Operacja Musketoon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Operacja Musketoon
II wojna ?wiatowa , front zachodni
Ilustracja
Elektrownia wodna w Glomfjord
(widok wspołczesny)
Czas

11?21 wrze?nia 1942

Miejsce

Glomfjord

Terytorium

Norwegia

Przyczyna

potrzeba zniszczenia u?ywanej przez Niemcow elektrowni wodnej

Wynik

zwyci?stwo aliantow

Strony konfliktu
  III Rzesza   Wielka Brytania
  Norwegia
  Wolna Francja
Dowodcy
Nikolaus von Falkenhorst Graeme Black
Siły
n/n 12 komandosow
(10 Brytyjczykow,
2 Norwegow)
Straty
2 zabitych,
2 rannych 		1 zmarły z ran,
7 pojmanych
(po?niej straconych)
Poło?enie na mapie Norwegii
Mapa konturowa Norwegii, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia66°48′59,8″N   13°56′38,4″E / 66,816600   13,944000

Operacja Musketoon ? kryptonim brytyjsko-norweskiego rajdu komandosow podczas II wojny ?wiatowej . Celem operacji było sabotowanie okupowanej przez Niemcow norweskiej elektrowni wodnej Glomfjord w dniach 11?21 wrze?nia 1942 r.

Atakuj?cy składali si? z dwoch oficerow i o?miu szeregowych z Commando nr 2 oraz dwoch ?ołnierzy Norweskich Sił Zbrojnych na Uchod?stwie, ktorzy byli członkami Special Operations Executive . Przepłyn?wszy łodzi? podwodn? przez Morze Połnocne , po przybyciu do Norwegii komandosi zaatakowali i uszkodzili elektrowni?, doprowadzaj?c do jej zamkni?cia przez reszt? wojny.

Aby unikn?? niemieckiej grupy poszukiwawczej, ?ołnierze podzielili si? na dwie grupy. Pierwsza grupa czterech komandosow dotarła do neutralnej Szwecji i ostatecznie została repatriowana do Wielkiej Brytanii . Druga grupa została schwytana; jeden ?ołnierz zmarł z ran, a pozostałych siedmiu zabrano do Niemiec , przesłuchano i nast?pnie rozstrzelano w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen .

Tło sytuacyjne [ edytuj | edytuj kod ]

Po ewakuacji Brytyjskich Sił Ekspedycyjnych z Dunkierki w ramach operacji Dynamo w 1940 r. premier Winston Churchill wezwał do gromadzenia i wyposa?enia sił w celu zadawania strat Niemcom i wzmocnienia brytyjskiego morale . Churchill powiedział Szefom Poł?czonego Sztabu, aby zaproponowali ?rodki ofensywy przeciwko okupowanej przez Niemcow Europie: ?Musz? by? przygotowani specjalnie wyszkoleni ?ołnierze, my?liwi, ktorzy mog? rozp?ta? terror wzdłu? wrogiego wybrze?a” [1] . Oficer sztabowy, ppłk Dudley Clarke, przedło?ył propozycj? gen. Johnowi Dillowi , szefowi Imperialnego Sztabu Generalnego, ktory zatwierdził propozycj? Clarke'a [1] . Trzy tygodnie po?niej miał miejsce pierwszy rajd komandosow. Atakuj?cy nie zgromadzili ?adnych danych wywiadowczych ani nie uszkodzili ?adnego niemieckiego sprz?tu, ale zabili dwoch niemieckich wartownikow.

No. 2 Commando to jednostka specjalna armii brytyjskiej . Pierwsza jednostka o tej nazwie powstała z brytyjskich ochotnikow i zawsze miała by? jednostk? spadochronow?. 22 czerwca 1940 r. No. 2 Commando zostało przekazane do słu?by powietrznodesantowej, a 21 listopada przemianowane na 11. batalion Special Air Service i ostatecznie na 1. batalion spadochronowy [2] [3] . Po zmianie nazwy na 11. batalion rozpocz?to formowanie drugiego No. 2 Commando [3] . Nowa jednostka znalazła si? pod dowodztwem płk. Augusta Charlesa Newmana [4] . Ich pierwsza akcja miała miejsce, gdy dwoch ?ołnierzy wsparło No. 3 Commando w rajdzie na Vagsøy ( Operacja Archery ) w grudniu 1941 r., a nast?pnie przył?czyło si? do rajdu na Saint-Nazaire w marcu 1942 r. [5] Kolejn? akcj? z udziałem ?ołnierzy No. 2 Commando była operacja Musketoon. Jej celem było zniszczenie elektrowni wodnej Glomfjord, na południe od Narwiku , ktora zaopatrywała w energi? fabryk? aluminium w okolicy [6] .

Elektrownia Glomfjord została zbudowana u uj?cia fiordu w 1918 roku na płaskowy?u opadaj?cym prosto do morza. Zakład składał si? z trzech budynkow; najdłu?sza była hala maszynowa, w ?rodkowym budynku mie?ciła si? sterownia i pomieszczenia biurowe, a ostatni budynek liczył trzy pi?tra i mie?cił specjalistyczn? aparatur? [7] . Elektrowni? zasilały dwie rury wodoci?gowe, ktorymi woda spływała z gory z jezior ?rodl?dowych. Oprocz fabryki aluminium stacja dostarczała energi? tak?e do okolicznych wiosek [8] .

Misja [ edytuj | edytuj kod ]

Budynki elektrowni Glomfjord od frontu (widok wspołczesny)

Do operacji Musketoon wybrano dwoch oficerow i o?miu szeregowych z No. 2 Commando oraz dwoch norweskich kaprali z 1. niezale?nej kompanii norweskiej, podlegaj?cej pod zwierzchnictwo Special Operations Executive. Rajdem dowodził kpt. Graeme Black urodzony w Ontario w Kanadzie i jego zast?pca, kpt. Joseph Houghton. Pozostali ?ołnierze No. 2 Commando przeznaczeni do akcji to: s. sier?. Miller Smith, sier?. Richard O’Brien, bomb. William Chudley i szeregowcy: John Fairclough, Cyril Abram, Eric Curtis, Reginald Makeham oraz Fred Trigg. Dwoma norweskimi kapralami byli Erling Djupdraet i Sverre Granlund [9] . Przed wyjazdem do Norwegii zespoł trenował przez dwa tygodnie w du?ej posiadło?ci wiejskiej w Szkocji [10] . Pocz?tkowo planowano, ?e komandosi zostan? zabrani po akcji łodzi? pływaj?c? Short Sunderland , ale pomysł ten został anulowany przed misj? ze wzgl?du na zbyt wysokie ryzyko zestrzelenia samolotu, a grupa miała zamiast tego uda? si? do neutralnej Szwecji [11] . Ka?dy m??czyzna otrzymał specjalne wyposa?enie, w tym jedwabn? map? Norwegii i Szwecji, papierow? map? Rosji i pewn? ilo?? norweskich koron . Nosili tak?e po dwa kompasy (po jednym wszytym w ka?d? zakładk? kołnierza), ostrze do piły, no? szturmowy Fairbairn-Sykes i pistolet Colt M1911 . Jedyn? inn? broni? osobist? pobran? przed akcj? był wytłumiony pistolet maszynowy Sten , niesiony przez kpt. Houghtona [8] .

Przeprawa morska [ edytuj | edytuj kod ]

Do transportu komandosow przez Morze Połnocne wykorzystano okr?t podwodny klasy Minerve Junon nale??cy do Marynarki Wojennej Wolnej Francji pod dowodztwem komandora Querville'a. Junon został wybrany, poniewa? sylwetk? przypominał wygl?d niemieckiej łodzi podwodnej, co mogło by? wykorzystane, je?li zostałby zauwa?ony na powierzchni. Okr?t podwodny opu?cił Orkady 11 wrze?nia 1942 r. o 11:40, eskortowany na brytyjskich wodach terytorialnych przez łodzie podwodne Royal Navy HMS Sturgeon , Tigris i Thunderbolt [8] . Junon przepłyn?ł niewykryty przez Morze Połnocne i niedaleko Glomfjord podniosł si? na gł?boko?? peryskopu , gdzie odkrył, ?e pływa nad nim statek rybacki . O krok od katastrofy łod? podwodna zanurzyła si? gł?biej, ale wydaje si?, ?e zdarzenie to nie wpłyn?ło negatywnie na dalsze działania [9] . Dowodca rajdu, kpt. Black zdecydował si? na frontalny atak, poniewa? nie spodziewano si?, ?eby jakakolwiek niemiecka obrona mogła si? spodziewa? takiej akcji. Okr?t podwodny wpłyn?ł do Bjaerangsfjord na południe od Glomfjord 15 wrze?nia [12] .

Rajd [ edytuj | edytuj kod ]

Okr?t podwodny osiadł na dnie fiordu a? do ciemno?ci i wynurzył si? o 21:15, aby wyrzuci? łodki na l?d. Komandosi dotarli do brzegu, schowali pontony pod kamieniami i mchem, a nast?pnie ruszyli w gory do Glomfjord, docieraj?c do lodowca niezauwa?eni. Kpt. Houghton i kpr. Granlund, Norweg, ruszyli na rozpoznanie okolicy, zanim grupa zacz?ła wspina? si? na gor?. W pewnym momencie musieli pokona? prawie pionow? ?cian? skaln? przed osi?gni?ciem szczytu. Komandosi nie wiedzieli, ?e spodziewano si? ich obecno?ci. W okolicy znajdowała si? niemiecka ekspedycja topograficzna , a jej dowodca, por. Wilhelm Dehne zauwa?ył niezidentyfikowane postacie nad Glomfjord. Po?niej odkrył tak?e angielskie paczki papierosow Player's i resztki polowego obozowiska. Na szcz??cie dla komandosow, jego droga powrotna do Glomfjord biegła daleko od ich nowego obozu z widokiem na elektrowni? [9] .

Odpoczywaj?c w kryjowce przez nast?pny dzie?, komandosi omowili plan ataku i wycofania si? z tego obszaru. Opu?cili oboz 17 wrze?nia o godz. 20:00, aby rozpocz?? atak. Podczas zbli?ania si? odkryli niewielki statek cumuj?cy w fiordzie; obawiaj?c si?, ?e zostan? zauwa?eni, postanowili przeło?y? akcj? i wroci? do obozu. O ?wicie nie byli w stanie dotrze? do swojej kryjowki; lecz nawet kiedy znajdowali si? w odsłoni?tym miejscu, nadal zdecydowali, ?e najlepiej b?dzie pozosta? tam do zmroku. Ponownie dotarli do swojej kryjowki w nocy 18 wrze?nia. W tym momencie jednak komandosom brakowało zapasow, a kpt. Black rozkazał, aby atak odbył si? nast?pnego wieczora, 19/20 wrze?nia, bez wzgl?du na wszystko [9] .

Komandosi zostali podzieleni na dwie grupy. Pierwsza składaj?ca si? z sier?. O’Briena, bomb. Chudleya i szer. Curtisa miała sabotowa? dwie wysokoci?nieniowe rury wodoci?gowe o ?rednicy 2,1 m, prowadz?ce ze szczytu gory do elektrowni. Dotarłszy do swojego celu, podło?yli plastik w okr?głym wzorze, aby wybi? w rurach otwor o długo?ci 0,91 m. Podł?czaj?c zapalnik z 30-minutowym opo?nieniem, czekali, aby usłysze? odgłos wybuchow wewn?trz zakładu, co było sygnałem do aktywacji zało?onego tam zapalnika [13] .

Pozostałych dziewi?ciu komandosow wyruszyło na tyły elektrowni; siedmiu weszło do hali maszynowej, pozostawiaj?c dwoch ludzi na stra?y. Komandosi w elektrowni odkryli, ?e Niemcy opu?cili sterowni? i tylko norweski in?ynier był wowczas na słu?bie. Sier?. Smith i szer. Fairclough zostali wyznaczeni do zainstalowania materiałow wybuchowych pomi?dzy maszynami w elektrowni, a pozostali komandosi zlokalizowali obszar, w ktorym pracowali i spali norwescy robotnicy [14] . Zebrano cywilnych pracownikow i kazano im opu?ci? elektrowni? tunelem o długo?ci ponad 1,6 km, ktory był jedyn? drog? l?dow? pomi?dzy stacj? a wioskami wokoł fiordu. Zbli?aj?c si? do tunelu, kpr. Granlund zabił niemieckiego stra?nika, lecz drugiemu udało si? zbiec tunelem, aby podnie?? alarm. W celu opo?nienia przybycia niemieckich posiłkow, komandosi zostawili bomby dymne w tunelu. Do tego czasu ?ołnierze w elektrowni zainstalowali materiały wybuchowe z zapalnikami z 10-minutowym opo?nieniem zarowno w turbinach, jak i na generatorach [9] .

Pojmanie [ edytuj | edytuj kod ]

Po usłyszeniu eksplozji w elektrowni grupa O’Briena zdetonowała materiały wybuchowe i obie grupy wycofały si? na wzgorza, w momencie gdy niemieckie posiłki przybywały na ten obszar. Niemcy nie chcieli wej?? do tunelu, boj?c si?, ?e mo?e to by? pułapka i u?yli cywilnych łodzi nale??cych do miejscowych rybakow, aby omin?? tunel i dotrze? do elektrowni okr??n? drog?. Kpr. Granlund szedł przed głown? grup?, probuj?c znale?? kładk? dla pieszych, by pomoc kolegom w ucieczce. Znalazł schronisko gorskie zaj?te przez trzech Norwegow, ktorych poprosił o wskazowki; lecz wszystko, co mogli dla niego zrobi?, to narysowa? mu map?. Granlund wyszedł, by rozejrze? si? ponownie, ale wkrotce potem wrocił do chaty, nie mog?c znale?? drogi w ciemno?ci. W tym czasie doł?czył do niego Houghton i drugi Norweg, Djupdraet. Nieoczekiwanie podczas nieobecno?ci Granlunda do chaty przybyło dwoch Niemcow, ktory przyst?pili do przesłuchiwania mieszka?cow. W chaotycznej walce jeden z Niemcow został zabity, a drugi ranny. Kpr. Djupdraet rownie? odniosł rany, d?gni?ty bagnetem w brzuch [9] .

Pozostali komandosi przybyli na miejsce i zarz?dzili pierwsz? pomoc dla kpr. Djupdraeta. Jego rana była tak ci??ka, ?e postanowili go pozostawi? w chacie. Reszta ?ołnierzy podzieliła si? na dwie grupy, aby unikn?? niemieckich oddziałow poszukiwawczych i tak ruszyła dalej w gor?. Pierwsza grupa, składaj?ca si? z O’Briena, Granlunda, Fairclougha i Trigga, udała si? na połnoc wokoł gor. Druga grupa, z Blackiem, Houghtonem, Smithem, Chudleyem, Curtisem, Abramem i Makehamem wybrała drog? południow?. Druga grupa została odkryta przez Niemcow, ktorzy otworzyli ogie?, rani?c Houghtona w prawe rami?; otoczeni komandosi zostali zmuszeni do poddania si?. Grupa O’Briena rozpadła si?, Granlund wyruszył sam; ostatecznie wszyscy dotarli do Szwecji bez dalszych trudno?ci i zostali repatriowane samolotami na lotnisko RAF Leuchars. Kpr. Djupdraet zmarł z ran w norweskim szpitalu, trzy dni po rajdzie. Pozostałych siedmiu je?cow wojennych wysłano do Niemiec [9] .

Zostali umieszczeni w zamku Colditz i osadzeni w izolatce, gdzie Blackowi udało si? nawi?za? kontakt z por. RAF-u Dominikiem Bruce’em (znanym jako The Medium Sized Man ), nadaj?c jemu i innym pseudonimy , ktore zostały przekazane MI5 w Londynie [15] . Bruce był ostatnim Brytyjczykiem, ktory rozmawiał z Blackiem; 13 pa?dziernika 1942 r. zostali przewiezieni do kwatery głownej Reichssicherheitshauptamt (RSHA) w Berlinie , gdzie przesłuchiwani byli kolejno przez Obergruppenfuhrera Heinricha Mullera [16] . Pozostawali w Berlinie do 22 pa?dziernika, kiedy zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Nast?pnego dnia, 23 pa?dziernika, zamordowano ich strzałem w kark i skremowano ich ciała [17] . Byli to pierwsi komandosi, ktorzy zgin?li na mocy Kommandobefehl wydanego 18 pa?dziernika 1942 r. przez Adolfa Hitlera , wzywaj?cego do egzekucji wszystkich schwytanych komandosow. Oficjalna niemiecka wersja przekazana Czerwonemu Krzy?owi była taka, ?e siedmiu wi??niow uciekło i nie zostało schwytanych [18] .

Nast?pstwa [ edytuj | edytuj kod ]

Rajd uznano za wielki sukces, poniewa? wydawało si? wysoce prawdopodobne, ?e elektrownia zostanie zamkni?ta na czas wojny [19] . Po powrocie do Wielkiej Brytanii i podsumowaniu operacji O’Brien otrzymał Medal Wybitnego Zachowania , a Trigg i Fairclough otrzymali Medale Wojskowe [20] . Granlund zgin?ł w lutym 1943 r. wraz z jednym brytyjskim i czterema norweskimi komandosami w ramach operacji Seagull, kiedy norweska łod? podwodna HNoMS Uredd zaton?ła u wybrze?y Norwegii [21] . Trigg został zabity we Włoszech i pochowany na cmentarzu w Cassino ; O’Brien i Fairclough prze?yli wojn? [9] [22] .

15 listopada 1945 r. Black otrzymał po?miertnie Order Wybitnej Słu?by , a Houghton Krzy? Wojskowy antydatowany na 22 listopada 1942 r. [23] . Oni oraz pozostałych pi?ciu ?ołnierzy rozstrzelanych po operacji Musketoon zostali upami?tnieni na tablicy pami?tkowej w byłym obozie koncentracyjnym Sachsenhausen i na Brookwood Memorial [24] . Pomnik w Brookwood jest po?wi?cony m??czyznom i kobietom słu??cym w armii brytyjskiej i armiach Brytyjskiej Wspolnoty Narodow , ktorzy zgin?li podczas II wojny ?wiatowej i nie maj? swojego grobu [25] .

Dowodca niemieckich sił w Norwegii, płk Nikolaus von Falkenhorst został schwytany po wojnie i os?dzony przez brytyjski s?d wojskowy za udział w realizacji zbrodniczego Kommandobefehl. Uznany za winnego wszystkich o?miu zarzucanych mu przypadkow nakłaniania sił pod jego dowodztwem do zabijania komandosow schwytanych w rajdach lub przekazania je?cow wojennych do Sicherheitsdienst (SD) w celu wykonania egzekucji, został skazany na ?mier?, lecz kar? zamieniono na do?ywocie [26] . Został zwolniony z wi?zienia w 1953 r. i zmarł w 1968 r.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b Michael E. Haskew: Encyclopaedia of Elite Forces in the Second World War . Barnsley: Pen and Sword, 2007, s. 47?48. ( ang. ) .
  2. ↑ James Shortt, Angus McBride: The Special Air Service . Oxford: Osprey, 1981, s. 4. ( ang. ) .
  3. ↑ a b Tim Moreman: British Commandos 1940?46 . Oxford: Osprey, 2006, s. 91. ( ang. ) .
  4. ↑ Moreman op. cit., s. 15
  5. ↑ The History of No 2. Comando . [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  6. ↑ Charles Messenger: The Last Prussian: A Biography of Field Marshal Gerd von Rundstedt, 1875?1953 . London: Brassey's, 1991, s. 165. ( ang. ) .
  7. ↑ Glomfjord kraftstasjon (Glomfjord Power Plant) . The University of Tromsø, 14.12.2004. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  8. ↑ a b c Stephen Schofield: Musketoon: Commando Raid, Glomfjord, 1942 . London: Jonathan Cape, 1964, s. 20. ( ang. ) .
  9. ↑ a b c d e f g h ~ Commando Operation Musketoon - Glomfjord, Norway ~ 15/21 September 1942 . Combined Operations. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  10. ↑ Schofield, op. cit., s. 19
  11. ↑ Schofield, op. cit., s. 22
  12. ↑ Schofield, op. cit., s. 31
  13. ↑ Schofield, op. cit., s. 46
  14. ↑ Louis Mountbatten : Combined Operations: The Official Story of the Commandos . London: Read Books, 2007, s. 23. ( ang. ) .
  15. ↑ Schofield, op. cit., s. 135
  16. ↑ Schofield, op. cit., s. 141
  17. ↑ Schofield, op. cit., s. 143
  18. ↑ Edward Russell: The Scourge of the Swastika: A History of Nazi War Crimes During World War II . New York: Skyhorse, 2008, s. 33?34. ( ang. ) .
  19. ↑ Mountbatten, op. cit., s. 24
  20. ↑ No. 35929 . London Gazettte, 5.03.1943. s. 1118. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  21. ↑ Schofield, op. cit., s. 150
  22. ↑ Private TRIGG, FREDERICK HARRY . Commonwealth War Graves Commission. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  23. ↑ No. 37349 . London Gazettte, 13.11.1945. s. 5574. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  24. ↑ Captain GREAME BLACK . Commonwealth War Graves Commission. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  25. ↑ BROOKWOOD 1939?1945 MEMORIAL . Commonwealth War Graves Commission. [dost?p 2019-12-10]. ( ang. ) .
  26. ↑ Russel, op. cit., s. 31

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Mike Chappell: Army Commandos 1940?1945 . Oxford: Osprey, 1996, seria: Elite Series # 64. ( ang. ) .
  • Michael E. Haskew: Encyclopaedia of Elite Forces in the Second World War . Barnsley: Pen and Sword, 2007. ( ang. ) .
  • Charles Messenger: The Last Prussian: A Biography of Field Marshal Gerd von Rundstedt, 1875?1953 . London: Brassey's, 1991. ( ang. ) .
  • Tim Moreman: British Commandos 1940?46 . Oxford: Osprey, 2006. ( ang. ) .
  • Louis Mountbatten : Combined Operations: The Official Story of the Commandos . London: Read Books, 2007. ( ang. ) .
  • Edward Russell: The Scourge of the Swastika: A History of Nazi War Crimes During World War II . New York: Skyhorse, 2008. ( ang. ) .
  • Stephen Schofield: Musketoon: Commando Raid, Glomfjord, 1942 . London: Jonathan Cape, 1964. ( ang. ) .
  • James Shortt, Angus McBride: The Special Air Service . Oxford: Osprey, 1981. ( ang. ) .
Front zachodni II wojny ?wiatowej
Okres
ofensywy niemieckiej
Okres
przej?ciowy
Okres
ofensywy alianckiej
Operacje wywiadowcze
Niezrealizowane operacje
Operacje w Norwegii (1941?1945)
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacja_Musketoon&oldid=69736588 ”