STEN (Sten)

Sten Mk II
Pa?stwo	Wielka Brytania
Producent	Royal Small Arms Factory
Rodzaj	pistolet maszynowy
Historia
Prototypy	1941
Produkcja	1941?1946 (w Wlk. Brytanii)
Wyprodukowano	ponad 4 000 000 egz.
Dane techniczne
Kaliber	9 mm
Naboj	9 mm Parabellum
Magazynek	pudełkowy, 32 nab.
Wymiary
Długo??	762?857 mm
Długo?? lufy	91,4?198 mm
Masa
broni	2,8?4,32 kg
Inne
Pr?dko?? pocz. pocisku	305?365 m/s
Energia pocz. pocisku	350?500 J
Szybkostrzelno?? teoretyczna	540?575 strz./min
Zasi?g skuteczny	135?180 m
Siła spustu	22,3?26,8 N
Multimedia w Wikimedia Commons

Sten ? brytyjski pistolet maszynowy opracowany w 1941 roku. Podstawowy pistolet maszynowy armii brytyjskiej do lat 50. XX wieku.

Historia rozwoju [ edytuj | edytuj kod ]

Armia Brytyjska rozpocz?ła udział w drugiej wojnie ?wiatowej , nie posiadaj?c w swoim wyposa?eniu pistoletow maszynowych . Powodem był konserwatyzm kierownictwa armii, ktore uwa?ało je za bro? ?gangstersk?”. Do projektowania Stena przyst?piono po upadku Francji w 1940 roku, kiedy bezpiecze?stwo Wielkiej Brytanii zostało zagro?one i pojawiła si? potrzeba szybkiej produkcji wielkich ilo?ci indywidualnej broni maszynowej w warunkach trudno?ci surowcowych. Pistolety maszynowe były ju? w kampanii francuskiej masowo i z sukcesem wykorzystywane przez Niemcow. Now? bro? opracowano wzoruj?c si? ogolnie na niemieckim MP 40 , lecz maksymalnie upraszczaj?c konstrukcj? i rezygnuj?c z wszelkich cz??ci, ktore nie były niezb?dne do działania i obsługi broni. Pistolet dostosowano do niemieckiej amunicji pistoletowej 9 × 19 mm Parabellum . W efekcie powstała bro? o wyj?tkowo prostej i taniej konstrukcji, rownie skuteczna w działaniu.

Nazwa Sten powstała jako skrot nazwisk projektantow: Reginalda S heperda i Harolda T urpina oraz miejscowo?ci En field, gdzie mie?ciła si? fabryka Royal Small Arms Factory.

Prototyp zaprezentowano 10 stycznia 1941 roku, a od czerwca 1941 rozpocz?to produkcj? seryjn? wariantu Sten Mk I , ro?ni?cego si? jeszcze od wszystkich kolejnych. Pod koniec 1941 r. dalej uproszczono konstrukcj? pistoletu, wprowadzaj?c wariant Mk I* . Najbardziej znan? i najliczniejsz? odmian? była kolejna Mk II , z charakterystyczn? perforowan? osłon? na cz??ci lufy. Obok gi?tej kolby metalowej, wprowadzono w niej prost? kolb? rurow? w kształcie litery T. Najwi?ksze uproszczenia technologiczne nast?piły w wersji Mk III , ktora miała rurow? osłon? na całej długo?ci lufy (podobnie jak Mk I*). Z nadmiernych uproszcze? zrezygnowano dopiero w ostatniej wersji Mk V , przeznaczonej pocz?tkowo dla wojsk powietrznodesantowych. Była ona lepiej wyko?czona i wyposa?ona w drewnian? kolb? i chwyt pistoletowy oraz uchwyt do mocowania bagnetu . Produkowano rownie? wersje specjalne wyciszone Mk IIS i MK VI, wyposa?one w tłumik d?wi?ku . Wersja Mk IV nie weszła do produkcji. Do czerwca 1942 roku wyprodukowano około 100 tys. sztuk tej broni. Szczyt produkcji osi?gni?to w 1943 roku, produkuj?c a? 47 tys. sztuk tygodniowo. Do ko?ca 1945 r. wyprodukowano około 3 750 000 sztuk brytyjskich Stenow. Mniejsze ilo?ci produkowano rownie? w Kanadzie , Australii i Nowej Zelandii .

Prosta konstrukcja i produkcja pistoletow Sten sprawiła, ?e rozpocz?to ich wytwarzanie w warunkach konspiracyjnych. Produkcj? podj?to w czasie wojny w Polsce , Danii oraz we Francji.

Produkcj? Stena podj?li rownie? Niemcy . Na przełomie 1944/45 wyprodukowali w zakładach Mausera dla celow dywersyjnych, nakładem wielkich ?rodkow, seri? 28 tys. wiernych kopii Stena Mk II, oznaczonych jak oryginały i nazwanych ?Gerat Potsdam”. Ponadto w 1945 roku, poszukuj?c taniej i prostej broni dla Volkssturmu , rozpocz?li produkcj? zmodyfikowanego Stena pod oznaczeniem MP 3008 (?Gerat Neumunster”). Wyprodukowano około 10 tys. sztuk tej broni, ro?ni?cej si? od Stena głownie magazynkiem przyczepianym od dołu.

Pistolety maszynowe Sten produkowano tak?e w innych pa?stwach. W Chinach rozpocz?to produkcj? kopii Stena Mk II, kontynuowan? tak?e po zako?czeniu wojny domowej w Chi?skiej Republice Ludowej . Bro? nosiła oznaczenie Typ-54, została przystosowana do strzelania nabojem TT kalibru 7,62 mm . Gniazdo magazynka przystosowano do magazynkow łukowych. Produkcj? broni identycznej ze Stenem Mk II podj?to tak?e na Tajwanie . Nosiła oznaczenie M-38. ^{[ potrzebny przypis ]} W Izraelu produkowano kopi? Stena Mk II pod nazw? ?Tamat”. Pocz?tkowo produkcja była prowadzona w warunkach konspiracyjnych. Kontynuowano j? po 1948 roku. Na wyposa?eniu armii izraelskiej pozostawały one do 1956. Wprowadzono wtedy do uzbrojenia pistolety maszynowe Uzi .

Według niektorych ?rodeł całkowita produkcja pistoletow maszynowych Sten oraz ich kopii osi?gn?ła 4 500 000 egzemplarzy.

Zastosowanie bojowe [ edytuj | edytuj kod ]

Sten stał si? od razu przepisowym brytyjskim pistoletem maszynowym, wprowadzonym pocz?tkowo na afryka?skim teatrze działa? wojennych, nast?pnie na pozostałych. Sten w wersji Mk V pozostawał przepisowym pistoletem maszynowym armii brytyjskiej do 1953 roku. U?ywany był w wojnie korea?skiej . Został zast?piony przez nowocze?niejszego Sterlinga , zaprojektowanego w takim samym układzie konstrukcyjnym. Pomimo formalnego wycofania z uzbrojenia, Steny zostały u?yte jeszcze w wojnie o Kanał Sueski w 1956 roku.

Brytyjczycy dostarczali du?e ilo?ci Stenow dla oddziałow partyzanckich w okupowanej Europie , głownie drog? zrzutow powietrznych. Dzi?ki niewielkim rozmiarom i mo?liwo?ci rozło?enia na krotsze podzespoły, Sten okazał si? idealn? broni? do działa? partyzanckich i konspiracyjnych akcji miejskich. W latach 1942?1944 do Polski zrzucono około 11 tysi?cy Stenow, głownie w wersji Mk II.

Oprocz wymienionych zalet, jak mały koszt i prostota produkcji, Sten był dodatkowo łatwy w u?yciu i obsłudze. Nie był on jednak pozbawiony wad, do ktorych nale?ała głownie jego słaba ergonomia . Cz??? jednak z przypisywanych mu cech: ?e był niebezpieczny lub zawodny, w du?ym stopniu wynikała z niewła?ciwego u?ytkowania. Nieprawidłowe noszenie odbezpieczonej i gotowej do strzału broni, mogło łatwo doprowadzi? do przypadkowego wystrzału. Niektore serie pistoletow, pozbawione zabezpieczenia zamka w przednim poło?eniu, mogły wystrzeli? tak?e przy upadku broni na twarde podło?e lub uderzeniu w kolb?.

Sten był broni? podatn? na zaci?cia. W du?ej mierze wynikało to jednak z powszechnie spotykanego niewła?ciwego sposobu trzymania broni ? lew? r?k? za magazynek. Mogło to powodowa? zmian? k?ta podawania naboju (prawidłowo bro? nale?ało trzyma? lew? r?k? za osłon? lufy). Celno?? w czasie strzelania ogniem seryjnym była nie najlepsza, nie odbiegała jednak zbytnio od celno?ci innych owczesnych pistoletow maszynowych. Konsekwencj? maksymalnego uproszczenia przyrz?dow celowniczych było czasami ich krzywe montowanie, co dodatkowo osłabiało celno?? poszczegolnych egzemplarzy.

Produkcja konspiracyjna w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

W okupowanej Polsce podj?to konspiracyjn? produkcj? Stenow w co najmniej 23 warsztatach. Pierwsze egzemplarze (58 sztuk) zostały wyprodukowane w Suchedniowie w fabryce FUT (jedyny zachowany egzemplarz ?suchedniowskiego” stena mo?na zobaczy? w skar?yskim muzeum im. Orła Białego). W Warszawie produkowano je pod kierownictwem in?. Ryszarda Białostockiego . Polskie Steny produkowane w Warszawie posiadały sztancowany znak orła, numer seryjny (z cyframi kamufluj?cymi rzeczywisty pocz?tek serii) i dat? produkcji ^[1] . W Polsce opracowano ponadto na bazie Stena, własny model pistoletu maszynowego ? Błyskawic? .

Opis techniczny [ edytuj | edytuj kod ]

Pistolet maszynowy Sten działał na zasadzie odrzutu zamka swobodnego . Zasilanie w naboje z dwurz?dowego magazynka pudełkowego o pojemno?ci 32 nabojow, przystawianego z lewej strony. Z prawej strony, naprzeciw magazynka znajdowało si? okno wyrzutnika łusek. Do zabezpieczenia pistoletu przy zamku napi?tym słu?yło wyci?cie na r?czk? zamkow? w tylnej cz??ci komory zamkowej, a przy zamku zwolnionym ? otwor w lewej ?ciance komory zamkowej (niektore serie nie miały ?adnego zabezpieczenia przy zamku zwolnionym). Przyrz?dy celownicze stałe, bez mo?liwo?ci regulacji, ustawione na odległo?? 100 jardow (91 m): Celownik przeziernikowy i muszka przyspawana do komory zamkowej (Mk II) lub osłony lufy (Mk I, Mk III). Kolba metalowa doczepiana, wyst?puj?ca w kilku wariantach, bez chwytu pistoletowego (z wyj?tkiem wersji Mk V). Mechanizm spustowy znajdował si? w obudowie pod komor? zamkow?, znajdował si? w niej tak?e przeł?cznik rodzaju ognia w postaci poprzecznego kołka przesuwanego w lewo (ogie? ci?gły) lub prawo (ogie? pojedynczy).

Dane taktyczno-techniczne [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Pistolet maszynowy Austen
• Pistolet maszynowy Sterling

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Stanisław Kocha?ski: TBiU 111 Pistolet maszynowy Sten . Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986. ISBN  83-11-07347-3 . Brak numerow stron w ksi??ce

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Prezentacja pistoletu maszynowego Sten, film z serii Z Arsenału Muzeum Wojska Polskiego ( pol. )