Mapa
batymetryczno
-
topograficzna
Oceanu Arktycznego i okolic
Polityczna mapa regionu Oceanu Arktycznego
Ocean Arktyczny
(tak?e:
Morze Arktyczne, Morze Lodowate, Ocean Połnocny
) ? najmniejszy i najpłytszy, a by? mo?e rownie? najmłodszy
ocean
na Ziemi, uznawany dawniej za cz???
Oceanu Atlantyckiego
. Rozci?ga si? wokoł
bieguna połnocnego
w
Arktyce
, mi?dzy
kontynentem
Eurazji
, a
Ameryk? Połnocn?
. Granica mi?dzy Oceanem Arktycznym a Atlantykiem biegnie mi?dzy
Ziemi? Baffina
a
Grenlandi?
w rejonie
Cie?niny Davisa
; od Grenlandii do połnocno-zachodniej
Islandii
; od połnocno-wschodniej Islandii do południowego
Spitsbergenu
i od Spitsbergenu do
Przyl?dka Połnocnego
. Z
Oceanem Spokojnym
ł?czy go
Cie?nina Beringa
. Oficjalna polska nazwa tego oceanu, zatwierdzona przez
Komisj? Standaryzacji Nazw Geograficznych
brzmi ?Ocean Arktyczny”
[3]
.
Głowna cz??? Oceanu Arktycznego zajmuje w du?ym przybli?eniu okr?gły basen o powierzchni około 14 056 000
km²
ze wszystkich stron otoczony masami l?dowymi. Składa si? z trzech wyra?nych
basenow
, szerokiego
szelfu
le??cego na połnoc od wschodniej
Syberii
i
rosyjskiego
Dalekiego Wschodu
oraz
Zatoki Hudsona
.
Podwodny
Grzbiet Łomonosowa
przebiegaj?cy pomi?dzy
Ellesmere’a
a
Wyspami Nowosyberyjskimi
dzieli centraln? cz??? Oceanu Arktycznego na 2 baseny:
Euroazjatycki
, w tym baseny
Amundsena
i
Nansena
(4000-4500
m
gł?boko?ci) i
Basen Amerazjatycki
(Basen Kanadyjski, Połnocnoameryka?ski lub Basen Beauforta) o gł?boko?ci w okolicach 4000 m. Najni?szy punkt znajduje si? na dnie Basenu Amundsena i ma 4665 m p.p.m.
[2]
Drugi lecz mniej wyra?ny
Grzbiet Mendelejewa
i ł?cz?cy si? z nim
Grzbiet Alpha
, przebiegaj? mniej wi?cej rownolegle do Grzbietu Łomonosowa pomi?dzy wyspami
Ellesmere’a
a
Wysp? Wrangla
. Dziel? one Basen Amerazjatycki na dwa mniejsze:
Basen Kanadyjski
i
Basen Makarowa
.
Basen Baffina
oddzielony jest od basenu Kanadyjskiego
wyspami Archipelagu Arktycznego
, b?d?cymi cz??ci?
tarczy kanadyjskiej
. Ten sam archipelag oddziela Zatok? Hudsona od pozostałych cz??ci Oceanu. Przynale?no?? Basenu Baffina (i Morza Baffina) oraz Zatoki Hudsona do Oceanu Arktycznego jest umowna, gdy? pod wzgl?dem budowy geologicznej nale?? one odpowiednio do Atlantyku i kontynentu połnocnoameryka?skiego.
Ocean Arktyczny odznacza si? silnie rozwini?t? lini? brzegow? o długo?ci 45 389 km, obecno?ci? licznych zatok ? z
Zatok? Hudsona
na czele. Najwi?ksze wyspy w jego obr?bie to:
Grenlandia
(od strony południowej oblewana przez Ocean Atlantycki),
Ziemia Baffina
,
Wyspa Ellesmere’a
,
Wyspa Wiktorii
,
Wyspa Banksa
,
Wyspa Axela Heiberga
,
Wyspa Ksi?cia Walii
,
Nowa Ziemia
,
Spitsbergen
.
Najwi?cej wody do tego? oceanu transportuje
Pr?d Norweski
, ktory biegnie wzdłu? pn.-zach. wybrze?a Eurazji. Wymiana wody nast?puje tak?e z Oceanem Spokojnym ? przez
Cie?nin? Beringa
. Najwi?kszy odpływ powoduje
Pr?d Wschodniogrenlandzki
. Za transport wody i lodu w obr?bie Oceanu Arktycznego odpowiada
Pr?d Transarktyczny
, a w jego zachodniej cz??ci kr??y
Wir Morza Beauforta
. Temperatura i zasolenie ro?ni? si? w ro?nych porach roku ? wraz z topnieniem i przyrostem warstwy lodu, ktora pokrywa zbiornik wodny prawie przez cały rok.
W obr?bie Oceanu Arktycznego wyro?nia si?
morza szelfowe
:
Barentsa
,
Białe
,
Czukockie
,
Karskie
,
Lincolna
,
Łaptiewow
,
Wschodniosyberyjskie
i Zatok? Hudsona oraz morza poło?one w
basenach oceanicznych
: wła?ciwe Morze Arktyczne oraz morza
Baffina
i
Beauforta
. Wyro?niane s? tak?e
Morze Grenlandzkie
,
Morze Ksi?cia Gustawa Adolfa
,
Morze Peczorskie
(cz??? M. Barentsa) i
Morze Wandela
[4]
[5]
.
Klimat polarny kształtuj? wy? arktyczny oraz wy? grenlandzki. Odznacza si? stale ujemnymi temperaturami powietrza, do kilkudziesi?ciu stopni Celsjusza poni?ej zera oraz małymi rocznymi sumami opadow.
Klimat subpolarny charakteryzuje si? nieustaj?cymi niskimi temperaturami oraz ich niewielkimi wahaniami. ?rednia dobowa temperatura powietrza najcieplejszego miesi?ca osi?ga 10 °C. Po?n? kalendarzow? jesieni? i wczesn? zim? warunki pogodowe s? stabilne, a niebo bezchmurne. W czasie lata pogoda jest wilgotna i mglista, wyst?puj? słabe burze ?nie?ne i deszcze.
Arktyka jest głownym ?rodłem zimnego powietrza nieustannie przemieszczaj?cego si? w kierunku
rownika
. W ?rednich szeroko?ciach spotyka si? ono z cieplejszymi
masami powietrza
. W wy?szych szeroko?ciach geograficznych strefy klimatow umiarkowanych utrzymuje si? front polarny, ł?cz?cy szereg
ni?ow
w?druj?cych z zachodu, ktory powoduje opady deszczu lub ?niegu.
Obszar ten charakteryzuje delikatny
ekosystem
, podatny na szkody, po ktorych odnawia si? w bardzo powolnym tempie. Tam, gdzie lod pokrywa powierzchni? wody, ?ycie morskie jest bardzo słabo rozwini?te. Za to w wolnym oceanie stworze? morskich jest o wiele wi?cej. Ro?linno?? oceanu ogranicza si? do
fitoplanktonu
.
Wyspy s? pokryte mało urodzajnymi
glebami arktycznymi
, przewa?nie s? nieporo?ni?te
[6]
.
Ocean Arktyczny jest bardzo wa?ny dla
?eglugi transoceanicznej
, gdy? stanowi najkrotsz? drog? mi?dzy Europ? a pacyficznym wybrze?em Ameryki Połnocnej oraz
Azji Wschodniej
. W jego obr?bie istniej? dwa szlaki ?eglugowe:
Przej?cie Połnocno-Zachodnie
mi?dzy wyspami
kanadyjskiego
Archipelagu Arktycznego
i
Przej?cie Połnocno-Wschodnie
wzdłu? wybrze?y
Rosji
. Obie trasy s? przez wi?ksz? cz??? roku skute lodem i dost?pne jedynie dzi?ki u?yciu
lodołamaczy
.
Ocieplenie klimatu
mo?e jednak spowodowa?, ?e w niedalekiej przyszło?ci b?d? one wolne od lodu.
Najwi?kszymi portami na wybrze?u Oceanu s? rosyjskie miasta:
Murma?sk
i
Archangielsk
.
Na obszarze Arktyki dost?pne s? du?e zło?a
ropy naftowej
i
gazu ziemnego
oraz rud wielu metali, a tak?e zło?a piasku i ?wiru. Z tego powodu podział terytorialny wod Arktyki ? w szczegolno?ci przynale?no?? bieguna połnocnego
[7]
? stanowi przedmiot sporu mi?dzynarodowego.
- ↑
le?y cz??ciowo w Azji i w Europie
Identyfikatory zewn?trzne: