywy gen. Kazimierza Raszewskiego i Wojciecha Korfantego. Pocz?tkowo w celach konspiracyjnych nosiła ona nazw? Warszawskie Towarzystwo Przemysłowo-Budowlane. Dowodztwo Obrony Plebiscytu po wcieleniu do niego CWF stało si? głownym o?rodkiem dowodczym polskiego podziemnego ruchu zbrojnego na Gornym ?l?sku. Ze wzgl?dow bezpiecze?stwa siedziba kierownictwa znajdowała si? w Grod?cu , a od lutego 1921 w Sosnowcu . Oprocz CWF w skład DOP weszli tak?e popowstaniowi ?l?scy uchod?cy, Zwi?zek Przyjacioł Gornego ?l?ska (jako organ kwatermistrzowski) i Zwi?zek Hallerczykow (skupiaj?cy kilka tysi?cy Gorno?l?zakow z dawnej armii Hallera ). Na czele organizacji stał pocz?tkowo płk dr Paweł Chrobok , a jego zast?pc? był ppłk Maciej Miel?y?ski (w kwietniu został jej dowodc?). W szeregi tej organizacji zostały powołane kilkuosobowe inspektoraty, ktore z czasem poza funkcjami inspekcyjnymi przej?ły funkcje dowodcze w terenie.

Powstały nast?puj?ce inspektoraty:

  1. Inspektorat ? Katowice , Bytom , Zabrze , Krolewska Huta ;
  2. Inspektorat ? Raciborz , Pszczyna , Rybnik ;
  3. Inspektorat ? Gliwice , Tarnowskie Gory ;
  4. Inspektorat ? Lubliniec , Olesno ;
  5. Inspektorat ? Opole , Kluczbork ;
  6. Inspektorat ? Strzelce Opolskie , Ko?le , Prudnik .

Na czele Głownego Inspektoratu stał Karol Grzesik.

Dowodztwo Obrony Plebiscytu w lutym 1921 liczyło ok. 30 tys. członkow, a w kwietniu 1921 ju? ok. 40 tys. W celu uzyskania wsparcia w wyposa?eniu DOP nawi?zała wspołprac? z dowodcami s?siaduj?cych ze ?l?skiem polskich okr?gow wojskowych: gen. Kazimierzem Raszewskim w Poznaniu i gen. Stanisławem Szeptyckim w Krakowie, ktorzy wbrew stanowisku rz?du polskiego (niechc?cego zaognia? sytuacji) przekazywali potajemnie uzbrojenie na Gorny ?l?sk. Po plebiscycie i niekorzystnych dla Polakow propozycjach podziału Gornego ?l?ska, w DOP przyst?piono do przygotowywania powstania. W chwili ogłoszenia stanu alarmowego w dniu 2 maja 1921 [37] DOP przekształcono w Naczeln? Komend? Wojsk Powsta?czych.

Naczelna Komenda Wojsk Powsta?czych [ edytuj | edytuj kod ]

Najwy?szy polski organ militarny na Gornym ?l?sku powstały w przededniu wybuchu III powstania ?l?skiego , 2 maja 1921 [37] . Komend? kierował ppłk Maciej Miel?y?ski, a od 7 czerwca 1921 [37] ppłk Kazimierz Zenkteller . Naczelna Komenda zajmowała si? dowodzeniem i organizacj? zaopatrzenia w czasie walk powsta?czych. Wojciech Korfanty w tym czasie koordynował działania polityczne, piastuj?c funkcj? dyktatora w organie o nazwie Naczelna Władza Cywilna na Gornym ?l?sku i w jego Komitecie Wykonawczym, w ktorego skład wchodzili: Jozef Rymer , Jozef Grzegorzek , Jozef Biniszkiewicz , Franciszek Roguszczak , Michał Grajek , Adam Wojciechowski i Klemens Borys .

Siedziba Naczelnej Komendy mie?ciła si? w Szopienicach przy ul. Lwowskiej 2 (obecnie VI Liceum Ogolnokształc?ce im. Jana Długosza w Katowicach-Szopienicach).

Naczelna Komenda została zlikwidowana w lipcu 1921, po zako?czeniu III powstania ?l?skiego.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Jozef Grzegorzek, Pierwsze powstanie ?l?skie 1919 roku w zarysie , Katowice 1935, s. 38.
  2. ↑ Tadeusz Kmiecik, Sztab Generalny (Głowny) Wojska Polskiego w latach 1918?1939 , Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku , Słupsk 2005, s. 86?95 [dost?p 10 sierpnia 2017].
  3. ↑ Andrzej Misiuk, Tworzenie si? systemu wojskowych słu?b specjalnych w Polsce w latach 1918?1922 . pamiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-07)]. , w: Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku , t. 1, red. Wojciech Skora i Paweł Skubisz, Instytut Pami?ci Narodowej , Szczecin 2016, s. 18?19 [dost?p 7 sierpnia 2017].
  4. ↑ Danuta Po?niakowska-Hanak, Oddział II Naczelnego Dowodztwa Wojska Polskiego 1919?1921 , biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego, s. 2 . caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-06)]. [dost?p 3 maja 2019].
  5. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 30, 34.
  6. ↑ Encyklopedia Powsta? ?l?skich , red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982, s. 414.
  7. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 36.
  8. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 38.
  9. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 43.
  10. ↑ Dreyza Jozef , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-03-11] .
  11. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 42?44.
  12. ↑ Historia Towarzystwa Gimnastycznego ?Sokoł” [online], Muzeum ?l?skie [dost?p 2021-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-12] .
  13. ↑ Mirosław   Ponczek , Pocz?tki i rozwoj polskiej kultury fizycznej na Gornym ?l?sku do 1945 roku , ?Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Cz?stochowie Kultura Fizyczna”, 12 (1), 2013, s. 59?91 , ISSN 1895-8680 [dost?p 2021-01-31] ( pol. ) .
  14. ↑ 95 lat temu powstała Polska Organizacja Wojskowa Gornego ?l?ska ? Aktualno?ci ? Urz?d Miasta w Siemianowicach ?l?skich [online], www.siemianowice.pl [dost?p 2021-01-31] .
  15. ↑ Srebrna ksi?ga Sokolstwa Polskiego na ?l?sku - ?l?ska Biblioteka Cyfrowa [online], www.sbc.org.pl [dost?p 2021-02-01] ( pol. ) .
  16. ↑ Srebrna ksi?ga Sokoła katowickiego - ?l?ska Biblioteka Cyfrowa [online], sbc.org.pl [dost?p 2021-02-01] ( pol. ) .
  17. ↑ Rajmund Hanke, ?piewacy w powstaniach ?l?skich , ??piewak ?l?ski” nr 1?2 (362?363) 2006, s. 3?7 [dost?p 2021-03-11].
  18. ↑ Andrzej Wojcik, Tworcy naszej historii ? Joanna ?ni?ska (1871?1949). Jest w Zabrzu ulica... , ??piewak ?l?ski” nr 1 (423) 2018, s. 17 [dost?p 2021-03-12].
  19. ↑ ?ni?ska Joanna , Encyklopedia wiedzy o Ko?ciele katolickim na ?l?sku [dost?p 2021-03-12].
  20. ↑ Gorno?l?ski leksykon biograficzny , red. Bogdan Snoch, Katowice 1997, s. 72.
  21. ↑ Regina Czarnecka, Organizacja Sztabu Generalnego WP (Naczelnego Dowodztwa WP) w latach 1918?1921 , biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego, s. 5, 8, 12 . caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-08)]. [dost?p 3 maja 2019].
  22. ↑ Jozef Grzegorzek, op. cit. , s. 65?68.
  23. ↑ Ludwik Hass, Władysław Antoni Malski , w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dost?p 10 sierpnia 2017].
  24. ↑ Edmund Jakubowski, Z papierow Jana K?dziora z Katowic , ?Zeszyty Naukowe Wy?szej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach ”, nr 32, Prace Historyczne, nr 2, Katowice 1967, s. 255?257.
  25. ↑ ?Gazeta ?l?ska” z 1925, nr 32, s. 1.
  26. ↑ ?rodła do dziejow powsta? ?l?skich , pod red. Kazimierza Popiołka, t. I, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossoli?skich, Wrocław?Warszawa?Krakow 1963, s. 271.
  27. ↑ Jan Wyglenda (ps. K.B.), Boj w pszczy?skich lasach , ?Powstaniec” z 1939, nr 34, s. 28?29.
  28. ↑ Moj dziadek był powsta?cem , red. Maciej Kluss, oprac. Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, Wydawnictwo Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Pszczyna 2022, s. 19?20.
  29. ↑ Sylwia Smolarek-Grzegorczyk, Moj dziadek był powsta?cem ? Stanisław Krzy?owski , Muzeum Zamkowe w Pszczynie [dost?p 5 marca 2024].
  30. ↑ Tadeusz Kmiecik, op. cit. , s. 89?92 [dost?p 10 sierpnia 2017].
  31. ↑ Andrzej Misiuk, op. cit. , s. 21 . pamiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-07)]. [dost?p 10 sierpnia 2017].
  32. ↑ Krzysztof Bar, Akta wytworzone w wyniku działalno?ci wiceministrow spraw wojskowych w latach 1919?1939 , biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego, s. 2 . caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-08)]. [dost?p 3 maja 2019].
  33. ↑ Regina Czarnecka, Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) w latach 1918?1921 , biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego, s. 100?101 . caw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-06)]. [dost?p 3 maja 2019].
  34. ↑ Encyklopedia Powsta? ?l?skich , op. cit. , s. 653.
  35. ↑ Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powsta? ?l?skich 1919?1920?1921 , Warszawa?Wrocław 1973, s. 172.
  36. ↑ Encyklopedia Powsta? ?l?skich , op. cit. , s. 66.
  37. ↑ a b c Encyklopedia Powsta? ?l?skich , op. cit. , s. 318.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Edward Długajczyk, Wywiad polski na Gornym ?l?sku 1919?1922 , Katowice 2001.
  • Jozef Grzegorzek, Pierwsze powstanie ?l?skie 1919 roku w zarysie , Katowice 1935.
  • Edmund Jakubowski, Z papierow Jana K?dziora z Katowic , ?Zeszyty Naukowe Wy?szej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach”, nr 32, Prace Historyczne, nr 2, Katowice 1967.
  • Encyklopedia Powsta? ?l?skich , red. Franciszek Hawranek (i in.), Opole 1982.
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_Organizacja_Wojskowa_Gornego_?l?ska&oldid=73069753 ”