Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nagroda Abela
(
Nagroda Abla
) ? nagroda przyznawana w dziedzinie matematyki przez
krola Norwegii
. Pod wieloma wzgl?dami stanowi matematyczny odpowiednik
Nagrody Nobla
.
Nagroda Abela została ustanowiona przez norweski rz?d w 2002 roku, w dwusetn? rocznic? urodzin matematyka
Nielsa Henrika Abela
[1]
. 23 listopada 2001 roku premier Norwegii,
Jens Stoltenberg
, ogłosił na
Uniwersytecie w Oslo
, ?e rz?d przeznaczył 200 milionow
koron norweskich
(około 25 milionow
dolarow
) na Fundacj? Abela, maj?c? wypłaca? nagrody. Warto?? Nagrody Abela wynosi obecnie 980 000 dolarow.
Nagroda Abela a Medal Fieldsa
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Nagroda Abela w zamy?le ma niwelowa? braki
Medalu Fieldsa
? jak dot?d najbardziej presti?owej nagrody matematycznej ? ktore nie pozwalaj? mu sta? si? pełnym odpowiednikiem Nagrody Nobla, a mianowicie:
- Nagroda Abela przyznawana jest co roku (Medal Fieldsa co 4 lata),
- nie istnieje ograniczenie wiekowe dla laureatow (Medal Fieldsa mog? otrzyma? tylko matematycy maj?cy mniej ni? 40 lat),
- wreszcie id?ca za nagrod? gratyfikacja finansowa jest porownywalna z nagrod? noblowsk? (w przypadku Medalu Fieldsa jest ona znacznie ni?sza, gdy? wynosi 15 000 dolarow).
Z tym tematem zwi?zana jest kategoria:
Laureaci Nagrody Abela
.
Kandydatury do Nagrody Abela mo?e zgłosi? praktycznie ka?dy, nie mo?na jednak zgłosi? si? samemu. Laureatow wybiera pi?cioosobowy komitet powoływany na okres dwuletni przez Norwesk? Akademi? Nauk w porozumieniu z
Mi?dzynarodow? Uni? Matematyczn?
(IMU). Nazwisko laureata ogłaszane jest corocznie na przełomie marca i kwietnia. Mo?liwe jest przyznanie nagrody wi?cej ni? jednej osobie, jednak tylko wtedy, gdy prowadziły one badania w tej samej dziedzinie.
| Rok
|
Laureat
|
Instytucja
|
Uzasadnienie
|
| 2003
|
Jean-Pierre Serre
|
Kolegium Francuskie
|
za osi?gni?cia w dziedzinie
topologii
,
geometrii algebraicznej
oraz
teorii liczb
|
| 2004
|
Michael Atiyah
Isadore Singer
|
Uniwersytet Edynburski
Instytut Techniczny Massachusetts
|
za odkrycie i udowodnienie
twierdzenia o indeksie
(inne j?zyki)
, a tak?e za osi?gni?cia w ł?czeniu
topologii
, geometrii i
analizy
oraz wybitn? rol? w budowaniu nowych mostow mi?dzy matematyk? a
fizyk? teoretyczn?
|
| 2005
|
Peter Lax
|
Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta
(inne j?zyki)
(
Uniwersytet Nowojorski
)
|
za wkład w teori? i zastosowanie
rowna? ro?niczkowych cz?stkowych
oraz sposobow ich rozwi?zywania
|
| 2006
|
Lennart Carleson
|
Krolewski Instytut Techniczny
|
za wkład w
analiz? harmoniczn?
i teori? gładkich
systemow dynamicznych
|
| 2007
|
S.R. Srinivasa Varadhan
|
Instytut Nauk Matematycznych im. Richarda Couranta (Uniwersytet Nowojorski)
|
za wkład do
teorii prawdopodobie?stwa
, w szczegolno?ci za stworzenie jednolitej
teorii du?ych odchyle?
(inne j?zyki)
|
| 2008
|
John Griggs Thompson
Jacques Tits
|
Uniwersytet Florydy
Kolegium Francuskie
|
za gł?bokie osi?gni?cia w algebrze, a szczegolnie za stworzenie nowoczesnej teorii grup
|
| 2009
|
Michaił Gromow
|
Instytut Wy?szych Studiow Naukowych
|
za rewolucyjny wkład w dziedzinie geometrii
|
| 2010
|
John Tate
|
Uniwersytet Teksa?ski w Austin
|
za wybitne osi?gni?cia w dziedzinie teorii liczb
|
| 2011
|
John Milnor
|
Uniwersytet w Stony Brook
(inne j?zyki)
|
za pionierskie odkrycia w topologii, geometrii i algebrze
|
| 2012
|
Endre Szemeredi
|
W?gierska Akademia Nauk
oraz
Uniwersytet Rutgersa
|
za gł?boki wkład w
matematyk? dyskretn?
i
informatyk? teoretyczn?
|
| 2013
|
Pierre Deligne
|
Instytut Studiow Zaawansowanych
|
za odegranie kluczowej roli w ł?czeniu geometrii algebraicznej z innymi dziedzinami matematyki
[2]
|
| 2014
|
Jakow Sinaj
|
Instytut Fizyki Teoretycznej im. Lwa Landaua
(inne j?zyki)
oraz
Uniwersytet Princeton
|
za wkład w teori? systemow dynamicznych, teori? ergodyczn? i fizyk? matematyczn?
|
| 2015
|
John Forbes Nash
Louis Nirenberg
|
Uniwersytet Princeton
Instytut Nauk Matematycznych im. R.C. (UN)
|
za wkład w teori? cz?stkowych rowna? ro?niczkowych
|
| 2016
|
Andrew Wiles
[3]
|
Uniwersytet w Princeton
|
za udowodnienie
wielkiego twierdzenia Fermata
|
| 2017
|
Yves Meyer
[4]
|
Ecole normale superieure Paris-Saclay
|
za teori?
falek
|
| 2018
|
Robert Langlands
[5]
|
Instytut Studiow Zaawansowanych
|
za badania nad zwi?zkami mi?dzy teori? liczb a teori? reprezentacji
|
| 2019
|
Karen Uhlenbeck
[6]
|
Uniwersytet Teksa?ski w Austin
|
za osi?gni?cia w badaniach geometrycznych
rowna? ro?niczkowych cz?stkowych
,
cechowania
i wkład w geometri?,
analiz?
i
fizyk? matematyczn?
|
| 2020
|
Gregory A. Margulis
[7]
Hillel Furstenberg
[8]
|
Uniwersytet Yale
Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie
|
za nowatorskie wykorzystanie metod
teorii prawdopodobie?stwa
i dynamiki w
teorii grup
,
teorii liczb
i
kombinatoryce
[8]
|
| 2021
|
Laszlo Lovasz
Avi Wigderson
|
Uniwersytet Loranda Eotvosa
Uniwersytet Princeton
|
za fundamentalny wkład w informatyk? i matematyk? dyskretn?, dzi?ki czemu stały si? one centralnymi dziedzinami wspołczesnej matematyki
[9]
|
| 2022
|
Dennis Sullivan
|
Graduate Center, CUNY
Stony Brook University
|
za przełomowy wkład w szeroko poj?t? topologi?, a w szczegolno?ci jej aspekty algebraiczne, geometryczne i dynamiczne
[10]
|
| 2023
|
Luis Caffarelli
|
Uniwersytet Teksa?ski w Austin
|
za przełomowy wkład w teori? regularno?ci nieliniowych rowna? ro?niczkowych cz?stkowych, w szczegolno?ci zagadnienia ze swobodnym brzegiem i rownanie Monge’a-Ampere’a
[11]
|
| 2024
|
Michel Talagrand
|
Centre national de la recherche scientifique
|
za przełomowy wkład w w teori? prawdopodobie?stwa i analiz? funkcjonaln? z wyj?tkowymi zastosowaniami w fizyce matematycznej i statystyce
[12]
|
- ↑
Abela Nagroda
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2021-07-30]
.
- ↑
Rozwi?zał zagadk? za milion dolarow
. Odkrywcy.pl, 2013-03-22. [dost?p 2013-03-22]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2017-01-13)].
- ↑
Andrew Wiles, ktory udowodnił słynne twierdzenie Fermata, dostał matematycznego Nobla
[online], wyborcza.pl
[dost?p 2016-03-19]
.
- ↑
Yves Meyer z nagrod? Abel
[online], rp.pl
[dost?p 2017-03-21]
.
- ↑
Robert Langlands receives the Abel Prize 2018
[online], royalsociety.org
[dost?p 2018-03-23]
.
- ↑
Karen Uhlenbeck first woman to win the Abel Prize
. abelprize.no. [dost?p 2019-03-20]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2019-05-24)].
(
ang.
)
.
- ↑
Jim
J.
Shelton
Jim
J.
,
2020 Abel Prize in Mathematics goes to Yale’s Gregory Margulis
[online], YaleNews, 18 marca 2020
[dost?p 2020-03-19]
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
Davide
D.
Castelvecchi
Davide
D.
,
Mathematics pioneers who found order in chaos win Abel prize
, ?
Nature
”,
2020
,
DOI
:
10.1038/d41586-020-00799-7
[dost?p 2020-03-19]
(
ang.
)
.
- ↑
Davide
D.
Castelvecchi
Davide
D.
,
Abel Prize celebrates union of mathematics and computer science
, nature.com, 17 marca 2021,
DOI
:
10.1038/d41586-021-00694-9
[dost?p 2021-03-19]
(
ang.
)
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
2022: Dennis Parnell Sullivan | The Abel Prize
[online], abelprize.no
[dost?p 2022-03-23]
.
- ↑
2023: Luis A. Caffarelli | The Abel Prize
[online], abelprize.no
[dost?p 2023-03-22]
.
- ↑
2024: Michel Talagrand
, The Abel Prize, abelprize.no [dost?p 2024-03-20]
