Orzeł (symbol)

Orzeł ? symbol pa?stwowy popularny nie tylko w Europie , wykorzystywany w heraldyce w takich kompozycjach jako godło , trzymacze lub herb .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Orzeł jako symbol [ edytuj | edytuj kod ]

Według niektorych uczonych, geneza orła jako symbolu si?ga czasow wspolnoty praindoeuropejskiej, kiedy to orzeł jako symbol siły stał si? atrybutem pierwszego z bogow praindoeuropejskiego panteonu ? Diausa, znanego z po?niejszej Grecji jako Zeus , a z Rzymu jako Jowisz , Iuppiter (archaicznie Diouis pater ) ^{[
potrzebny przypis
]}.

Symbolu orła u?ywały jako swojego znaku ( deraf? ) ludy ira?skie . Złoty orzeł był godłem perskiej dynastii Achemenidow panuj?cej na Bliskim Wschodzie od VI do IV wieku p.n.e. Po znak ten przej?li Seleucydzi i Partowie , a po?niej te? władcy Armenii ^[1]. Jako symbol wyst?puje te? w pismach religijnych ? ira?skiej Awe?cie (jako symbol boskiej chwały) oraz w Biblii (jako symbol m?dro?ci Jahwe , np. w ksi?dze Ezechiela oraz Apokalipsie ) ^[1].

W religii rzymskiej orzeł był atrybutem i posła?cem Jowisza. Jako symbol siły tego boga stał si? emblematem legionow rzymskich. Podobizna (figurka) orła z rozpostartymi skrzydłami widniała m.in. na szczycie sztandaru legionow ? vexillum i labarum (do czasu zast?pienia przez symbol Chi Rho za cesarza Konstantyna Wielkiego ).

W Cesarstwie Rzymskim orzeł stał si? z czasem emblematem cesarza jako zwierzchnika armii, a nast?pnie uniwersalnym symbolem pa?stwa rzymskiego. Po przeniesieniu stolicy do Konstantynopola i utrwaleniu si? dualistycznego charakteru cesarstwa (z podziałem na łaci?ski zachod oraz grecki wschod) rozpowszechniła si? symbolika orła dwugłowego, gdzie dwie głowy symbolizuj? dwie stolice: lewa Rzym , prawa Konstantynopol.

We wczesnym ?redniowieczu orła u?ywali rownie? Goci , Gepidowie i Frankowie . Orzeł jednogłowy, nawi?zuj?cy do tradycji poprzedzaj?cej rozpad cesarstwa rzymskiego na dwie cz??ci, stał si? godłem Karola Wielkiego , a potem ?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego i innych pa?stw, m.in. ksi?stw ?l?skich . W XIV wieku stał si? godłem Polski . Jako pierwszy władca Polski u?ył symbolu orła Przemysł II na piecz?ci majestatycznej z 1295 roku ^[2].

Orzeł dwugłowy [ edytuj | edytuj kod ]

Orzeł dwugłowy był znany ju? w gł?bokiej staro?ytno?ci ^[3]. W mitologii rzymskiej orzeł dwugłowy nawi?zuje do głowy Janusa ? siła stworcza, wszechwiedza ^[4]. Dwugłowy orzeł pozostał godłem Cesarstwa Bizanty?skiego , ktore nigdy nie wyrzekło si? pretensji do panowania nad utracon? zachodni? cz??ci? Cesarstwa Rzymskiego. Za panowania cesarza Zygmunta Luksemburskiego w roku 1410, a? do roku 1806 dwugłowy orzeł stał si? widocznym godłem ?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego .

Do heraldyki ruskiej trafił prawdopodobnie poprzez pierwszych wareskich władcow Rusi ? Rurykowiczow , ktorzy prowadzili o?ywion? działalno?? handlow? i religijn? z Bizancjum i Konstantynopolem . W XIII w. lub wcze?niej, pojawił si? z s?siaduj?cej z Polsk? Rusi? Halick? ^[5]. Dwadzie?cia pi?? lat po ?lubie Iwana III z Zoe Paleolog ( 1497 ), dwugłowego orła uznano za oficjalny herb Wielkiego Ksi?stwa Moskiewskiego. Od 1993, dwugłowy złoty orzeł z czasow Cesarstwa Wschodniorzymskiego jest ponownie herbem Rosji .

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

Wspołczesne herby i godła pa?stw [ edytuj | edytuj kod ]

Symbole wojskowe [ edytuj | edytuj kod ]

Rekonstrukcja rzymskiego vexilium z orłem
Orzeł napoleo?ski
Francuski orzeł sztandarowy z czasow napoleo?skich
Polski orzeł wojskowy na tarczy Amazonek
Czapka oficera ułanow Krolestwa Polskiego z orłem
Polski orzełek legionowy
Orzełek 1 Dywizji Piechoty
Wspołczesny polski sztandar wojskowy z orłem na płacie i głowicy

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b Encyclopædia E. Iranica Encyclopædia E. , DERAF? [online], iranicaonline.org [dost?p 2021-12-30] ( ang. ) .
↑ Stanisław Russocki, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejow , Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.
↑ Polskie herby ziemskie: geneza, tre?ci, funkcje. 1993; ?Dwugłowego orła po raz pierwszy u?yli zamieszkuj?cy Azj? Mniejsz? około roku 1800 p.n.e. Hetyci , tworcy pot??nego pa?stwa, ktore zagra?ało nawet Egiptowi .” Stanisław Russocki, Zarys dziejow. 1978; ?Symbol dwugłowego orła był znany w cywilizacji łaci?skiej. W staro?ytnym Rzymie umieszczano go obok postaci bogow.”, [w:] Andrzej Andrusiewicz. Polska i jej wschodni s?siedzi. 2009; ?Dwugłowy orzeł z legendy ruskiej porywa dzika i składa na wzgorzu nad przyszł? Moskw?”. Władysław Kopali?ski . Słownik symboli.
↑ Władysław Kopali?ski. Słownik symboli. s. 287.
↑ Wyobra?enia dwugłowego orła na Rusi, na miniaturach przedstawiaj?cych Jarosława M?drego , gdzie widnieje na jego płaszczu, podobnie jak i na płaszczu Jarosława, ksi?cia Nowogrodu (1198), na dokumentach z czasow Jurija i Wsiewołoda (1220) oraz Daniły (1235). , [w:] Alexander Solovjev. Les emblemes heraldiques de Byzance et les Slaves. t. VII, 1953.

[:0-1] Encyclopædia E. Iranica Encyclopædia E. , DERAF? [online], iranicaonline.org [dost?p 2021-12-30] ( ang. ) .

[2] Stanisław Russocki, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejow , Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.

[3] Polskie herby ziemskie: geneza, tre?ci, funkcje. 1993; ?Dwugłowego orła po raz pierwszy u?yli zamieszkuj?cy Azj? Mniejsz? około roku 1800 p.n.e. Hetyci , tworcy pot??nego pa?stwa, ktore zagra?ało nawet Egiptowi .” Stanisław Russocki, Zarys dziejow. 1978; ?Symbol dwugłowego orła był znany w cywilizacji łaci?skiej. W staro?ytnym Rzymie umieszczano go obok postaci bogow.”, [w:] Andrzej Andrusiewicz. Polska i jej wschodni s?siedzi. 2009; ?Dwugłowy orzeł z legendy ruskiej porywa dzika i składa na wzgorzu nad przyszł? Moskw?”. Władysław Kopali?ski . Słownik symboli.

[4] Władysław Kopali?ski. Słownik symboli. s. 287.

[5] Wyobra?enia dwugłowego orła na Rusi, na miniaturach przedstawiaj?cych Jarosława M?drego , gdzie widnieje na jego płaszczu, podobnie jak i na płaszczu Jarosława, ksi?cia Nowogrodu (1198), na dokumentach z czasow Jurija i Wsiewołoda (1220) oraz Daniły (1235). , [w:] Alexander Solovjev. Les emblemes heraldiques de Byzance et les Slaves. t. VII, 1953.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]