Operacja Chastise

II wojna ?wiatowa , front zachodni
Zapora Mohne rano 17 maja po bombardowaniu
Czas	noc z 16 na 17 maja 1943
Miejsce	tamy na rzekach Eder , Mohne i Sorpe
Terytorium	Niemcy
Przyczyna	d??enie do zniszczenia niemieckiego przemysłu zbrojeniowego w Zagł?biu Ruhry
Wynik	sukces Brytyjczykow
Strony konfliktu
III Rzesza   Wielka Brytania
Dowodcy
nieznany Guy Gibson
Siły
nieznane 19 bombowcow Lancaster
Straty
2 tamy przerwane, 1 lekko uszkodzona, ~1650 zabitych 8 samolotow, 53 członkow załogi
brak wspołrz?dnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Chastise (dosł. ?wychłosta?”) ? kryptonim akcji zbombardowania w nocy z 16 na 17 maja 1943 roku niemieckich zapor na rzekach w Zagł?biu Ruhry przez 617 Dywizjon Bombowy RAF-u nazywany od tego czasu Dambusters (dosł. ?Niszczycielami Tam”), ktory dokonał tego przy u?yciu specjalnie w tym celu skonstruowanych ?skacz?cych bomb” wynalezionych i zbudowanych przez brytyjskiego in?yniera Barnesa Wallisa . W wyniku bombardowania zapory na zbiornikach Mohne i Edersee zostały przerwane, powoduj?c katastrofalne zniszczenia w dolinie rzeki Ruhry . Ziemna tama na rzece Sorpe została jedynie nieznacznie uszkodzona.

Tło historyczne [ edytuj | edytuj kod ]

Na długo przed wybuchem II wojny ?wiatowej brytyjskie władze wojskowe uznały uprzemysłowione Zagł?bie Ruhry, a szczegolnie zapory wodne na jego rzekach, za wa?ny cel strategiczny, bowiem nie do??, ?e dostarczały one energii elektrycznej , to były tak?e ?rodłem wody pitnej w regionie i zapewniały transport w systemie rzek i kanałow. Nad sposobem ewentualnego zniszczenia zapor pracowano od dawna. W gr? wchodziły wył?cznie ataki lotnicze z u?yciem bomb du?ej mocy, jednak Bomber Command w trakcie pierwszych dwoch lat wojny nie było jeszcze w stanie osi?gn?? wystarczaj?cej precyzji bombardowa?, szczegolnie wobec silnej obrony przeciwlotniczej nieprzyjaciela.

Koncepcj? ataku newralgicznych elektrowni i zapor wodnych Wallis opracował jeszcze przed II wojn? ?wiatow?. W memorandum do dowodztwa RAF zaproponował, aby bombardowanie strategiczne ograniczy? jedynie do tego typu celow. Uwa?ał, ?e bombardowanie du?ych celow przemysłowych jest nieekonomiczne, rownie dobre jego zdaniem byłoby pozbawienie fabryk potrzebnego im pr?du (poprzez zniszczenie elektrowni) oraz surowcow potrzebnych do produkcji (poprzez zniszczenie infrastruktury kolejowej, w szczegolno?ci mostow). W po?niejszym okresie II wojny ?wiatowej Wallis opracował maj?ce słu?y? tym celom bomby typu Grand Slam i Tallboy .

Przygotowania [ edytuj | edytuj kod ]

Atak na zapory stał si? mo?liwy do przeprowadzenia z chwil? skonstruowania przez Barnesa Wallisa i jego zespoł z zakładow Vickersa bomby przeznaczonej wła?nie do tego celu. Pocz?tkowo Wallis my?lał o zrzuceniu bomby o wadze 10 ton z wysoko?ci 12 000 metrow, co miałoby wywoła? efekt ?trz?sienia ziemi” . Problem polegał na tym, ?e alianci nie dysponowali bombowcem, ktory mogłby wznie?? si? na tak? wysoko?? z takim ładunkiem. Do zniszczenia zapory wystarczyłaby znacznie mniejsza bomba, ale pod warunkiem, ?e eksplodowałaby tu? przy ?cianie zapory poni?ej poziomu wody, tymczasem tamy niemieckich zbiornikow chronione były skutecznie sieciami przeciwtorpedowymi.

Wallis opracował wi?c bomb? w kształcie beczki obracaj?c? si? z pr?dko?ci? ponad 500 obr./min, ktora zrzucona z odpowiednio małej wysoko?ci i przy wła?ciwej szybko?ci samolotu miała pokona? znaczny dystans, skacz?c po powierzchni wody a? do osi?gni?cia ?ciany zapory. Ostatnie obroty winny pozwoli? bombie toczy? si? po ?cianie zapory a? do jej podstawy.

Proby zapocz?tkowało wysadzenie gipsowego modelu zapory w zakładach do?wiadczalnych w Watford pod Londynem , a zako?czyło przerwanie istniej?cej, ale nie u?ywanej zapory na zbiorniku wodnym Elan w Walii .

Nowa bro? Wallisa została zaakceptowana do u?ytku 26 lutego 1943 roku. Bomba otrzymała nazw? kodow? ?Upkeep”, za? termin ataku wyznaczono na maj, kiedy poziom wod w zbiornikach miał by? najwy?szy, a przerwanie zapor spowodowa? najwi?ksze szkody.

Wykonawcy i cele [ edytuj | edytuj kod ]

Do wykonania zadania wybrano 5. Grup? RAF-u, z ktorej wyłoniony został nowy 617 Dywizjon Bombowy przeznaczony do przeprowadzenia operacji bombowej przeciw zaporom. Nazwano go pocz?tkowo Dywizjonem ?X”, jako ?e dowodztwo RAF-u nie zd??yło z nadaniem zgodnej z przepisami nazwy.

Dowodca, Wing Commander Guy Gibson , do?wiadczony pilot (maj?cy ogołem ponad 170 lotow bojowych na bombowcach i nocnych my?liwcach), z rozmysłem wybrał 21 załog z dywizjonow istniej?cych w 5. Grupie. Załogi te składały si? z personelu RAF-u kilku ro?nych narodowo?ci, w tym z Royal Australian Air Force (RAAF), Royal Canadian Air Force (RCAF) i Royal New Zealand Air Force (RNZAF). Dywizjon stacjonował w bazie RAF-u w Scampton , około 8 km na połnoc od miejscowo?ci Lincoln w Lincolnshire .

Jako cele wybrano dwie kluczowe zapory na zbiornikach wodnych poło?onych powy?ej zagł?bia Ruhry : Mohne i Sorpe oraz zapor? na rzece Eder , ktora uchodzi do Wezery , jako cel dodatkowy. Wprawdzie przerwanie dostaw energii z hydroelektrowni miało du?e znaczenie, wi?ksz? wag? przykładano jednak do przerw w zaopatrzeniu w wod? o?rodkow przemysłowych, miast oraz kanałow ?eglownych. Ponadto po przerwaniu zapor spodziewano si? niszcz?cych powodzi.

Samolotami były zmodyfikowane Avro Lancastery Mk III typu B Mark III Special (464 Provisioning) ^[1] . Dla zmniejszenia wagi maszyn usuni?to wi?kszo?? ich uzbrojenia, mi?dzy innymi wie?yczki gornych strzelcow. Rozmiary bomb i ich nietypowy kształt wymagały usuni?cia drzwi lukow bombowych, a bomby musiały by? podwieszane i cz??ciowo wystawa? z kadłubow samolotow. Były montowane na widłowym zawieszeniu, a przed zrzuceniem wprowadzane w ruch wirowy przez dodatkowe silniki elektryczne montowane pod kadłubem ^[2] .

?wiczenia i organizacja [ edytuj | edytuj kod ]

Bombardowanie z wysoko?ci 20 m przy szybko?ci 400 km/h, jak rownie? precyzyjne ustalenie odległo?ci od celu, wymagało do?wiadczonych załog, dlatego natychmiast podj?to intensywne ?wiczenia w nocnych lotach na małych wysoko?ciach.

Do tego dochodziły problemy techniczne. Pierwszym było ustalenie momentu, kiedy samolot znajdzie si? w odpowiedniej dla zrzucenia bomby odległo?ci od zapory. Zarowno zapora Mohne, jak i Eder miały wie?e na obu ko?cach. Skonstruowano wi?c specjalne urz?dzenie celownicze z dwoma ustawionymi pod odpowiednim k?tem ramionami, przez ktore pilot w momencie ataku obserwował cel. Bomb? mo?na było zrzuci?, gdy obie wie?e pokryły si? z kra?cami ramion.

Drugi problem stanowiło ustalenie wysoko?ci lotu, bowiem u?ywane wowczas wysoko?ciomierze barometryczne nie zapewniały wystarczaj?cej dokładno?ci. Poradzono sobie z tym w ten sposob, ?e pod nosem i kadłubem maszyny zamontowano reflektory pod takim k?tem, ?e widziane na wodzie strumienie ich ?wiateł zbiegały si? z sob? dokładnie podczas lotu na po??danej wysoko?ci 20 m. Załogi ?wiczyły loty nad zbiornikami wodnymi w Leicestershire, Derbyshire i w pobli?u Dorset .

Bomby dostarczono do dywizjonu 13 maja. O godzinie 18:00 15 maja Gibson i Wallis odbyli odpraw? z udziałem czterech oficerow: Henry’ego Maudsleya, H.M. ?Dinghy” Younga, zast?pcy Gibsona w ataku na Mohne, Johna Hopgooda i Boba Haya. Reszta załog była odprawiana w serii spotka? nast?pnego dnia; kolejno odprawiano pilotow, nawigatorow i bombardierow.

Dywizjon został podzielony na trzy formacje.

Formacja nr 1 składała si? z dziewi?ciu samolotow w trzech grupach: (według nazwisk pilotow) Gibsona, Hopgooda i H.B. ?Micky’ego” Martina (Australijczyka słu??cego w RAF-ie); Younga, Davida Maltby’ego i Dave’a Shannona (RAAF); Maudsleya, Billa Astella i Lesa Knighta (RAAF). Celem formacji była zapora Mohne; ka?dy samolot, ktory nie zrzuciłby bomb, miał nast?pnie atakowa? zapor? Eder.

Formacja nr 2 składała si? z pi?ciu samolotow pilotowanych przez Joe McCarthy’ego (Amerykanina słu??cego w RCAF), Vernona Byersa, Boba Barlowa (RAAF), Geoffa Rice’a i Lesa Munro (RNZAF). Celem formacji była zapora Sorpe.

Formacja nr 3 stanowiła mobiln? rezerw?, składaj?c? si? z samolotow pilotowanych przez Cyrila Andersona, Billa Townsenda, Kena Browna (RCAF), Warnera Ottleya i Lewisa Burpee (RCAF). Formacja ta wystartowała dwie godziny po?niej, z zadaniem bombardowania celow głownych lub zapor o mniejszym znaczeniu w Schwelm, Ennepe i Diemel.

Dwie załogi nie mogły wzi?? udziału w nalocie z powodu chorob.

Głowna kwatera operacji znajdowała si? w Grantham w hrabstwie Lincolnshire . Załogi samolotow miały przekazywa? tam (nadawane kodem Morse’a ) kluczowe dla nalotu informacje: Goner , co znaczyło ?bomba zrzucona”; Nigger ^[3] , ?Mohne przerwana” i Dinghy , ?Eder przerwana”.

Nalot [ edytuj | edytuj kod ]

Samoloty leciały dwiema trasami, staraj?c si? omija? znane koncentracje niemieckiej artylerii przeciwlotniczej , a jednocze?nie tak zsynchronizowa? lot, by przekroczy? nieprzyjacielski brzeg w tym samym czasie. Pierwsze samoloty z formacji nr 2, lec?ce dłu?sz?, połnocn? tras?, zacz?ły startowa? o godzinie 21:28 ^[4] . Bombowiec McCarthy’ego miał problemy z układem hydraulicznym, wi?c załoga wystartowała na zapasowej maszynie 20 minut po?niej.

Formacja nr 1 startowała w grupach po trzy samoloty w 10-minutowych odst?pach, rozpoczynaj?c o 21:39. ^[4] Formacja rezerwowa zacz?ła startowa? dopiero o 0:09 17 maja ^[4] .

Formacja nr 1 weszła nad kontynent pomi?dzy wyspami Walcheren i Schouwen , przeleciała nad Holandi?, omin?ła łukiem bazy lotnicze w Gilze-Rijen i Eindhoven , a nast?pnie stanowiska obronne Zagł?bia Ruhry, po czym skr?ciła na połnoc, by omin?? Hamm , a w ko?cu na południe ku dolinie rzeki Mohne. Formacja nr 2 leciała dalej na połnoc, przekraczaj?c lini? brzegow? na wysoko?ci Vlieland , przecinaj?c IJsselmeer , by doł?czy? do pierwszej trasy w pobli?u Wesel i opu?ci? j? za Mohne, kieruj?c si? ku rzece Sorpe.

Bombowce leciały nisko, na wysoko?ci około 30 m, dla unikni?cia wykrycia przez radar . Sier?ant George Chalmers, radiooperator na pokładzie O jak Orange, wyjrzał przez kopułk? astronawigacyjn? i zamarł, widz?c, ?e jego pilot prowadzi samolot do celu przecink? le?n? poni?ej linii szczytow drzew.

Pierwsze straty [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsze straty atakuj?cy odnotowali zaraz po osi?gni?ciu brzegow Holandii. Szczegolnie nie wiodło si? formacji nr 2: samolot Munro stracił radio od wybuchu pocisku przeciwlotniczego i zawrocił nad Ijsselmeer. Z kolei Rice leciał za nisko i uderzył o fal? trac?c bomb? ? pozbawiony swej głownej broni rownie? wrocił do bazy. Lancastery Barlowa i Byersa wleciały nad kontynent w okolicach wyspy Texel . Bombowiec Byersa został zestrzelony niemal natychmiast i rozbił si? w wodach Waddenzee , a Barlowa roztrzaskał si? po uderzeniu o lini? wysokiego napi?cia. Jedynie opo?niony bombowiec McCarthy’ego przeleciał bezpiecznie nad Holandi?. Podobnie w formacji nr 1: samolot Astella rozbił si? na polu koło niemieckiej osady Marbeck po zahaczeniu o lini? wysokiego napi?cia ^[4] .

Atak na zapor? Mohne [ edytuj | edytuj kod ]

Formacja nr 1 przybyła nad jezioro Mohne i samolot Gibsona (G jak George) jako pierwszy przyst?pił do ataku, zaraz za nim leciał Hopgood na swoim (M jak Mother). Bombowiec Hopgooda został trafiony, gdy leciał nisko nad wod?, przy czym pocisk z ?flaka” spowodował wybuch jego własnej bomby, zniszczeniu uległo jedno ze skrzydeł, a samolot zwalił si? do wody. Trzej członkowie załogi zdołali opu?ci? ton?cy samolot, ale prze?yło tylko dwoch. Gibson zawrocił, przelatuj?c ponownie nad zapor?, by odci?gn?? ogie? dział przeciwlotniczych od samolotu Martina. Martin (P jak Popsie) atakował jako trzeci; jego samolot został uszkodzony, ale atak si? powiodł. Nast?pnie zapor? bombardował Young (A jak Apple), a tu? za nim Maltby (J jak Johnny), kiedy to ostatecznie zapora została przerwana. Nast?pnie Gibson z Youngiem poprowadzili samoloty Shannona, Maudslaya i Knighta w kierunku Eder ^[4] . W czasie ataku na Mohne jeden z bombowcow przesłał do bazy meldunek, ale odległo?? była zbyt du?a dla radiostacji pokładowych ^[5] .

Atak na zapor? Eder [ edytuj | edytuj kod ]

Dolina rzeki Eder ton?ła w g?stej mgle, ale nie była broniona. Myl?ca topografia otaczaj?cych jezioro wzgorz czyniła nalot nadzwyczaj trudnym i pierwszy samolot, Shannona, probował sze?? razy podej?? do ataku, po czym zdecydował si? tymczasowo wycofa?. Maudslay (Z jak Zebra) zaatakował jako drugi, ale bomba wybuchła uderzywszy w szczyt tamy, powa?nie uszkadzaj?c bombowiec. Shannon podj?ł jeszcze jedn? prob? i tym razem udało mu si?. Ostatni bombowiec formacji, Knighta (N jak Nut), ostatecznie doprowadził do przerwania zapory ^[6] .

Ataki na zapory Sorpe i Ennepe [ edytuj | edytuj kod ]

Zapora Sorpe była najtrudniejsza do przerwania. To wielka, ziemna tama, zupełnie inna ni? zapory ze zbrojonego betonu, ktore udało si? przerwa? niemal bez trudu. Pomijaj?c inne problemy, tylko trzy Lancastery dotarły do zapory Sorpe: Joe McCarthy’ego (T jak Tommy, spo?niony samolot z drugiej fali), a po?niej Browna (F jak Freddie) i Andersona (Y jak York), oba z trzeciej formacji. Te ataki ro?niły si? od poprzednich dwojako: bomby nie były wprawiane w ruch wirowy, a podej?cia do miejsc bombardowania znajdowały si? nie na wprost, a wzdłu? zapory, co wynikało z układu przestrzennego doliny.

Samolot McCarthy’ego pojedynczo dotarł nad zapor? Sorpe o godzinie 00.15. Pilot zrozumiał, ?e atak jest trudniejszy, ni? nale?ało si? spodziewa?: dobieg wiodł znad wzgorz na wysok? wie?? ko?cioła we wsi Langscheid. Pilot w ci?gu kilku sekund musiał podnie?? samolot w gor?, by unikn?? zderzenia ze zboczem wzgorza po drugiej stronie zapory. W tej sytuacji bombardier George Johnson nie miał czasu, by skorygowa? wysoko?? i odległo?? od celu. McCarthy dziewi?? razy podchodził do ataku zanim Johnson uznał, ?e nalot mo?e si? powie??. Bomba została zrzucona przy dziesi?tym nawrocie (dzi?ki Niemcom, ktorzy uznali, ?e zapory nie mo?na zniszczy? w ataku z powietrza, w zwi?zku z czym nie rozmie?cili w okolicy dział przeciwlotniczych). Bomba eksplodowała, ale gdy McCarthy zawrocił swego Lancastera, by oceni? zniszczenia, uznał, ?e tylko fragment wału ziemnego został uszkodzony, a zapora nadal spełnia swoje funkcje.

Trzy rezerwowe samoloty zostały rownie? skierowane na zapor? Sorpe. Samolot Burpee (S jak Sugar) nigdy do niej nie dotarł; po?niej ustalono, ?e został zestrzelony przy probie omini?cia niemieckiej bazy lotniczej Gilze-Rijen. Brown (F jak Freddy) dotarł do celu: w g?stniej?cej mgle bomba została zrzucona bez namiarow i rownie? nie zniszczyła zapory. Anderson (Y jak York) nadleciał jako ostatni, ale mgła stała si? tak g?sta, ?e nie mogł podej?? do bombardowania. Pozostałe dwa bombowce zostały wysłane przeciw drugorz?dnym celom, przy czym Ottley (C jak Charlie) został zestrzelony w drodze do zapory Listera. Townsend (O jak Orange) zrzucił bomb? na zapor? Ennepe, ale nawet jej nie uszkodził ^[4] .

Mo?liwy atak na zapor? Bever [ edytuj | edytuj kod ]

Pewne poszlaki wskazuj?, ?e Townsend mogł zaatakowa? ? przez pomyłk? ? zapor? Bever zamiast Ennepe ^[7] . Townsend meldował o trudno?ciach ze znalezieniem celu, a w swym raporcie po powrocie skar?ył si?, ?e mapa jeziora i zapory Ennepe zawierała bł?dy. Zapora Bever znajduje si? zaledwie 8 km na południowy zachod od Ennepe, a oba zbiorniki s? do siebie podobne. Tyle tylko, ?e zapora Bever znajduje si? na południowym kra?cu jeziora, podczas gdy Ennepe na połnocnym. Przy mgle zalegaj?cej doliny we wczesnych godzinach rannych pomyłka wydaje si? całkiem mo?liwa. Z zapiskow niemieckiego sztabu generalnego wynika, ?e zapora Bever była atakowana niemal dokładnie w tym samym czasie co Sorpe. W dodatku Wupperverband , organizacja maj?ca piecz? nad zapor? Bever, miała wydoby? z dna jeziora pozostało?ci ?miny”. Paul Keiser, 19-letni ?ołnierz przebywaj?cy na przepustce w swym domu w pobli?u jeziora, opowiadał o samolocie dokonuj?cym kilkakrotnie nalotow nad zapor?, po czym nast?piła gło?na eksplozja i wida? było wysoki słup ognia.

John Sweetman, autor ksi??ki The Dambusters’ Raid , uwa?a, ?e wzmiankowane w raporcie Townsenda odbicie ?wiatła ksi??ycowego od warstw mgły ?wiadczy, ?e atakował zapor? Bever, a nie Ennepe, o czym ?wiadczy? ma wysoko?? Ksi??yca i jego poło?enie wzgl?dem osi ataku. Sweetman podkre?la rownocze?nie, ?e zdaniem organizacji Ennepe-Wasserverband w pobli?u zapory Ennepe zrzucono tylko jedn? bomb? w czasie całej wojny i ?e bomba ta spadła na las w pobli?u zapory, a nie w wod?, jak informował raport Townsenda. I na koniec, członkowie załogi samolotu Townsenda informowali niezale?nie od siebie, ?e widzieli na brzegu dwor, za? atakowana przez nich zapora była tam? ziemn?, a nie betonow?, co rownie? wskazuje na Bever. O tym, ?e celem ataku była Ennepe, ?wiadczy jedynie raport Townsenda, ktory napisał, ?e atakował zapor? lec?c kursem ?355 degrees magnetic”. Je?li przyjmiemy, ?e kurs podany został nieprawidłowo, wszystkie pozostałe przesłanki wskazuj? na Bever ^[7] .

Droga powrotna [ edytuj | edytuj kod ]

W drodze powrotnej, ponownie na bardzo niskiej wysoko?ci, stracono dwie kolejne maszyny. Uszkodzony Lancaster ?Z jak Zebra” został trafiony pociskiem przeciwlotniczym w pobli?u Netterden , za? ?A jak Apple” na połnoc od IJmuiden . Bombowiec rozbił si? w Morzu Połnocnym niedaleko brzegow Holandii ^[4] . Gdy samoloty przelatywały nad wybrze?em, niektore niemieckie działa przeciwlotnicze strzelały pod tak niskim k?tem, ?e widziano jak pociski odbijały si? od wody ^[8] .

Jedena?cie pozostałych samolotow zacz?ło l?dowa? w Scampton o godzinie 3:11, przy czym Gibson wrocił 4:15. Ostatni samolot, Townsenda, znalazł si? na ziemi o 6:15 ^[4] .

Lista samolotow bior?cych udział w akcji [ edytuj | edytuj kod ]

Nazwa samolotu	Dowodca	Cel ataku bombowca	Wrocił?	Komentarz
Pierwsza fala
G jak George	Gibson	Zapora Mohne	tak	Dowodca. Bomba wybuchła przed zapor?. U?ył swego samolotu jako celu dla artylerii przeciwlotniczej dla osłony pozostałych samolotow.
M jak Mother	Hopgood		nie	Bomba wybuchła za zapor?. Zestrzelony w trakcie ataku.
P jak Popsie	Martin		tak	Bomba nie trafiła w cel.
A jak Apple	Young		nie	Bomba trafiła w cel powoduj?c małe uszkodzenia. Zestrzelony w drodze powrotnej nad Holandi?.
J jak Johnny	Maltby		tak	Bomba trafiła i przerwała tam?.
L jak Leather	Shannon	Zapora Eder	tak	Bomba trafiła cel, bez efektow.
Z jak Zebra	Maudslay		nie	Bomba wybuchła nad zapor? uszkadzaj?c bombowiec, ktory został zestrzelony w drodze powrotnej.
N jak Nan	Knight		tak	Bomba spowodowała przerwanie tamy.
B jak Baker	Astell	nieznany	nie	Rozbił si? po uderzeniu o lini? wysokiego napi?cia.
Druga fala
T jak Tommy	McCarthy	Zapora Sorpe	tak	Bomba trafiła w cel bez widocznych efektow.
E jak Easy	Barlow	nieznany	nie	Rozbił si? po uderzeniu w lini? wysokiego napi?cia.
K jak King	Byers		nie	Zestrzelony nad Holandi?.
H jak Harry	Rice		tak	Zgubił bomb? w morzu.
W jak Willie	Les Munro		tak	Uszkodzony przez artyleri? przeciwlotnicz? przed osi?gni?ciem celu.
Trzecia fala
Y jak York	Anderson	Zapora Sorpe	tak	Nie mogł znale?? celu z powodu mgły. Wrocił do Scampton z uzbrojon? bomb?.
F jak Freddy	Brown	Zapora Sorpe	tak	Bomba trafiła w cel, bez widocznego efektu.
O jak Orange	Townsend	Zapora Ennepe lub Bever	tak	Bomba trafiła w cel lub obok celu, bez widocznego efektu.
S jak Sugar	Burpee	nieznany	nie	Zestrzelony nad Holandi? w drodze do celu.
C jak Charlie	Ottley		nie	zestrzelony nad Niemcami w drodze do celu.

Ocena zniszcze? [ edytuj | edytuj kod ]

Bomber Command chciało jak najszybciej otrzyma? raport o skutkach bombardowa?, w zwi?zku z czym dowodca Dywizjonu 542 został powiadomiony o przewidywanym czasie atakow. Jeden ze zwiadowczych spitfire’ow , pilotowany przez Franka ?Jerry’ego” Fraya ^[9] , wystartował z lotniska w Benson o 7.30 i znalazł si? nad dolin? Ruhry w ?wietle dnia; zrobił zdj?cia przerwanych zapor i zalanych terenow ^[10] . Pilot po?niej zdał ustn? relacj? z lotu ^[9] :

?Gdy znalazłem si? jakie? 150 mil (280 km) przed zapor? Mohne, zobaczyłem przemysłowy smog nad zagł?biem Ruhry, a dalej na wschodzie co?, co wygl?dało jak chmura. Gdy podleciałem bli?ej, zobaczyłem, ?e to, co brałem za chmur?, było w rzeczywisto?ci odbiciem sło?ca na szerokim rozlewisku powodzi.

Zajrzałem w gł?b doliny, ktora tak spokojnie wygl?dała trzy dni wcze?niej [podczas poprzedniego lotu zwiadowczego]. Teraz to był szeroki potok.

Cała dolina rzeczna znalazła si? pod wod?, z ktorej wystawały jedynie wi?ksze wzniesienia, drzewa i wie?e ko?ciołow. Byłem pod wra?eniem rozmiarow powodzi”.

Po rajdzie [ edytuj | edytuj kod ]

Trzem członkom załogi samolotu Hopgooda udało si? szcz??liwie opu?ci? ton?cy samolot; zostali wkrotce wzi?ci do niewoli, ale jeden z nich zmarł po?niej z odniesionych ran. Rownie? jeden członek załogi Ottleya prze?ył upadek samolotu i trafił do niewoli.

W sumie zgin?ło 53 ze 133 członkow załog bior?cych udział w nalocie, co oznacza prawie 40% strat. Trzynastu z poległych nale?ało do Royal Canadian Air Force, a dwoch do Royal Australian Air Force ^[11] .

34 uczestnikow rajdu zostało 22 czerwca odznaczonych w Pałacu Buckingham : Gibson otrzymał Krzy? Wiktorii , pi?ciu zostało nagrodzonych Distinguished Service Order , dziesi?ciu Distinguished Flying Cross a czterech okuciami do tych krzy?y, dwoch dostało Conspicuous Gallantry Medal , jedenastu Distinguished Flying Medal , a jeden okucie do tego medalu ^[12] .

Podane wst?pnie przez Niemcow straty miały wynosi? 1294 zabitych, w tym 749 francuskich, belgijskich i holenderskich je?cow wojennych oraz ukrai?skich robotnikow przymusowych ^{[13] [14]} .

Po odbyciu propagandowej podro?y po Ameryce i krotkotrwałej pracy w Ministerstwie Lotnictwa w Londynie (kiedy napisał ksi??k? Enemy Coast Ahead ), Gibson wrocił do latania i zgin?ł na swym Mosquito w 1944 roku.

Po rajdzie na zapory Dywizjon 617 był nadal utrzymywany jako jednostka specjalna. Mottem dywizjonu stało si? powiedzenie ?Apres moi le deluge” (?Po mnie [tylko] potop”). Według Brickhilla motto było nieco kontrowersyjne: jego oryginalna wersja Apres nous le deluge (?Po nas [tylko] potop”) była odrzucana przez heraldykow, jako maj?ca niestosowne pochodzenie (wymy?lone jakoby przez Madame Pompadour i jako apres moi le deluge u?yte przez Ludwika XV ) ^[15] .

Dywizjon wyspecjalizował si? w zrzucaniu wielkich bomb konstrukcji Wallisa, takich jak Tallboy i Grand Slam , w tym na niemiecki pancernik ? Tirpitz ” przy u?yciu unowocze?nionych celownikow, pozwalaj?cych atakowa? małe cele ze znacznie wi?ksz? dokładno?ci? ni? uprzednio. Dywizjon pozostaje nadal (2011) w czynnej słu?bie.

W roku 1977 artykuł 56 I Protokołu Konwencji Genewskiej zakazał bombardowania zapor: ?zabrania si? atakowania obiektow takich jak zapory, groble i elektrownie nuklearne, nawet je?li obiekty te s? obiektami wojskowymi, skoro atak taki mo?e spowodowa? uwolnienie niebezpiecznych mocy i w konsekwencji narazi? ?ycie cywilnej ludno?ci” ^[16] .

Wpływ na tocz?c? si? wojn? [ edytuj | edytuj kod ]

Od strony taktycznej [ edytuj | edytuj kod ]

Dwa bezpo?rednie uderzenia bomb w zapor? Mohne spowodowały powstanie wyrwy około 75 m szerokiej i 22 m gł?bokiej. Zniszczenie spowodowało wylanie si? 330 milionow ton wody w doliny zachodniej cz??ci regionu Ruhry. Fala wysoko?ci 10 m przetoczyła si? z szybko?ci? 24 km/h dolinami rzek Mohne i Ruhra. Zalanych zostało kilka kopal?, zniszczonych zostało 11 niewielkich zakładow przemysłowych i 92 domy, za? 114 fabryk i 971 domow uległo uszkodzeniom. Powod? przerwała około 25 drog, linii kolejowych i mostow, jako ?e woda zalała obszary do 80 km od zniszczonej zapory. Szacunkowe obliczenia wykazały, ?e produkcja wody dla zagł?bia, ktora przed 16 maja 1943 wynosiła około miliona ton, po rajdzie spadła do jednej czwartej tego poziomu.

Rzeka Eder płynie na wschod, do Fuldy, z ktor? razem zasilaj? Wezer? uchodz?c? do Morza Połnocnego. Głownym zadaniem Edersee (tak?e dzisiaj) jest utrzymywanie Wezery i Kanału ?rodl?dowego ?eglownymi w miesi?cach letnich. Tymczasem fala po przerwaniu zapory okazała si? zbyt słaba, by uszkodzi? system wodny, gdy dotarła do Kassel (około 35 km poni?ej).

Przerwy w dostawach energii elektrycznej z powodu przerwania zapor okazały si? najci??szym uderzeniem w produkcj? zbrojeniow? Zagł?bia Ruhry. Dwie elektrownie wodne (produkuj?ce 5100 kilowatow) zostały zniszczone wraz z zaporami, a siedem dalszych uległo uszkodzeniom. W rezultacie fabryki i wiele gospodarstw domowych w regionie zostało pozbawionych pr?du przez dwa tygodnie.

Je?li chodzi o straty ludzkie: według najnowszych bada? ^[17] zgin?ło co najmniej 1650 osob: około 70 w dolinie rzeki Eder, a w dolinach rzek Mohne i Ruhra znaleziono 1579 ciał, przy czym setki osob uznano za zaginione. 1026 ciał znalezionych poni?ej zapory Mohne to je?cy wojenni i robotnicy przymusowi z kilku obozow, pochodz?cy w wi?kszo?ci ze Zwi?zku Sowieckiego. Najci??sze uderzenie przyj?ło na siebie miasteczko Neheim (dzi? cz??? Arnsbergu ) u zbiegu rzek Mohne i Ruhra, gdzie zgin?ło ponad 800 osob, w?rod nich co najmniej 493 to kobiety-wi??niarki ze Zwi?zku Radzieckiego ^[14] .

Po zako?czeniu operacji Barnes Wallis pisał: ?mam wra?enie, ?e Niemcy odebrały uderzenie, z ktorego nie pod?wign? si? przez par? lat”. Jednak, jak si? wkrotce okazało, operacja ?Chastise” nie przyniosła takich skutkow militarnych, jakich si? spodziewano. Do 27 czerwca w pełni odtworzony został system wodny, jak rownie? dostawy elektryczno?ci w pełnej skali. Rajd przyczynił si? do powa?nych strat w ludziach (z czego ponad połow? stanowili je?cy i robotnicy przymusowi), lecz jedynie w nieznacznym stopniu powstrzymał produkcj? przemysłow? Zagł?bia Ruhry ^[18] . W tej sytuacji najwi?ksze znaczenie bombardowa? odnosiło si? do poprawy brytyjskiego morale.

W sensie strategicznym [ edytuj | edytuj kod ]

Rajd na zapory był, jak wiele innych brytyjskich rajdow w czasie wojny, wymierzony w niemiecki system ataku/obrony, czyli skierowany na zmian? niemieckiego punktu widzenia z ofensywnego na defensywny. W maju 1943 roku oznaczało to trzymanie sił Luftwaffe i artylerii przeciwlotniczej z dala od Zwi?zku Sowieckiego ; na pocz?tku roku 1944 chodziło o przygotowanie do operacji ?Overlord” .

Znacznie wi?kszym i zupełnie niespodziewanym efektem nalotu był jego wpływ na niemieck? produkcj? ?ywno?ci. Dolina rzeki Ruhry poni?ej zapor była jednym z najwa?niejszych dostarczycieli ?ywno?ci w III Rzeszy; w wyniku nalotu wielkie obszary rolne zostały zdewastowane, a ponadto zgin?ły tysi?ce zwierz?t hodowlanych. Miało to natychmiastowy negatywny wpływ na morale obywateli ^[9] .

W rezultacie odrzucany wcze?niej pomysł Barnesa Wallisa odno?nie do stosowania bomb powoduj?cych efekt ?trz?sienia ziemi” został zaakceptowany przez ?Bomber” Harrisa. Uprzednio przyj?t? praktyk? było ?bombardowanie dywanowe” , podczas ktorego wysyłano nad cel setki bombowcow zrzucaj?cych wiele lekkich bomb w nadziei, ?e ktora? z nich trafi cel. Zastosowanie bomb Tallboy i Grand Slam przyczyniło si? do niewyobra?alnych wcze?niej zniszcze? w ko?cowych miesi?cach wojny.

Z dyplomatycznego punktu widzenia [ edytuj | edytuj kod ]

Jednym z głownych powodow przeprowadzenia nalotu była ch?? przekonania Stalina , ?e Wielka Brytania jest nadal po??danym sojusznikiem. Stalin od pocz?tku wojny z Niemcami wzywał Zachod do otwarcia drugiego frontu : rajd miał dowie??, ?e Brytyjczycy s? zdolni do pokonania Niemiec i w konsekwencji wyzwolenia Europy Zachodniej ^[19] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Max Arthur: Dambusters: A Landmark Oral History . London: Virgin Books, 2008. ISBN  978-1-905264-33-9 . brak strony w ksi??ce
• Paul Brickhill: The Dam Busters . London: Evans Bros, 1951. brak strony w ksi??ce
• Winston S. Churchill: The Second World War: Volume IV: The Hinge of Fate . London: Cassell, 1951. brak strony w ksi??ce
• Charles S. Cockell: The Science and Scientific Legacy of Operation Chastise . Interdisciplinary Science Reviews 27, 2002. brak strony w ksi??ce
• Douglas C. Dildy: Dambusters: Operation Chastise . Osprey Publishing, 2010. ISBN  978-1-84603-934-8 . brak strony w ksi??ce
• Jonathan Falconer: The Dam Busters Story . Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing Limited, 2007. ISBN  978-0-7509-4758-9 . brak strony w ksi??ce
• Guy Gibson: Enemy Coast Ahead . London: Pan Books, 1955. brak strony w ksi??ce
• Janusz Piekałkiewicz: Kalendarium wydarze? II wojny ?wiatowej . Janki k. Warszawy: Wydawnictwo Morex, 1999. ISBN  83-86510-78-1 . brak strony w ksi??ce
• J.H. Robertson: The Story of the Telephone . London: Pitman & Sons Ltd., 1947. brak strony w ksi??ce
• John Sweetman: The Dambusters Raid . London: Cassell, 1999. ISBN  0-304-35173-3 . brak strony w ksi??ce

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Oficjalna strona RAF na temat Operacji Chastise (ang.) . raf.mod.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-05)].
• Strona Dambusters ze szczegołami operacji (ang.)
• BBC Online ? Mity i legendy (ang.)