Pitagorejczycy ?wi?tuj?cy wschod sło?ca
(1869), obraz rosyjskiego malarza
Fiodora Bronnikowa
Pitagorejczycy
? wyznawcy doktryny rozwini?tej przez
Pitagorasa
i jego nast?pcow
[1]
w szkole religijno-filozoficznej, ktor? zało?ył w
Krotonie
w
Wielkiej Grecji
, w południowych Włoszech. Cz??? z pogl?dow mo?e by? jedynie przypisywana Pitagorasowi, natomiast szereg innych osob zwi?zanych ze szkoł? opublikowało własne dzieła lub przeszło do historii z powodu swych osi?gni??.
Wnie?li ogromny wkład do nauki staro?ytnej, zwłaszcza w zakresie
matematyki
,
astronomii
oraz teorii
muzyki
. Pogl?dy pitagorejczykow w istotny sposob stanowiły inspiracj? filozofii
Platona
, ktory członkiem wspolnoty pitagorejskiej był jedynie czasowo lub wcale; kupił ksi?gi
Filolaosa
i st?d czerpał wiedz? o obyczajowo?ci w koloniach. Akademia Plato?ska funkcjonowała ju? jednak na zupełnie innej zasadzie jak ? podobno klasztorne ? wspolnoty pitagorejczykow.
W zwi?zku z odkryciem ?wi?tyni w Rzymie z malowidłami przedstawiaj?cymi wierzenia greckie, datowanej na
I w.
, domniemany pitagoreizm w?rod Rzymian w tym okresie dyskutowany był przez Danut? Musiał
[2]
.
Symbol Arcyczworki
Pitagorejczycy uwa?ali, ?e ?wszystko jest liczb?”; ka?demu bytowi mo?na było przyporz?dkowa? liczb? np. mierz?c czy wa??c. St?d liczby były niejako prototypem całej rzeczywisto?ci, co zbli?a si? do uj?cia wspołczesnej nauki opisuj?cej wszystkie zjawiska matematycznie.
Za szczegolnie ?wi?t? uznawali liczb?
10
, ktora była przedstawiana jako ?arcyczworka” ? trojk?t, na ktorego ka?dym boku mie?ciły si? cztery kamyki, pozostawiał miejsce na dziesi?ty wewn?trz.
Pitagorejczycy postrzegali wszech?wiat jako harmoni? przeciwie?stw, takich jak ograniczone i nieograniczone, parzyste i nieparzyste, m?skie i ?e?skie, itd. ?rodłem ich wszystkich jest niepoznawalne Jedno. Niekiedy uto?samiano to Jedno z monoteistycznie rozumianym Bogiem.
W filozofii politycznej promowali monarchi?, poniewa? krol panuje nad pa?stwem tak jak Jedno panuje nad całym wszech?wiatem. Za najwi?ksze zło uznawali
anarchi?
, sprzeciwiali si? te? demokracji.
Etyka pitagorejska przypisywała du?? rol? przyja?ni. Uwa?ali, ?e przyja?? opiera si? na podobie?stwie charakterow, oraz ?e jest ona wa?niejsza ni? wi?zy pokrewie?stwa. Popularne powiedzenie ?przyjaciel to drugi ja” mo?e mie? korzenie pitagorejskie. Członkowie szkoły mieli wspolnot? maj?tkow?, co uzasadniano prob? upodobnienia si? do Jedna
[3]
.
Sprawiedliwo?? była zdaniem pitagorejczykow warto?ci? absolutn?, według nich kto domaga si? przebaczenia dla przest?pcy, zdradza tym, ?e sam jest gotowy popełnia? podobne czyny.
Szkoła pitagorejska zajmowała si? tak?e medycyn?, cho? dzisiaj niewiele wiadomo o jej dokonaniach w tym zakresie. Promowała zdrowy i nieco ascetyczny styl ?ycia (pot?piano np. wspoł?ycie seksualne przed uko?czeniem 20 lat), za obowi?zek uznawała te? pozostawienie po sobie potomstwa ? zdrowych duchowo i ciele?nie czcicieli Bostwa
[4]
.
Pitagorejczycy ? jako
orficy
? wierzyli w kolejne ?ywoty jednej duszy jako ro?nych osob fizycznych. Według
Porfiriusza
lub
Jamblicha
, ktorzy o zwyczajach Pitagorasa pisali prawie tysi?c lat po?niej, Pitagoras podobno potrafił wymieni? imiona bohaterow, ktorymi ?był przed narodzeniem”. Pogl?d ten zanikł jednak jeszcze przed rozwi?zaniem ostatnich wspolnot pitagorejskich z
III w. p.n.e.
, by? mo?e z powodu nikłych korzy?ci, jakie przeci?tnej osobie ze wspolnoty mogło przynie?? doszukiwanie si? takich zwi?zkow z osobami zmarłymi.
Pitagorejczycy praktykowali rownie?
wegetarianizm
ze wzgl?dow etycznych oraz uwa?ali, ?e człowiek składa si? z duszy i ciała, i du?? uwag? przykładali do wychowania, by nie zawładn?ło nim
zło
.
W religijno?ci Pitagorasa wydaj? si? pobrzmiewa? tak?e wierzenia egipskie ze wzgl?du na niejednoznaczn? rol?
bobu, ktory w Grecji był po?ywieniem plebsu. Niezwykły szacunek okazywany przez Pitagorejczykow polu z rosn?c? tam ro?lin? mo?e
w rzeczywisto?ci ł?czy? si? z czcicielami
Izydy
, dla ktorych było to miejsce odradzania si? człowieka po ?mierci
[5]
Od Porfiriusza i Jamblicha wiadomo, ?e jeden z opisanych przez nich Pitagorasow rzeczywi?cie odbył podro? do Egiptu, a wsz?dzie, gdzie bywał, ch?tnie uczył si? o wierzeniach miejscowych.
Pogl?d o tym, ?e w ?rodku Wszech?wiata miał znajdowa? si? ogie?, a Ziemia jest tylko jedn? z ruchomych gwiazd okr??aj?cych Sło?ce znajduj?ce si? w pobli?u ognia centralnego, za? swoim ruchem dokoła osi rotacji wytwarza dzie? i noc, powstał w greckiej kolonii w południowej Italii i został sformułowany przez
Filolaosa
. Był to układ
pirocentryczny
. Procz tego pitagorejczycy doszukiwali si? istnienia jeszcze jednej planety obiegaj?cej Sło?ce po tej samej orbicie co Ziemia, nazywanej
przeciw-Ziemi?
. Ich autorstwa jest
koncepcja kulisto?ci Ziemi
, o czym wiadomo od Arystotelesa
[
potrzebny przypis
]
. Uwa?ali oni ponadto, ?e powietrze otacza tylko Ziemi? ? kosmos miał by? wypełniony
eterem
.
Pitagorejczycy znacznie przyczynili si? te? teorii muzyki
[6]
? ich badania nad wła?ciwo?ciami strun (dokonywane na
monochordzie
) wykazały, ?e:
- struna skrocona w 1/2 brzmi o oktaw? wy?ej (stosunek liczbowy 1:2)
- struna skrocona w 2/3 brzmi o kwint? wy?ej (stosunek liczbowy 2:3)
- struna skrocona w 3/4 brzmi o kwart? wy?ej (stosunek liczbowy 3:4)
- struna skrocona w 4/5 brzmi o tercj? wielk? wy?ej (stosunek liczbowy 4:5).
Pochodzenie nazwy matematyka
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W?rod uczniow szkoły Pitagorasa wyro?niono trzy kategorie:
- akuzmatykow, ktorzy byli jedynie słuchaczami jego wykładow,
- politykow b?d?cych najbardziej zaawansowanymi, ogarniaj?cymi cało?? wspolnotowo?ci w polis,
- matematykow (czyli
matematykoi
), zainteresowanych rozwa?aniami spekulatywnymi, od ktorych pochodzi nazwa matematyka.
Pitagorejczycy dawni ? epoka archaiczna i klasyczna
[
edytuj
|
edytuj kod
]
- Alkmeon z Krotonu
? ucze? Pitagorasa, lekarz
- Ameinias
- Amyklas
i
Kleinias z Tarentu
? odwiedli Platona od ch?ci spalenia dzieł Demokryta
- Archippos z Tarentu
- Archytas z Tarentu
? ?ył w pierwszej połowie IV w. p.n.e., był matematykiem, filozofem oraz cenionym politykiem, to on uratował Platona gdy Dionizjos II groził mu ?mierci?.
- Arion z Lokroj
- Brotinos z Metapontu
- Damon
i
Fintias z Syrakuz
- Diokles
- Echekrates z Fliuntu
;
Echekrates z Tarentu
;
Echekrates z Lokroi
- Ekfantos z Syrakuz
- Eufranor
? matematyk
- Eurytos z Krotony
? ucze? Filolaosa, znany z tego ze ka?d? rzecz sprowadzał do liczby
- Fanton z Fliuntu
- Filolaos z Tarentu
(V/IV w. p.n.e.) ? miał jako pierwszy spisa? nauki pitagorejskie w ksi?dze podzielonej na 3 cz??ci, fizyk?, polityk? i etyk?. Ksi?g? t? kupi? miał od niego
Platon
.
- Hiketas z Syrakuz
- Hippazos
z Metapontu lub Krotony
- Hipokrates z Chios
(druga połowa V w p.n.e.) ? zajmował si? geometri?
- Ikkos z Tarentu
? sławny atleta, nauczyciel gimnastyki
- Ion z Chios
(V w. p.n.e.) ? poeta i my?liciel
- Kallifon
i
Demokedes z Krotony
? drugi z nich, ktory był synem pierwszego, zdobył sław? jako lekarz
- Kerkops
? znany jedynie z zachowanej informacji ?e był autorem pie?ni orfickich
- Ksenofilos z Chalkis
? zajmował si? przede wszystkim muzyk?
- Ksutos
- Likon
lub Likos z Tarentu (IV w. p.n.e.)
- Lyzis z Tarentu
- Menestor z Syberis
? zajmował si? przede wszystkim botanik?
- Mionides
? matematyk
- Okkelos
lub Ocellus z Lukanii
- Opsimos z Regium
- Parmiskos
lub Parmeniskos z Metapontu
- Paron
- Petron z Himery
- Poliklet z Argos
(druga połowa V w. p.n.e.) ? rze?biarz
- Polimnestos
- Proros z Cyreny
- Simos z Posejdonii
? muzyk
- Teodor z Cyreny
(druga połowa V w. p.n.e.) ? sławny geometra
- Timajos z Lokroj
? posta? znana z dialogu Platona
- Timaridas
Pitagorejczycy z
epoki hellenistycznej
, najcz??ciej autorzy pseudoepigrafow, utworow rozpowszechnianych pod imionami pitagorejczykow z epoki archaicznej lub klasycznej.
Osobny artykuł:
Neopitagoreizm
.
Synteza neopitagoreizmu z medioplatonizmem
[
edytuj
|
edytuj kod
]
- Numenios z Apamei
(II w.)
- O niewiernosci akademikow Platonowi
(zach. frag.)
- Traktat o dobru
- Kronios
(III w.) ? najprawdopodobniej ucze? i na?ladowca Numeniosa
- ↑
pitagorejczycy
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2021-09-30]
.
- ↑
Danuta, Musiał
:
Sodalicium sacrilegii: Pitagorejczycy w Rzymie w okresie republiki: Fakty i mity
. Toru?: Wydawnictwo UMK, 1998.
ISBN
83-231-0981-8
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Anna Izdebska:
Pitagoreizm. Jedno jako
arche
w metafizyce, antropologii i polityce
. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
ISBN
978-83-235-0958-5
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Adam Krokiewicz:
Zarys filozofii greckiej
. Warszawa: Aletheia, 1995.
ISBN
83-87045-47-0
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
R. Karczmarczuk,
Kwitn?cy bob - zwiastuje głod
, Wszech?wiat, tom 109, nr 4-6 (2008), s. 110.
- ↑
Jahnke 2003 ↓
, s. 5-6.
- Wypis umieszczony za zgod? autora strony
http://www.religieifilozofie.prv.pl
- Giovanni Reale
,
Historia filozofii staro?ytnej
, tom I-V, Lublin, RW KUL, 1999.
- Amir D. Aczel,
Wahadło. Leon Foucault i tryumf nauki
, Proszy?ski i S-ka, Warszawa 2003.
- Hans Niels Jahnke:
A history of analysis
. Providence, RI: American Mathematical Society, 2003.
ISBN
0-8218-2623-9
.
OCLC
51607350
.