Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz te?: inne znaczenia tego słowa .

Pionki

miasto i gmina
Ulica Mickiewicza (grudzie? 2006)
Herb Flaga
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	mazowieckie
Powiat	radomski
Data zało?enia	1775
Prawa miejskie	1954
Burmistrz	Łukasz Mi?kiewicz
Powierzchnia	18,34 km²
Wysoko??	145 m n.p.m.
Populacja  (30.06.2016) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	16 779 915 os./km²
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-670 ? 26-675
Tablice rejestracyjne	WRA
Poło?enie na mapie powiatu radomskiego Pionki
Poło?enie na mapie Polski Pionki
Poło?enie na mapie wojewodztwa mazowieckiego Pionki
51°28′54″N   21°27′01″E / 51,481667   21,450278
TERC ( TERYT )	1425011
SIMC	0973748
Urz?d miejski al. Jana Pawła II 15 26-670 Pionki
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Pionki (do 1932 Zago?d?on i Pionki ) ? miasto w wojewodztwie mazowieckim , w powiecie radomskim . Siedziba wiejskiej gminy Pionki . Pionki s? poło?one nad rzek? Zago?d?onk? , na Nizinie ?rodkowomazowieckiej , w dawnej ziemi radomskiej historycznej Małopolski ^[1] .

Powstanie i rozwoj miasta był zwi?zany z zakładami chemicznymi ZTS Pronit .

Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego Ludno?ci i Mieszka? z 2021 roku miasto liczyło 16 779 mieszka?cow ^[2] .

Miasto słynne z produkcji płyt gramofonowych w zakładach Pronit .

Poło?enie [ edytuj | edytuj kod ]

Pionki znajduj? si? w południowej cz??ci wojewodztwa mazowieckiego , na Rowninie Kozienickiej ^[3] . S? oddalone o ok. 23 km od centrum Radomia i o ok. 103 km od Warszawy . Miasto od strony połnocnej okala Puszcza Kozienicka .

Według danych z roku 2002 ^[4] Pionki maj? obszar ok. 18,34 km², w tym:

• u?ytki rolne: 17%,
• u?ytki le?ne: 33%.

Miasto stanowi 1,2% powierzchni powiatu.

Historycznie nale?y do Małopolski . Le?ało w ziemi sandomierskiej , nast?pnie w wojewodztwie sandomierskim . W latach 1975?1998 miasto administracyjnie nale?ało do wojewodztwa radomskiego , za? przed 1975 r. do woj. kieleckiego .

S?siednie gminy [ edytuj | edytuj kod ]

Jedlnia-Letnisko , Pionki , Garbatka-Letnisko , Zwole? , Gozd

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

• 1391 ? pierwsza wzmianka o młynach Pionka i Zago?d?on.
• 1660 ? ilustracja wykazuj?ca, i? młyny Zago?d?on i Pionka nie zostały uszkodzone podczas potopu szwedzkiego .
• 1775 ? po raz pierwszy osad? mły?sk? Zago?d?on okre?lono mianem wsi .
• 1885 ? otwarcie linii kolejowej ł?cz?cej Pionki z Radomiem i D?blinem .
• 1921 ? powstał tartak w Zago?d?onie , po?niejsze Zakłady Przemysłu Drzewnego w Pionkach .
• 1923 ? pocz?tek budowy Pa?stwowej Wytworni Prochu w Zago?d?onie .
• 1925 ? budowa nowego dworca kolejowego oraz siedziby kasy chorych w Zago?d?onie.
• 1926 ? z inicjatywy Pa?stwowej Wytworni Prochu została powołana jednoklasowa szkoła powszechna (obecnie Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1) ^[5] .
• 1927 ? naczelnym dyrektorem Pa?stwowej Wytworni Prochu został Jan Prot , pełni?cy t? funkcj? do 1939, zasłu?ony działacz miejski.
• 1928 ? oddano do u?ytku siedzib? poczty .
• 1929 ? du?e inwestycje w mie?cie: stadion sportowy, Staw Gorny, linia energetyczna z Zago?d?onu przez Radom do Skar?yska ; erygowana zostaje pierwsza parafia.
• 1929 ? 3 grudnia powstała Publiczna Dokształcaj?ca Szkoła Zawodowa przy Pa?stwowej Wytworni Prochu w Zago?d?onie. Pierwszym dyrektorem został in?. Wacław Werner. Po?niejsze Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego ^[6] .
• 1932 ? zmiana nazwy Zago?d?onа na Pionki ; poł?czenie wsi Pionki i Zago?d?on .
• 1933 ? oddano do u?ytku budynek posterunku policji .
• 1936 ? wrzesie?, z inicjatywy mieszka?cow Pionek, Kuratorium Okr?gu Szkolnego Krakowskiego powołało Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Zrzeszenia Rodzicielskiego, po?niejsze Liceum Ogolnokształc?ce im. Marii D?browskiej ^[7] .
• 1937 ? z inicjatywy Pa?stwowej Wytworni Prochu i przy jej pomocy budowany jest Szpital Rejonowy.
• 1939 ? bombardowania Pa?stwowej Wytworni Prochu oraz samych Pionek (m.in. uszkodzony został ko?cioł ).
• 1941?1944 ? istniał oboz pracy przymusowej dla ludno?ci ?ydowskiej.
• 1943 ? w styczniu ma miejsce wielka akcja sabota?owa , w wyniku ktorej wysadzono w powietrze 5 t prochu .
• 1944 ? rozstrzelanie przy ulicy Zwole?skiej dziesi?ciu polskich patriotow.
• 1945 ? 15 stycznia nast?piło zako?czenie okupacji niemieckiej ^[8] .
• 1945 ? w wyniku wojny ?ycie utraciło w Pionkach około 2000 osob.
• 1951 ? 2 czerwca na potrzeby miejscowego przemysłu powołano wydział chemiczny, organizacyjne podporz?dkowany Wieczorowej Szkole In?ynierskiej w Radomiu . Funkcjonował do 1 pa?dziernika 1957 roku ^[9] .
• 1954 ? 13 listopada Pionki uzyskały prawa miejskie ^[8] . Dalsza rozbudowa miasta.
• 1955 ? oddano do u?ytku ambulatorium dla przemysłowej słu?by zdrowia oraz oddział wewn?trzny szpitala rejonowego ^[8] .
• 1957 ? wybudowany został dom kultury ^[8] .
• 1957 ? Hufiec ZHP otrzymał własne pomieszczenia w ktorych urz?dził harcowk? ^[8] .
• 1959 ? 1 kwietnia zostało utworzone Przedsi?biorstwo Monta?owe ?Montoerg” .
• 1959 ? z inicjatywy ? Pronitu ” powołano Robotnicz? Społdzielni? Lokatorsk? ?Jedno??”, ktora stała si? zal??kiem dzisiejszej Pionkowskiej Społdzielni Mieszkaniowej ^[8] .
• 1959 ? przy ?Pronicie” utworzono szkoł? przyzakładow? szkol?c?: tokarzy , frezerow i ?lusarzy -mechanikow ^{[a] [9]} . Po?niejszy Zespoł Szkoł Ponadgimnazjalnych nr 2 im. J?drzeja ?niadeckiego.
• 1961 ? nauk? rozpocz?to w nowo wybudowanej w Szkole Podstawowej nr 3 przy ul. Le?nej ^[9] .
• 1967 ? został powołany Zakład Do?wiadczalny Budowy i Monta?u Instalacji Naukowo-Badawczych ?Chemimetal” i Zakład Do?wiadczalny Budowy Aparatury Naukowo-Badawczej ?Dozachem” .
• 1968 ? 4 wrze?nia nauk? rozpocz?to w nowo wybudowanej Szkole Podstawowej nr 4 przy ul. Słowackiego ^{[b] [9]} .
• 1974 ? 30 maja uchwał? Miejskiej Rady Narodowej ustalono herb miasta ^{[c] [8]} .
• 1975 ? Pionki wchodz? w skład odtworzonego wojewodztwa radomskiego .
• 1975 ? wybudowano nowy dom handlowy ?Merkury” ^[8] .
• 1976 ? uko?czona została przebudowa zbiornika wodnego ?Staw Gorny” ^[8] .
• 1977 ? pod torami linii kolejowej , obok dworca PKP Pionki Zachodnie oddano do u?ytku tunel dla pieszych ^[8] .
• 1978 ? po raz pierwszy popłyn?ł do pionkowskich mieszka? gaz ^[8] .
• 1978 ? czerwiec, na stacji PKP Pionki Zachodnie zacz?ły zatrzymywa? si? poci?gi pospieszne ^[8] .
• 1978 ? 22 lipca uruchomiono miejsk? komunikacj? autobusow? ^[8] .
• 1998 ? nieudana proba utworzenia powiatu pionkowskiego.

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

• Budynek Kasy Chorych z 1925
• Dworzec kolejowy z 1925
• Budynek Urz?du Miasta z 1927
• Neobarokowy ko?cioł ?w. Barbary z 1929-32
• Dom ?Pod łab?dziami” z 1930 ^[d]
• Budynek Kasyna z 1930
• Budynek Posterunku policji i Poczty z 1933

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Dane z 2021 roku ^[2] :

Opis	Ogołem		Kobiety		M??czy?ni
Jednostka	osob	%	osob	%	osob	%
Populacja	16779	100	8841	52,7	7938	47,3
G?sto?? zaludnienia [mieszk./km²]	914,9		482,1		432,8

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

Kolejowy [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto ma poł?czenie kolejowe, zarowno pasa?erskie i towarowe, z du?ymi o?rodkami kolejowymi w Radomiu i D?blinie . Przebiega t?dy linia kolejowa 26 , przy ktorej zlokalizowana jest stacja kolejowa Pionki i przystanek kolejowy Pionki Zachodnie

Drogowy [ edytuj | edytuj kod ]

Bezpo?rednio przez miasto przechodz? drogi wojewodzkie: 787 i 691 , za? w niewielkiej odległo?ci od Pionek przebiega droga wojewodzka 737 . Miasto ma poł?czenie z drogami krajowymi: 12 i 7 .

• Komunikacja miejska

W Pionkach funkcjonuje komunikacja miejska składaj?ca si? obecnie z jednej linii miejskiej (?A”).

Szkolnictwo [ edytuj | edytuj kod ]

Szkoły podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stefana ?eromskiego , budynek a ul. Niepodległo?ci 3, budynek b ul. Słowackiego 4
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Bolesława Prusa , ul. Kochanowskiego 14
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II , ul. Targowa 9

Szkoły ponadpodstawowe

• Zespoł Szkoł im. Marszałka Jozefa Piłsudskiego, Aleje Lipowe 23 (zał. 1936) ^[10]
• Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego im. M. Skłodowskiej-Curie , aleja Jana Pawła 7 [1]
  • Liceum Ogolnokształc?ce
  • Technikum
  • Bran?owa Szkoła I Stopnia
  • Szkoła Policealna
• Zespoł Szkoł Ponadgimnazjalnych nr 2 im. J?drzeja ?niadeckiego , ul. Parkowa 6 ^[11]
  • Liceum Ogolnokształc?ce
  • Technikum
  • Bran?owa Szkoła I Stopnia
  • Liceum dla Dorosłych
  • Szkoła Policealna dla Dorosłych
  • Szkoły Specjalne
  • Zespoł Wczesnego Wspomagania

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

Miejski O?rodek Kultury w ktorym jest:

• Klub ta?ca
• Akademia Plastyki
• Akademia Muzyki
• Grupa Teatralna
• Warsztaty Gitarowe
• Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Zaj?cia Hip-Hop

Organizacje [ edytuj | edytuj kod ]

• Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Chorym i Niepełnosprawnym im. Henryka Jordana
• Pionkowski Hufiec Harcerzy ?Darzbor”
• Pionkowskie Towarzystwo Opieki nad Zwierz?tami
• Społeczne Ognisko Muzyczne w Pionkach
• Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych Diecezji Radomskiej ? Oddział Pionki
• Zwi?zek Strzelecki Strzelec
• Towarzystwo Przyjacioł Dzieci- ?rodowiskowe Ognisko Wychowawcze
• Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze Pionki
• Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu w Pionkach
• Ochotnicza Stra? Po?arna w Pionkach
• Stowarzyszenie Azyl
• Stowarzyszenie A Vista

Media [ edytuj | edytuj kod ]

• Telewizja Lokalna Kurier Pionkowski
• Gazeta Internetowa Pionki24
• Dwutygodnik samorz?dowy ?Nad Zago?d?onk?”
• Redakcja | Pionki Today

Osiedla [ edytuj | edytuj kod ]

W mie?cie zwyczajowo wyro?nia si? osiedla:

• Centralna Kolonia ? TERYT 0973754,
• Działki za stawem,
• Nowa Kolonia,
• Osiedle XXX-lecia,
• Osiedle Chemiczna ? TERYT 0973760
• Osiedle D?bowa
• Osiedle Le?nikow
• Podgaje
• Podgory
• Stara Kolonia

Turystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Jedn? z głownych atrakcji turystycznych w regionie jest Puszcza Kozienicka , ktora graniczy z Pionkami. W lasach puszczy dominuje sosna z domieszk? d?bu , grabu i jodły . W tych lasach polowali polscy krolowie . Przez puszcz? przebiegaj? szlaki turystyczne umo?liwiaj?ce wycieczki piesze i rowerowe . Planowane jest w przywrocenie kolejki w?skotorowej w lesie ^{[ potrzebny przypis ]} .

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

• Stadion Miejski w Pionkach
• Miejska Hala Sportowa w Pionkach
• Klub sportowy Proch Pionki (piłka no?na)
• Klub sportowy Champion Pionki (piłka no?na)
• Klub sportowy PTS Pionki (siatkowka)

Centrum Aktywno?ci Lokalnej (CAL)

Wspolnoty wyznaniowe [ edytuj | edytuj kod ]

• Ko?cioł rzymskokatolicki :

• parafia ?w. Barbary
• parafia Naj?wi?tszej Maryi Panny Krolowej Polski
• parafia ?w. Maksymiliana Kolbego

• ?wiadkowie Jehowy :

• zbor Pionki ( Sala Krolestwa ul. Wspolna 21i) ^[12]

• Ko?cioł Starokatolicki Mariawitow :

• wierni przynale?? do parafii Przemienienia Pa?skiego w Wierzbicy

Wspołpraca mi?dzynarodowa [ edytuj | edytuj kod ]

Miasta i gminy partnerskie:

• Breaza ^[13]
• Wysznewe ^[14]

Osoby zwi?zane z Pionkami [ edytuj | edytuj kod ]

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Ludzie zwi?zani z Pionkami .

Na pewnym etapie ?ycia z miastem zwi?zani byli m.in. Kamila Porczyk , trzykrotna mistrzyni ?wiata fitness, Wojciech Pestka (poeta, prozaik i tłumacz) czy Janusz Pindera (polski dziennikarz i komentator sportowy, ekspert bokserki).

Honorowi obywatele [ edytuj | edytuj kod ]

Do 2016 tytuł honorowego obywatela miasta przyznano dwunastu osobom ^[15]

• nadbryg. Gustaw Mikołaczyk
• Andrzej Mitan
• o. Efrem Osiadły
• marsz. Jozef Piłsudski
• Janusz Pindera
• El?bieta Pła?y?ska
• Maciej Pła?y?ski
• Tomasz Rechberger
• gen. dyw. Leszek Soczewica
• Tomasz Szwed
• ks. Henryk Wojtowicz
• Zbigniew Wrocławski

Zasłu?eni dla Miasta Pionki [ edytuj | edytuj kod ]

Strona internetowa urz?du miejskiego wymienia rownie? 18 osob uznanych za zasłu?one dla miasta Pionki ^[16] :

• Witold Banaszak
• Stanisława Bie?
• ks. Stanisław Bujnowski
• Stanisław D?browski
• Jacenty Dejniak
• Zbigniew Dziubasik
• Janusz Gorski
• Zenon Grzybowski
• Henryk Jakubowski
• Paweł Jaroszek
• Stefan Krupa
• Irena Kulawik
• Halina Larys
• Jerzy Lechowicz
• Jacek Malicki
• Andrzej Piaseczny
• Wacława Tortyna
• Lidia ?uchowska

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• gmina Pionki (1931?1954)

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Szkice z dziejow Pionek . Polskie Towarzystwo Historyczne, 2000. ISBN  83-914045-0-1 . brak strony w ksi??ce
• Stanisław A. Traczyk: Pionki i okolice: przewodnik historyczno-krajoznawczy . Selbstverl. des Verf., 1995. ISBN  83-904149-0-2 . brak strony w ksi??ce
• Piotr Matusak: Ruch oporu w przemy?le wojennym okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939?1945 . Ministerstwo Obrony Narodowej , 1983. ISBN  83-11-06942-5 . brak strony w ksi??ce
• Pa?stwowa Wytwornia Prochu i Materia·low Krusz?cych w Pionkach: historia okresu mi?dzywojennego, realia okupacji oraz perspektywy powojennej odbudowy zakładu w dokumentach z lat 1939?1944 . Polskie Towarzystwo Historyczne., 2007. brak strony w ksi??ce
• Stanisław Alfred Traczyk: Od młynow do prochowni: historia Pionek i okolic do 1939 r. . 2008. ISBN  978-83-926792-4-0 . brak strony w ksi??ce
• Jerzy Cygan. Pionki, 40 lat PRL, 30 lat Miasta . ? Tygodnik Radomski ”. Wydanie specjalne. Miasto tradycji i perspektyw Jerzy Cygan ? Naczelnik Pionek, s. 2, lipiec 1984. Radom .  
• Redakcja. Pionki, 40 lat PRL, 30 lat Miasta . ?Tygodnik Radomski”. Wydanie specjalne. O?wiata ? Sukcesy mimo kłopotow, s. 4, lipiec 1984. Radom.   Sprawd? autora:1.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Pionki , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. VIII: Perepiatycha ? Po?aj?cie, Warszawa 1887, s. 183   .
• Zago?d?on , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. XIV: Worowo ? ?y?yn, Warszawa 1895, s. 273   .
• Publikacje PTH w Pionkach . pthpionki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-16)].
• Oficjalna Strona Miasta
• Dwutygodnik Nad Zago?d?onk?
• Niezale?na gazeta miasta Pionki.