Osetia Połnocna

Republika Osetii Połnocnej ? Alania
Республика Северная Осетия-Алания
Цæгат Ирыстоны Аланийы Республикæ
	republika
Godło	Flaga
	Hymn : Ц?гат Ирыстоны паддзахадон гимн
Pa?stwo	Rosja
Siedziba	Władykaukaz
Kod ISO 3166-2	RU-SE
Zarz?dzaj?cy	Siergiej Mieniajło (pełni?cy obowi?zki)
Premier	Siergiej Mieniajło
Powierzchnia	7987 km²
Populacja (2021) ; ? liczba ludno?ci	; 693 449
? g?sto??	86,82 os./km²
Tablice rejestracyjne	15
Strefa czasowa	czas moskiewski , UTC +3:00
J?zyki urz?dowe	rosyjski , osetyjski
	Poło?enie na mapie Rosji ;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa

Osetia Połnocna (oficj. Republika Osetii Połnocnej ? Alania ^[2], ros. Республика Северная Осетия ? Алания , Riespublika Siewiernaja Osietija ? Ałanija , oset. Цæгат Ирыстоны Аланийы Республикæ ) ? jedna z autonomicznych republik wchodz?cych w skład Federacji Rosyjskiej , poło?ona na Kaukazie Połnocnym .

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Osetia Połnocna, zwana tak?e Alani? , nale?y do Federacji Rosyjskiej. Le?y na połnocnym skraju du?ego kaukaskiego grzbietu gorskiego, oddzielaj?cego Kaukaz Połnocny od Kaukazu Południowego . Po drugiej stronie gor le?y Osetia Południowa , nale??ca do Gruzji . Osetia Połnocna ma powierzchni? ok. 8 tys. km² i liczy około 700 tys. mieszka?cow, z czego ok. 25% stanowi? Rosjanie . Prawie połowa ludno?ci mieszka w stolicy, Władykaukazie , ktora w czasach radzieckich nosiła nazw? Ord?onikidze.

Republika graniczy na południu z Gruzj? i wchodz?c? formalnie w jej skład separatystyczn? Oseti? Południow? , na zachodzie z Kabardyno-Bałkari? , na wschodzie z Czeczeni? i Inguszeti? . Rosja le?y na połnocy. Prawie 2 tysi?ce kilometrow dzieli Władykaukaz od Moskwy .

Stolic? Osetii Połnocnej jest Władykaukaz . Inne miasta to Ardon , Ałagir , Digora , Mozdok i Biesłan .

Strefa czasowa [ edytuj | edytuj kod ]

Osetia Połnocna nale?y do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcze?niej, przed 27 marca 2011 roku, obowi?zywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni ? UTC+4:00.

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Statystyki demograficzne [ edytuj | edytuj kod ]

Ludno?? ogołem : 710 275 (2002)
- Ludno?? miejska : 464 875 (65,5%)
- Ludno?? wiejska : 245 400 (34,5%)
- M??czy?ni : 336 035 (47,3%)
- Kobiety : 374 240 (52,7%)
Liczba kobiet przypadaj?ca na 1000 m??czyzn : 1114
?rednia wieku w całej populacji : 33,8 lat
- ?rednia wieku w miastach : 34,2 lat
- ?rednia wieku na wsiach : 32,9 lat
- ?rednia wieku m??czyzn : 30,4 lat
- ?rednia wieku kobiet : 36,9 lat
Liczba gospodarstw domowych : 200 191 (z 690 806 mieszka?cami)
- Liczba gospodarstw domowych w miastach : 143 397 (z 447 884 mieszka?cami)
- Liczba gospodarstw domowych na wsiach : 56 794 (z 242 922 mieszka?cami)
Przyrost naturalny (2005)
- Liczba urodze? : 7894 (wspołczynnik urodze? 1,12%)
- Liczba zgonow : 8654 (wspołczynnik zgonow 1,23%)
- Ubytek naturalny : 760 (wspołczynnik przyrostu naturalnego ? 0,11%)

Narodowo?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Struktura narodowo?ciowa (2002):

Osetyjczycy : 445,3 tys. (62,7%)
Rosjanie : 164,7 tys. (23,2%)
Ingusze : 21,4 tys. (3,0%)
Ormianie : 17,2 tys. (2,4%)
Ukrai?cy : 5,2 tys. (0,7%)
Czeczeni : 3,4 tys. (0,5%)
Kabardyjczycy : 2,8 tys. (0,4%)
Turcy : 2,8 tys. (0,4%)
Azerowie 2,4 tys. (0,3%)
Grecy 2,3 tys. (0,3%)
Tatarzy 2,1 tys. (0,3%)
Korea?czycy 1,8 tys. (0,3%)
Cyganie 1,6 tys. (0,2%)
Białorusini 1,0 tys. (0,1%)
Pozostali i o nieustalonej narodowo?ci: 56,4 (5,1%)

Zmiany struktury narodowo?ciowej [ edytuj | edytuj kod ]

Zmiany struktury narodowo?ciowej Osetii Połnocnej na podstawie danych spisowych:

	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2002
Osetyjczycy	139 120 (60,3%)	165 616 (50,3%)	215 463 (47,8%)	269 326 (48,7%)	299 022 (50,5%)	334 876 (53,0%)	445 310 (62,7%)
Rosjanie	50 272 (21,8%)	122 614 (37,2%)	178 654 (39,6%)	202 367 (36,6%)	200 692 (33,9%)	189 159 (29,9%)	164 734 (23,2%)
Ingusze	1 540 (0,7%)	6 106 (1,9%)	6 071 (1,3%)	18 387 (3,3%)	23 663 (4,0%)	32 783 (5,2%)	21 442 (3,0%)
Ormianie	6 921 (3,0%)	8 932 (2,7%)	12 012 (2,7%)	13 355 (2,4%)	12 912 (2,2%)	13 619 (2,2%)	17 147 (2,4%)
Ukrai?cy	14 282 (6,2%)	7 063 (2,1%)	9 362 (2,1%)	9 250 (1,7%)	10 574 (1,8%)	10 088 (1,6%)	5 198 (0,7%)
Inni	18 646 (8,1%)	18 874 (5,7%)	29 019 (6,4%)	39 896 (7,2%)	45 139 (7,6%)	51 903 (8,2%)	56 444 (7,9%)

Religie [ edytuj | edytuj kod ]

Zdecydowana wi?kszo?? mieszka?cow kraju wyznaje prawosławie . Istnieje tak?e mniejszo?? muzułma?ska , ktor? tworz? głownie Ingusze oraz przedstawiciele innych kaukaskich mniejszo?ci narodowych. Tak?e w?rod Osetyjczykow , w zdecydowanej wi?kszo?ci prawosławnych istnieje kilkuprocentowa mniejszo?? wyznaj?ca islam sunnicki .

J?zyki [ edytuj | edytuj kod ]

Status j?zyka urz?dowego na terenie Osetii posiadaj? na rowni j?zyk rosyjski i osetyjski .

J?zyk rdzennych mieszka?cow kraju ? Osetyjczykow posiada dwa głowne dialekty: zachodnioosetyjski digoron oraz wschodnioosetyjski iron , ktory stał si? podstaw? opracowania j?zyka literackiego i do ktorego zalicza si? tak?e dialekt tual , ktorym posługuje si? ludno?? Osetii Południowej. J?zyk osetyjski zachował wiele archaicznych cech, charakterystycznych dla j?zykow ira?skich (m.in. zachowanie przypadkow ), natomiast jego fonetyka jest pod silnym wpływem s?siednich j?zykow kaukaskich . W słowniku widoczne s? silne wpływy j?zyka rosyjskiego .

Osobny artykuł: j?zyk osetyjski .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Alanowie , przodkowie dzisiejszych Osetyjczykow , osiedlili si? w Osetii Połnocnej prawdopodobnie ju? w IV w. po Chr., gdy spokrewnione z nimi plemiona Sarmatow zostały podbite przez Hunow . W nast?pnym okresie rozwin?li system feudalny i w IX w. przyj?li chrze?cija?stwo .

W XIII w. w wyniku najazdow Mongołow Alanowie przenie?li si? w odległe doliny i gory Kaukazu . ?wiadectwem tych wojen do dzisiaj s? wysokie baszty obronne, w ktorych ludno?? chroniła si? przed wrogami. W po?niejszym czasie Osetia coraz bardziej zwracała si? ku Rosji , szukaj?c wsparcia w konfliktach z muzułma?skimi Turkami Osma?skimi , Tatarami Krymskimi , a tak?e z Czeczenami i Inguszami .

Ostatecznie w drugiej połowie XVIII w. do Rosji udali si? wysłannicy, ktorzy w drodze rokowa? doprowadzili do przył?czenia Osetii do Rosji.

Po rewolucji pa?dziernikowej Połnocna Osetia najpierw stanowiła cz??? Gorskiej ASRR , a po jej rozwi?zaniu otrzymała autonomi? jako Połnocnoosetyjski Obwod Autonomiczny . W 1936 autonomi? poszerzono i powstała Połnocnoosetyjska ASRR .

Po rozpadzie ZSRR i proklamowaniu niepodległej Rosji, Połnocnoosetyjska ASRR jako Osetia Połnocna-Alania uzyskała status podmiotu Federacji Rosyjskiej .

Osetia Południowa [ edytuj | edytuj kod ]

Osetia Południowa w okresie ZSRR stanowiła obwod autonomiczny w ramach Gruzi?skiej SRR . Po doj?ciu do władzy w Gruzji nacjonalistycznego prezydenta , Zwiada Gamsachurdii , ktory domagał si? Gruzji dla Gruzinow, Osetia Południowa uchwał? osetyjskiej Rady Najwy?szej proklamowała niepodległo?? . W odpowiedzi na to Gruzja anulowała autonomiczny status Osetii Południowej i uznała to terytorium za cz??? Gruzji, wskutek czego doszło do brutalnych zamieszek, a w latach 1992-1993 ? gdy odwołano pospiesznie wysłane w ten rejon oddziały specjalne rosyjskiego Ministerstwa Spraw Wewn?trznych ? do wojny. Ta zako?czyła si? 24 czerwca 1992 zawieszeniem broni, ktorego realizacj? nadzorował obserwator Organizacji Bezpiecze?stwa i Wspołpracy w Europie (OBWE), jak rownie? rosyjskie siły pokojowe. Status Osetii Południowej do dzi? nie jest wyja?niony i nie ma perspektyw na rozwi?zanie tego problemu.

Problem graniczny z Inguszeti? [ edytuj | edytuj kod ]

Na pocz?tku lat 90. Osetia Połnocna i Inguszetia wpl?tały si? w konflikt zbrojny o wschodni? cz??? rejonu prigorodnego , ktory obydwa narody traktowały jako nale??cy do ich kraju. Problem dotycz?cy przynale?no?ci tego rejonu zacz?ł si? w 1944, kiedy to po likwidacji Czecze?sko-Inguskiej ASRR zamieszkuj?cy dotychczas ten rejon Ingusze zostali w ramach stalinowskich represji deportowani do Kazachstanu , a obszar ten wł?czono do owczesnej Połnocnoosetyjskiej ASRR . Mimo reaktywowania Czecze?sko-Inguskiej ASRR (1957) i powrotu wi?kszo?ci Inguszy do dawnych domow, tereny te pozostawiono w składzie Osetii. W konsekwencji konfliktu z lat 90. kilka tysi?cy Inguszy, mieszkaj?cych dot?d w rejonie prigorodnym i w innych cz??ciach Osetii Połnocnej, została wyp?dzona, a ich domy przydzielono uciekinierom z Osetii Południowej . Do dzisiaj kwestia ta nie została rozwi?zana, za? wyp?dzeni Ingusze ?yj? w wi?kszo?ci w obozach dla uchod?cow.

Prezydenci Osetii Połnocnej [ edytuj | edytuj kod ]

Miasta [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie republiki znajduj? si? nast?puj?ce miasta i osiedla typu miejskiego

Miasto	nazwa rosyjska	Liczba mieszka?cow (01.01.2006)
Ałagir	Алагир	20 281
Ardon	Ардон	16 930
Biesłan	Беслан	35 716
Digora	Дигора	11 398
Mozdok	Моздок	41 270
Władykaukaz	Владикавказ	314 073
Zawodskoj	Заводской	14 837

Podział administracyjny [ edytuj | edytuj kod ]

Obszar Osetii Połnocnej podzielony jest na 8 rejonow i jedno miasto wydzielone.

rejon	O?rodek administracyjny	Liczba mieszka?cow (w tys.) (stan na 1 stycznia 2006)	Powierzchnia (w tys. km²)	G?sto?? zaludnienia (os./km²)
Ałagirski	Ałagir	36,6	2,01	18,2
Ardo?ski	Ardon	27,9	0,36	77,5
Digorski	Digora	20,4	0,64	31,9
Irafski	Czykoła	15,4	1,37	11,2
Kirowski	Elchotowo	26,9	0,36	74,7
Mozdocki	Mozdok	87,6	1,08	81,1
Prawobierie?ny	Biesłan	55,6	0,38	146,3
Prigorodny	Oktiabrskoje	102,3	1,46	70,0
miasto wydzielone	Władykaukaz	314,5	0,22	1432,1

Tablice rejestracyjne [ edytuj | edytuj kod ]

Tablice pojazdow zarejestrowanych w Osetii Połnocnej maj? oznaczenie 15 w prawym gornym rogu nad flag? Rosji i literami RUS.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dost?p 2021-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .
↑ Zmiany wprowadzone na 78. posiedzeniu Komisji (27 marca 2013 roku) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

strona zwierzchnika republiki . glava.rso-a.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-27)].
Internetowe wydanie gazety ?Siewiernaja Osetija” . sevos.alanianet.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
Bie??ce wydarzenia w Osetii

[1] Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dost?p 2021-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-04] .

[2] Zmiany wprowadzone na 78. posiedzeniu Komisji (27 marca 2013 roku) .

[:1-3] Obszar jednostronnie inkorporowany do Rosji, na arenie mi?dzynarodowej uznawany za cz??? Ukrainy .

[1]

[2]

[A]

Miasto wydzielone	Władykaukaz
Rejony	ałagirski ardo?ski digorski irafski kirowski mozdocki prawobierie?ny prigorodny

Republiki	Adygeja Ałtaj Baszkortostan Buriacja Chakasja Czeczenia Czuwaszja Dagestan Inguszetia Jakucja Kabardo-Bałkaria Kałmucja Karaczajo-Czerkiesja Karelia Komi Krym ^[A] Mari El Mordowia Osetia Połnocna Tatarstan Tuwa Udmurcja
Kraje	Ałtajski Chabarowski Kamczacki Krasnodarski Krasnojarski Nadmorski Permski Stawropolski Zabajkalski
Obwody	amurski archangielski astracha?ski biełgorodzki bria?ski czelabi?ski irkucki iwanowski jarosławski kałuski kemerowski kirowski kostromski krolewiecki kurga?ski kurski leningradzki lipiecki magada?ski moskiewski murma?ski ni?nonowogrodzki nowogrodzki nowosybirski omski orenburski orłowski penze?ski pskowski riaza?ski rostowski sachali?ski samarski saratowski smole?ski swierdłowski tambowski tiume?ski tomski tulski twerski uljanowski włodzimierski wołgogradzki wołogodzki woroneski
Miasta wydzielone	Moskwa Petersburg Sewastopol ^[A]
Obwody autonomiczne	?ydowski
Okr?gi autonomiczne	Chanty-Mansyjski Czukocki Jamalsko-Nieniecki Nieniecki
Okr?gi federalne	Centralny Dalekowschodni Nadwoł?a?ski Południowy Połnocnokaukaski Połnocno-Zachodni Syberyjski Uralski