Otto von Bismarck

Otto von Bismarck
	Premier Prus
Okres	od 1862 ; do 1873
Poprzednik	Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen
Nast?pca	Albrecht von Roon
	Premier Prus
Okres	od 1873 ; do 1890
Poprzednik	Albrecht von Roon
Nast?pca	Leo von Caprivi
	Kanclerz Rzeszy
Okres	od 21 marca 1871 ; do 20 marca 1890
Poprzednik	pierwszy kanclerz Rzeszy
Nast?pca	Leo von Caprivi
	Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	1 kwietnia 1815 ; Schonhausen
Data i miejsce ?mierci	30 lipca 1898 ; Friedrichsruh
Ojciec	Ferdynand von Bismarck
Matka	Wilhelmina z domu Mencken
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schonhausen (ur. 1 kwietnia 1815 w Schonhausen (Elbe) , zm. 30 lipca 1898 we Friedrichsruh (Aumuhle) (inne j?zyki) ) ? niemiecki polityk, m?? stanu, premier Prus , kanclerz Rzeszy zwany ?elaznym Kanclerzem . Odegrał wiod?c? rol? w procesie zjednoczenia Niemiec . W polityce wewn?trznej zwolennik ewolucyjnego konserwatyzmu . Uwa?any jest za jednego z najbardziej wpływowych politykow niemieckich XIX wieku ^[1]^[2]^[3].

Kalendarium ^[4][ edytuj | edytuj kod ]

1815 ? urodził si? w junkierskiej rodzinie pruskiej, w Schonhausen (Elbe) nad Łab? .
1816 ? przebywał w rodzinnym maj?tku w Konarzewie (niem. Kniephof ).
1821-1832 ? nauka szkolna w Berlinie
1832-1835 ? studia prawne w Getyndze
1835-1838 ? referendarz w Berlinie, Akwizgranie i Poczdamie , w słu?bie dyplomatycznej w Zwi?zku Niemieckim ( Deutscher Bund )
1838-1839 ? słu?ba wojskowa w Gryfinie ( niem. Greifenhagen)
samodzielny gospodarz w Konarzewie
przeprowadzka do Schonhausen
1847 ? zawarł w Barnowcu ( Reinfeld ) koło Kołczygłow ( Alt Kolziglow ) w owczesnym powiecie miasteckim ( Rummelsburg ) zwi?zek mał?e?ski z Johann? von Puttkamer .
1851-1859 ? poseł w Parlamencie Zwi?zkowym (Zgromadzenie Zwi?zkowe) we Frankfurcie nad Menem ; kilkakrotne wakacje w Ustce
1859-1862 ? poseł pruski w St. Petersburgu
1862 ? poseł w Pary?u
1862 ? premier i minister spraw zagranicznych Prus (nominacja 23.09.1862).
1866 ? wojna z Austri? ; utworzenie Zwi?zku Połnocno-Niemieckiego; Bismarck powołany na kanclerza
- otrzymał maj?tek nieopodal Kołczygłow w Wierszynie ( Versin ) na Pomorzu.
1867 ? (1.06.1867) zakupił du?? posiadło?? wraz z pałacem w niedalekim Warcinie ( Varzin ).
1870 ? sfałszował depesz? z Ems , ktora doprowadziła do wojny prusko-francuskiej i do zjednoczenia Niemiec .
18 stycznia 1871 ? powstała II Rzesza okre?lana jako Cesarstwo Niemieckie ( Deutsches Reich ), a Bismarck został kanclerzem Rzeszy ; otrzymał przydomek ?elazny Kanclerz .
1871-1890 ? kanclerz Rzeszy Niemieckiej
1871-1878 ? Bismarck prowadził tak zwany Kulturkampf (walk? kulturow?), co faktycznie oznaczało walk? rz?du pruskiego z ko?ciołem katolickim, a w zaborze pruskim jednocze?nie intensywn? germanizacj? ludno?ci polskiej.
20 marca 1890 ? Wilhelm II odwołał Bismarcka z urz?du kanclerza.
1894 ? Johanna von Bismarck umiera w Warcinie
30 lipca 1898 ? Bismarck zmarł we Friedrichsruh ( Niemcy ? Szlezwik-Holsztyn ).

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Otto von Bismarck przyszedł na ?wiat 1 kwietnia 1815 roku w rodzinnym maj?tku Schonhausen, dzieci?stwo sp?dził w dobrach rodzinnych na Pomorzu ^[5]. Ojciec Ferdynand wywodził si? ze starej pruskiej rodziny szlacheckiej, zajmował si? głownie prowadzeniem maj?tku. Matka Wilhelmina z domu Mencken ? corka urz?dnika krolewskiego, była pochodzenia mieszcza?skiego ^[6]. Oprocz dwoch braci zmarłych w dzieci?stwie ^{[
potrzebny przypis
]}Otto miał młodsz? siostr? Malwin? i starszego brata Bernarda ^[7], ?onatego z Malwin? von Lettow-Vorbeck ^{[
potrzebny przypis
]}. Przyszły kanclerz uczuciowo był bardziej zbli?ony do ojca ni? do władczej i chłodnej uczuciowo matki ^[8], jako ?e i sam Otto od swoich najwcze?niejszych lat przejawiał skłonno?ci do dominacji.

W 1821 r., w bardzo młodym wieku, oddano go do gimnazjum z internatem w Berlinie, po?niej chodził do dwoch kolejnych berli?skich gimnazjow i ten etap edukacji uko?czył w 1832 ^[9]. Potem podj?ł studia prawnicze w Getyndze , ktore uko?czył jednak w Berlinie ^[5], dok?d wyjechał pod pretekstem podreperowania zdrowia i nadszarpni?tych finansow. Otto nie był pilnym studentem, a nawet mo?na powiedzie?, i? swoje obowi?zki lekcewa?ył. Rzadko ucz?szczał na wykłady, wiedz? zdobywał przy pomocy korepetycji, nadu?ywał alkoholu, studia jednak uko?czył ^[10]. Podczas studiow w Getyndze został przyj?ty do korporacji akademickiej Corps Hannovera Gottingen, jednej z najstarszych korporacji niemieckich, zało?onej w 1809 r., istniej?cej do dzisiaj. Aktywnie wł?czył si? w działalno?? korporacji. W po?niejszym ?yciu cz?sto wspominał z sentymentem korporanckie przygody ^[11]. Był ?wietnym szermierzem. Nie jest jednak prawd?, ?e cz?sto brał udział w pojedynkach . W okresie studenckim odbył a? 26 menzur , ale jego udział w pojedynkach honorowych ograniczył si? do roli sekundanta. W czasie studiow nigdy nie uczestniczył w pojedynku jako strona ^[a].

W 1835 roku rozpocz?ł prac? w s?dzie w Berlinie, a nast?pnie w Akwizgranie , gdzie był egzekutorem s?dowym ^[12], potem krotko urz?dnikiem w Poczdamie , w 1838 odbył roczn? słu?b? wojskow? jako szeregowy w Jager Garde Batallion ^[13]. W 1839 r. powrocił do rodzinnego, ale podupadłego maj?tku i podj?ł si? jego prowadzenia. W krotkim czasie zdołał znacz?co polepszy? kondycj? ekonomiczn? swych posiadło?ci. Jednocze?nie uczestniczył w licznych polowaniach i balach okolicznej szlachty, sporo pił, odbył te? szereg podro?y, odwiedził Angli? , Szkocj? , Francj? , Szwajcari? . Tryb ?ycia młodego Bismarcka uległ zmianie dopiero po ?mierci jesieni? 1846 r. jego bliskiej przyjaciołki Marii von Thadden , pod wpływem tego wydarzenia stał si? gł?boko religijnym pietyst? . Przemian? umocniło poznanie i ?lub z Johann? von Puttkamer w lipcu 1847 ^[14].

Działalno?? polityczna [ edytuj | edytuj kod ]

Pocz?tek kariery politycznej [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsze wyst?pienia Bismarcka na forum publicznym miały miejsce wiosn? 1847 r. w Sejmie Zjednoczonym i od razu stał si? dzi?ki nim zauwa?alny ? jako zdolny mowca i antyliberalny obro?ca monarchii absolutnej i arystokracji ^[15]. Pocz?tkiem wła?ciwej kariery politycznej Bismarcka był rok 1849, w ktorym to został wybrany z okr?gu Zauche-Belzig-Brandenburg do Sejmu Pruskiego ^{[
potrzebny przypis
]}. Ju? w 1851 roku powołano go na posła przy parlamencie frankfurckim ^[16]. To tam w pełni wyszły na jaw jego pogl?dy polityczne ? konserwatysty, zagorzałego zwolennika monarchii, a tak?e przeciwnika dominuj?cej pozycji Austrii w Zwi?zku Niemieckim . Na stanowisku posła przy Sejmie Zwi?zkowym Bismarck pozostawał przez kolejne osiem lat, nast?pnie został odwołany. Przyczyn usuni?cia ze stanowiska mo?na upatrywa? z jednej strony w działaniach dyplomacji austriackiej, z drugiej za? w reakcji przeło?onych na do?? innowacyjny sposob pracy Bismarcka, charakteryzuj?cy si? dynamizmem i brutalno?ci?.

Po odwołaniu z Frankfurtu w roku 1859 Bismarck dostał propozycj? obj?cia poselstwa w jednej ze stolic europejskich ? wybrał Petersburg . W rosyjskiej stolicy spotkał si? z ciepłym przyj?ciem, zarowno ze strony ministra spraw zagranicznych Aleksandra Gorczakowa , jak i samego cara Aleksandra II . W trakcie pobytu Bismarck nauczył si? mowi? po rosyjsku . Dzi?ki dobrej znajomo?ci ro?nych j?zykow, a tak?e urokowi osobistemu oraz dowcipowi, Bismarck stał si? popularny w kr?gach dyplomatycznych i dworskich. W 1861 po kwietniowej manifestacji Polakow w Warszawie, podczas ktorej Rosjanie zabili co najmniej 200 osob w li?cie do mieszkaj?cej w Prusach siostry pisał:

Bijcie w Polakow, by ich ochota do ?ycia odeszła; osobi?cie wspołczuj? ich poło?eniu, ale je?li pragniemy istnie?, nie pozostaje nam nic innego jak ich wyt?pi?. ^[17]

W pa?dzierniku 1861 doszło do zmiany na tronie pruskim. Nowym władc? został Wilhelm I . W marcu 1862 roku Bismarck został odwołany z Petersburga i jednocze?nie powołany na stanowisko posła w Pary?u . Tam z bliska mogł si? przyjrze? dyplomatycznym umiej?tno?ciom Napoleona III , o ktorych nabrał do?? negatywnego zdania. Wskazywał na chaotyczno?? jego poczyna? oraz brak ukierunkowania na dalekosi??ne cele w polityce zagranicznej.

D??enie do zjednoczenia Niemiec [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsze sukcesy. Wojna z Dani? [ edytuj | edytuj kod ]

23 wrze?nia 1862 roku w czasie pobytu w Pary?u, doszła do Bismarcka wiadomo??, i? został mianowany premierem Prus i tymczasowym przewodnicz?cym rz?du krajowego. Ju? na pocz?tku urz?dowania d??ył Bismarck w sejmie do ograniczenia pozycji liberałow , ktorzy byli najsilniejszym ugrupowaniem. W tym celu probował nawet podj?? rokowania z przedstawicielem dopiero co rodz?cego si? ruchu robotniczego Ferdynandem Lassallem . Rozmowy dotyczyły projektu nadania praw wyborczych robotnikom. Konsultacje jednak nie przyniosły ?adnych efektow. 8 lutego 1863 roku podpisana została konwencja Alvenslebena , w ktorej tworzeniu miał swoj udział Bismarck. Konwencja miała zapewni? Rosji wspołdziałanie Prus w tłumieniu powstania styczniowego . Bismarck dzi?ki jej podpisaniu liczył na neutralno?? Rosji w ewentualnych konfliktach z Austri? i Francj? . Kolejne działania dyplomatyczne Bismarcka były obliczone na osłabienie pozycji Austrii, szczegolnie w Niemczech. Za namow? swojego premiera, Wilhelm I nie udał si? na zjazd głow pa?stw nale??cych do Zwi?zku Niemieckiego, co ze wzgl?du na pozycj? Prus, osłabiło rang? zjazdu.

W tym samym czasie w Danii trwał spor na temat ustrojowego statusu ksi?stw Szlezwiku i Holsztyna , ktore nale?ały do Zwi?zku Niemieckiego. By broni? wymienionych terytoriow Bismarck zaproponował Austrii wspolne wyst?pienie przeciwko Danii. Franciszek Jozef I zaakceptował t? propozycj?. Wojna , ktora wybuchła w 1864 roku przyniosła sukces koalicjantom. Na terenie Szlezwiku-Holsztyna ustanowiono kondominium , jednak głownie za spraw? Bismarcka nie funkcjonowało ono poprawnie, a jego rz?dzenie nastr?czało wielu kłopotow. W tej sytuacji Austria zaproponowała podział ksi?stw, w wyniku czego Szlezwik przypadł Prusom, natomiast Holsztyn Austrii.

Wojna okazała si? korzystna dla planow przyszłego kanclerza. Przede wszystkim uległ osłabieniu presti? Austrii, ktora zamiast sta? na stra?y Zwi?zku Niemieckiego i jego porz?dku konstytucyjnego, uczestniczyła w aneksji jednego z jego członkow. Fakt ten umocnił pozycj? samego Bismarcka jako premiera. Jednak przeprowadzony na niego zamach 7 maja 1866 przez studenta Ferdinanda Cohena-Blinda i okazywane przez niektorych zrozumienie dla czynu pokazywało, ?e wci?? Bismarck nie był zbyt popularny w społecze?stwie pruskim.

Walka o hegemoni? w Niemczech i wojna z Austri? [ edytuj | edytuj kod ]

Bismarck doskonale zdawał sobie spraw?, i? do zdobycia hegemonii w Niemczech, a w dalszej perspektywie ich zjednoczenie, niezb?dne jest pokonanie Austrii. Ju? wcze?niej odrzucił propozycj? habsburskiej monarchii, ktora zakładała podział wpływow na terenie Zwi?zku Niemieckiego pomi?dzy Prusy i Austri?.

Bismarck przede wszystkim probował stworzy? mo?liwie jak najszersz? koalicj? pa?stw sprzymierzonych z Prusami, lub pa?stw mu przychylnych. Do sojuszu udało si? wci?gn?? premierowi jedynie Włochy . Francj? przekonał do nie mieszania si? w przyszły konflikt mglistymi obietnicami cesji terytorialnych na jej rzecz, a tak?e obietnicy poczynionej Napoleonowi III, i? b?dzie po?redniczył w przyszłych rokowaniach pokojowych. Nie udało si? natomiast do swoich planow pozyska? Bismarckowi wi?kszo?ci pa?stw niemieckich. W?rod nich było całe południe z Bawari? na czele, a tak?e Hesja , Nassau i Hanower na połnocy. W celu zapewnienia bezpiecze?stwa pa?stwu pruskiemu w nadchodz?cym konflikcie, Hesja, Nassau i Hanower zostały zaj?te.

Bismarck liczył si? z tym, i? walka z Austri? mo?e si? okaza? wyj?tkowo ci??ka. Nadziej? pokładał premier w armii pruskiej, ktora od pewnego czasu była intensywnie modernizowana, w czym znaczny udział miał Bismarck, ktory zdobył niezb?dne ?rodki z bud?etu.

Wojna prusko-austriacka wybuchła w 1866 roku. Decyduj?cym starciem okazała si? bitwa pod Sadow? , ktora rozstrzygn?ła losy konfliktu. Bismarck d??ył do jak najszybszego zawarcia pokoju . Obawiał si? wmieszania innych mocarstw (Francji i Wielkiej Brytanii), zaniepokojonych sukcesami Prus. Mimo naciskow Wilhelma I zrezygnował z odebrania Habsburgom Czech, Moraw lub Austrii wła?ciwej, tak aby nie czyni? z nich na przyszło?? wrogow, ktorzy d??yliby do odwetu. W tym samym celu nie dopu?cił tak?e do parady zwyci?stwa w Wiedniu. Pokoj z naddunajsk? monarchi? przewidywał rozwi?zanie Zwi?zku Niemieckiego, wykluczenie pa?stwa Habsburgow z obr?bu Niemiec, a tak?e uznanie nabytkow pruskich w połnocnych i ?rodkowych Niemczech, tj. Holsztynu , Hanoweru, Hesji-Kassel , Nassau i Frankfurtu .

Wojna francusko-pruska i proklamacja II Rzeszy [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Wojna francusko-pruska .

W 1870 kanclerz sprowokował stron? francusk? do wypowiedzenia wojny Prusom. Zwyci?stwo militarne nad Cesarstwem Francuskim (w tym bitwa pod Sedanem ) doprowadziły 10 maja 1871 do zawarcia traktatu pokojowego , na mocy ktorego Francja utraciła Alzacj? i cz??? Lotaryngii na rzecz zjednoczonych Niemiec . Jeszcze przed podpisaniem układu, 18 stycznia 1871 w sali zwierciadlanej w pałacu wersalskim proklamowano utworzenie Drugiej Rzeszy, z Wilhelmem I na czele ^[18].

Kanclerz Rzeszy Niemieckiej [ edytuj | edytuj kod ]

Zmierzch polityki Bismarcka [ edytuj | edytuj kod ]

Zaostrzenie sytuacji politycznej w Europie połowy lat osiemdziesi?tych, Bismarck wykorzystał dla powi?kszenia stanu osobowego w armii. Partia Windthorsta zgodziła si? na powi?kszenie armii i jej bud?etu, kwesti? sporn? był tylko czas obowi?zywania nowej regulacji. Bismarck opowiadał si? za zastosowaniem siedmioletniego okresu obowi?zywania ustawy, za? opozycja godziła si? przyzna? wi?kszy bud?et dla armii na okres trzech lat. Gdy Reichstag odrzucił propozycj? kanclerza, został natychmiast rozwi?zany. Przed wyborami lutowymi 1887 r. doszło do porozumienia mi?dzy konserwatystami, parti? wolnych konserwatystow i narodowymi liberałami ? w ten sposob powstał po raz pierwszy sojusz mi?dzy grupami społecznymi, ktore zwalczały politycznych przeciwnikow pod hasłami narodowymi i obrony Rzeszy przed wrogami. Grunt pod ten sojusz przygotował Bismarck. W wyborach trzy sojusznicze partie zdobyły wi?kszo??, a zawdzi?czały j? zasadzie tzw. wyboru ?cisłego. W rzeczywisto?ci liczba głosow oddanych na inne partie była wi?ksza ni? ta, ktor? otrzymały partie sojusznicze. Nowy parlament zaakceptował ??dania kanclerza w sprawie armii.

9 marca 1888 roku zmarł cesarz Wilhelm I . Na tron wst?pił jego syn Fryderyk Wilhelm, ktory przyj?ł imi? Fryderyka III. 15 czerwca 1888 roku zmarł na raka gardła , ust?puj?c miejsca swojemu synowi Wilhelmowi II. Nowy cesarz jeszcze jako ksi???-nast?pca tronu wyra?ał si? bardzo pozytywnie o Bismarcku. Podobnie było z kanclerzem, ktory pocz?tkowo cenił sobie młodego nast?pc? tronu. Wkrotce jednak ich wzajemnie pozytywne relacje uległy zmianie.

Powodem była ro?nica zda? w kwestiach polityki zagranicznej oraz udział ksi?cia w agitacji nadwornego kaznodziei Stoeckera. Punktem wyj?cia ostatniego konfliktu była polityka socjalna i nieumiej?tno?? rozwi?zania kwestii ruchu robotniczego. Mimo zakazu istnienia organizacji socjaldemokratycznych, socjaldemokraci uzyskiwali w wyborach coraz wi?ksz? liczb? mandatow, rosła tak?e liczba i rozmiary strajkow. W maju 1889 r. wybuchł w całych Niemczech olbrzymi strajk gornikow, domagaj?cych si? podwy?ki płac, ograniczenia dnia pracy do o?miu godzin i utworzenia komisji robotniczych z zadaniem prowadzenia rokowa? z pracodawcami. Bismarck uwa?ał ten strajk za zjawisko o tyle korzystne, ?e umo?liwi ono zbrojn? rozpraw? z robotnikami (po dokonaniu tego zamierzał ograniczy? prawo wyborcze). Wszystkie stronnictwa były temu przeciwne. Na takie rozwi?zanie nie zgadzał si? tak?e Wilhelm II, ktory obawiał si?, ?e Rosja skorzysta z wojny domowej w Rzeszy, aby j? zaatakowa?. Pod naciskiem cesarza wła?ciciele kopal? zgodzili si? na podwy?k? płac i strajk zako?czył si? kompromisem. Jednocze?nie wyłoniła si? kwestia ponownego przedłu?enia ustawy antysocjalistycznej z 1878 roku. Narodowi liberałowie ??dali usuni?cia z ustawy postanowienia umo?liwiaj?cego deportacj? działaczy socjalistycznych. W wyniku braku odpowiedzi kanclerza wyci?gni?to wniosek, ?e nie zgadza si? on na jakiekolwiek zmiany w ustawie. W rezultacie 25 stycznia 1890 roku Reichstag odrzucił projekt przedłu?enia ustawy, przez co socjaldemokracja stała si? ponownie stronnictwem legalnym.

20 lutego 1890 roku odbyły si? wybory do Reichstagu, ktore zdecydowały o upadku Bismarcka. Partia Centrum zdobyła rekordow? liczb? mandatow, bo 106 na 397, wolnomy?lni podwoili swoj stan posiadania ? 67 mandatow, socjaldemokraci uzyskali najwi?ksz? liczb? głosow ? 20% cho? tylko 35 mandatow. W tej sytuacji kanclerz zacz?ł jeszcze intensywniej my?le? nad zamachem stanu poprzez ograniczenie prawa wyborczego, wielokrotne rozwi?zywanie Reichstagu a? do uzyskania posłusznej wi?kszo?ci i zgniecenia ewentualnych rozruchow sił? zbrojn?. Cesarz nie zgodził si? na to. Bismarck przedstawił mu dekret z 1852 roku . Nast?pnie Bismarck odbył rozmow? z Windthorstem, ktory tak?e był zaniepokojony z powodu sukcesu socjaldemokratow. Cesarz uznał t? rozmow? za dowod nielojalno?ci i 15 marca za??dał anulowania dekretu z 1852 roku. 20 marca 1890 roku Otto von Bismarck zło?ył dymisj?.

Polityka zagraniczna [ edytuj | edytuj kod ]

W 1873 jako kanclerz Rzeszy doprowadził do zawarcia Sojuszu Trzech Cesarzy ^[19], jednak ostatecznie nie zapobiegł powstaniu koalicji Rosji i Francji (tzw. koszmar koalicji , fr. cauchemar des coalitions ), co oznaczało w przyszło?ci wojn? na dwoch frontach i przegran? Niemiec ^[20].

Pa?stwo opieku?cze [ edytuj | edytuj kod ]

Niemcy miały tradycj? programow socjalnych w Prusach i Saksonii, ktore rozpocz?ły si? ju? w 1840 roku. Wprowadzone w 1880 roku programy ubezpiecze? społecznych były pierwszymi na ?wiecie i stały si? wzorem dla innych krajow i podstawami nowoczesnego pa?stwa opieku?czego. Bismarck wprowadził emerytury, ubezpieczenia nast?pstw nieszcz??liwych wypadkow, opieki medycznej i ubezpieczenia od bezrobocia. Zdobył konserwatywne wsparcie, podci?ł slogany socjalistow. Socjali?ci zawsze głosowali przeciwko jego propozycjom. Jego paternalistyczne programy zyskały poparcie niemieckiego przemysłu, poniewa? ich celem było zdobycie poparcia klas pracuj?cych dla imperium i zmniejszenie odpływu emigrantow do Ameryki, gdzie płace były wy?sze, ale opieka społeczna nie istniała. Politycznie miał pozyska? Parti? Centrum, ktora reprezentowała pracownikow katolickich, ale socjali?ci pozostali wrogo nastawieni.

System opieki społecznej, wprowadzony przez Bismarcka, zwolnił ludzi z konieczno?ci przedkładania lojalno?ci wzgl?dem swojego rodzinnego klanu (ktory poprzednio gwarantował opiek? członkom rodziny niezdolnym do pracy), ponad lojalno?? wobec pa?stwa. Niemcy mogli po?wi?ci? wszystkie swoje siły na prac? na rzecz pa?stwa, bo mogli ufa?, ?e w przypadku choroby, wypadku lub na staro?? pa?stwo si? nimi zaopiekuje.

?ycie rodzinne [ edytuj | edytuj kod ]

Tu? po rozpocz?ciu działalno?ci politycznej Bismarck poznał Johann? von Puttkamer (ur. 1824, zm. 1894), z ktor? ju? w lipcu 1847 r. doszło do zar?czyn. Mimo i? Johanna nie posiadała ani nadzwyczajnej urody, ani wykształcenia, to mał?e?stwo z Bismarckiem okazało si? wyj?tkowo udane (trwało czterdzie?ci siedem lat, a? do ?mierci Johanny). Bismarck był szczegolnie pod wra?eniem charakteru Johanny, ktor? okre?lił w rozmowie z bratem jako: wyj?tkowego ducha i nadzwyczaj szlachetnego charakteru ^[21]. Silne uczucie, jakie ?ywił kanclerz do swojej ?ony, potwierdzaj? liczne zachowane listy. Johanna nie anga?owała si? w działalno?? polityczn? m??a.

Bismarck i Johanna mieli troje dzieci: cork? Mari? (ur. 1848) oraz synow Herberta (ur. 1849) i Wilhelma (ur. 1852). Bismarck był czułym i opieku?czym ojcem, swojej rodzinie starał si? po?wi?ca? jak najwi?cej czasu, oczywi?cie na ile pozwalały obowi?zki polityka. ?elazny Kanclerz miewał zauroczenia w stosunku do innych kobiet, jak to z 1862 r. w stosunku do młodej Rosjanki Marii Orłowej. Jednak owe sytuacje nie wpłyn?ły na stabilno?? mał?e?stwa kanclerza. Swoim dzieciom, a po?niej wnukom okazywał wiele miło?ci, jednak kiedy chodziło o pewne zasady lub przekonania, bywał nieust?pliwy. Z tego powodu w 1881 sprzeciwił si? zwi?zkowi i ewentualnemu mał?e?stwu syna Herberta z rozwodk?, starsz? o dziesi?? lat ksi??n? Elisabeth zu Carolath-Beuthen , ktory to fakt uwa?ał za niebezpieczny dla kariery potomka.

Dla ?ycia rodzinnego Bismarcka najlepszym okresem było sprawowanie funkcji posła we Frankfurcie. Prowadził tam bujne ?ycie towarzyskie, odbywał cz?ste podro?e. Razem z ?on? prowadził dom otwarty. Przyszły kanclerz oddawał si? swoim pasjom: polowaniom i przeja?d?kom konnym. Bismarck uwielbiał lasy, mawiał o sobie, ?e jest maniakiem drzew. Do Petersburga, jak i do Pary?a Bismarck nie zabrał rodziny, chc?c si? skupi? na pracy i zdobywaniu do?wiadczenia. Po zjednoczeniu Niemiec kanclerz został uhonorowany, za zasługi dla ojczyzny, kwot? 400 tysi?cy talarow . Wi?kszo?? tej kwoty została przeznaczona na zakup maj?tku w Warcinie .

Ostatnie lata ?ycia [ edytuj | edytuj kod ]

Po dymisji w roku 1890 były kanclerz zamieszkał w Warcinie i Fredrichsruh. Maj?c teraz nadmiar wolnego czasu, napisał z pomoc? Lothara Buchera swoje wspomnienia ? Gedanken und Erinnerungen . Składały si? one z trzech tomow. Pierwsze dwa zostały wydane zaraz po ?mierci Bismarcka, od razu bij?c rekordy sprzeda?y. Natomiast trzeci tom dotycz?cy m.in. kulisow dymisji Bismarcka i oceny panuj?cego cesarza, miał zosta? wydany dopiero po ?mierci Wilhelma II. Tak jednak si? nie stało, gdy? ze wzgl?du na abdykacj? władcy w 1918 r. wydawca uznał, i? mo?e j? wyda? wcze?niej, co nast?piło w 1921.

Były kanclerz był uwielbiany przez społecze?stwo, natomiast cesarz i jego otoczenie czuło do Bismarcka niech??. Postawa ta przejawiała si? w okazywaniu lekcewa?enia i pomniejszaniu zasług. Jednym z takich niechlubnych przykładow była okazja ?lubu syna Bismarcka ? Herberta z w?giersk? arystokratk? Margaret? Hoyos w Wiedniu w 1892 roku. Wtedy to kanclerz Leo Caprivi zabronił ambasadorowi niemieckiemu w Austro-W?grzech przyjmowania zaproszenia na ?lub Herberta, a tym bardziej spotykania si? z bawi?cym w Wiedniu Bismarckiem. Prosił tak?e cesarza Franciszka Jozefa I o to, by nie podejmował byłego kanclerza. Dla Bismarcka był to szczegolnie bolesny cios. Napi?tej sytuacji za bardzo nie zmieniło symboliczne pojednanie Wilhelma II z Bismarckiem w Berlinie 26 stycznia 1894 r. Jednak gor?ce przyj?cie byłego kanclerza ze strony kilkuset tysi?cy mieszka?cow stolicy udowodniło, ?e ksi??? wci?? cieszy si? wielk? popularno?ci?.

Bismarck w ostatnich latach swojego ?ycia wci?? ?ywo interesował si? polityk?. Nadal za du?o jadł i pił (w pewnym momencie wa?ył 120 kg), co jednak z czasem dzi?ki lekarzom udało si? ograniczy?. Z wi?ksz? intensywno?ci? trapiły Bismarcka choroby, ktore powodowały u niego rozdra?nienie. Stale uskar?ał si? na bol ?oł?dka, ktory łagodził stosuj?c opium. 27 listopada 1894 roku w Warcinie zmarła jego ?ona Johanna. Dla Bismarcka okazało si? to prawdziwym ciosem, z ktorego nie potrafił si? otrz?sn??. Do roku 1896 prawie w ogole nie przyjmował go?ci, ani nie pojawiał si? publicznie. Od ?mierci ?ony Bismarckiem opiekowała si? corka Maria. Jego stan zdrowia widocznie si? pogarszał. 30 lipca 1898 roku we Friedrichsruh, zmarł w wieku 83 lat.

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

31 grudnia 1885 został odznaczony papieskim Orderem Najwy?szym Chrystusa ^[22]. Bismarck wymuszał jego nadanie ju? od 1874 na Leonie XIII w zamian za uwolnienie z wi?zienia kardynała Mieczysława Ledochowskiego , ktory został uwi?ziony w ramach kulturkampfu za pozwolenie ksi??om na nauk? i nabo?e?stwa po polsku. Nadanie to było zamierzon? najwy?sz? obraz? dla Ko?cioła , gdy? Bismarck był zdeklarowanym antykatolikiem. Oficjalnie nadanie było wyrazem wdzi?czno?ci za wkład kanclerza w rozwi?zaniu sporu z Hiszpani? o Karoliny ^[23]. W 1855 otrzymał Krzy? Wielki Orderu Zasługi Filipa Wspaniałomy?lnego ^[24].

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Wyrazem du?ego uznania jego osoby w społecze?stwie było powstanie blisko 250 tak zwanych Wie? Bismarcka , wybudowanych na jego cze??. Pierwsze tego typu obiekty powstały jeszcze za ?ycia kanclerza, a ostatnia wie?a została oddana do u?ytku w roku 1926 w Polanowie ^[25].

Jego nazwiskiem nazwano w cesarskich Niemczech najwi?kszy kiedykolwiek zbudowany tam transatlantyk pasa?erski ? trzeci i ostatni trojkominowiec typu ?Imperator” dla HAPAGu ? o pojemno?ci 56.551 BRT, ktoremu nie dane było ani dnia posłu?y? pod bander? Cesarstwa (wydany po przegranej wojnie ?wiatowej Wielkiej Brytanii statek trafił pod flag? White Star Line jako ?Majestic”), a w III Rzeszy t? sam? nazw? otrzymał najwi?kszy (obok bli?niaczej jednostki Tirpitz ) pancernik Kriegsmarine ^[26].

Jego nazwiskiem nazwano rownie? miasto w Dakocie Połnocnej .

Z powodu kontrowersji, jakie budzi posta? Bismarcka, na przełomie 2022 i 2023 nosz?ca jego imi? sala w siedzibie niemieckiego ministerstwa spraw zagranicznych została przemianowana na Sal? Jedno?ci Niemiec ^[27]