Zobacz te?: inne znaczenia wyrazu ?orzeczenie” .

Tre?? tego artykułu nale?y opracowa? w taki sposob, aby nie uwypuklała nadmiernie polskiej specyfiki / aby nie zaw??ała si? tylko do polskich warunkow Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Orzeczenie ? w składni ? cz??? zdania, ktora wyra?a czynno?? podmiotu ^[1] .

Najcz??ciej jest wyra?one osobow? form? czasownika (jest to wtedy tzw. orzeczenie czasownikowe ), np. Jego ?ona biega codziennie . Po długiej, m?cz?cej podro?y doszli?my do celu wyprawy . Orzeczenie wyra?one jednym czasownikiem nosi nazw? orzeczenia prostego ^[2] .

Sposob wyra?ania orzeczenia [ edytuj | edytuj kod ]

Najcz??ciej orzeczenie wyra?a si? jednym czasownikiem. Mo?e jednak by? rownie? form? zło?on? ? przykładem jest tu orzeczenie imienne , np. Ta kobieta jest dyrektorem . W gramatyce j?zyka polskiego cz??ci takiego orzeczenia nazywa si? ł?cznikiem i orzecznikiem ^[3] .

Orzeczenie mo?e by? wyra?one zarowno przez stron? czynn?, jak te? przez biern? i zwrotn?: Maciek myje siostrzyczk? . Maciek jest myty przez tat? . Maciek myje si? ^[4] .

Orzeczenie mo?e by? stałym zwi?zkiem frazeologicznym ^[5] : Mamy na uwadze obecne trudno?ci .

Mi?dzy podmiotem a orzeczeniem zachodzi zwi?zek zgody . W zdaniach bezpodmiotowych, przy zastosowaniu podmiotu logicznego (np. Przybywa kłopotow. , Zostało jeszcze wiele do zrobienia. ), orzeczenie przyjmuje posta? 3. osoby liczby pojedynczej ^[6] .

Z formalnego punktu widzenia, aby mo?na mowi? o istnieniu zdania , konieczna jest w nim obecno?? orzeczenia. Wypowiedzenia, w ktorych nie ma orzeczenia, ale mo?na je wprowadzi?, to rownowa?niki zda? . Wypowiedzenia niezawieraj?ce orzeczenia, w ktorych nie da si? go wprowadzi? to oznajmienia informatywne (informatywy) dziel?ce si? na zawiadomienia i wykrzyknienia ^[7] .

Rodzaje orzecze? [ edytuj | edytuj kod ]

Wyro?nia si? nast?puj?ce rodzaje orzecze?:

• orzeczenie czasownikowe ? np. Gosia idzie do sklepu .
• orzeczenie imienne , składaj?ce si? z dwoch cz??ci: ł?cznika (wyra?onego osobow? form? by?, sta? si? oraz zosta?) oraz orzecznika (wyra?onego dowoln? samodzieln? cz??ci? mowy oprocz czasownika np. zawodnik ten został mistrzem ?wiata .)
• orzeczenie modalne, składaj?ce si? z czasownika modalnego , np. Potrafi? pływa? .
• orzeczenie peryfrastyczne, np. wychodzi? za m?? . W tego typu orzeczeniach znaczenia czasownika nie wolno traktowa? dosłownie ^[8] .
• orzeczenie eliptyczne, w ktorym opuszcza si? ł?cznik "jest", charakterystyczne dla poezji ^[5] : dom mieszkalny (jest) niewielki, lecz zewsz?d ch?dogi
• orzeczenie wykrzyknikowe, w ktorym rol? orzeczenia pełni wyraz d?wi?kona?ladowczy lub inny wykrzyknik ^[9] : Para buch, koła w ruch !

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• przydawka
• dopełnienie
• okolicznik
• podmiot

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Piotr B?k : Gramatyka j?zyka polskiego ? zarys popularny . Warszawa: Wydawnictwo ?Wiedza Powszechna” , 1977. ISBN  83-214-0923-7 .
• Tadeusz Milewski : J?zykoznawstwo . Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
• Alicja Nagorko : Zarys gramatyki polskiej . Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN  978-83-01-15390-8 .
• Zenon Klemensiewicz : Zarys składni polskiej . Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1953.