Ten artykuł dotyczy muzycznej formy teatralnej. Zobacz te?: Music-hall .

Musical ? forma teatralna , ł?cz?ca muzyk? , piosenki , dialogi i taniec . Ładunek emocjonalny dzieła ? humor , patos , miło??, gniew ? podobnie jak sama opowie??, jest wyra?any poprzez słowa, muzyk?, ruch i aspekty techniczne przedstawienia, tworz?c jedn?, spojn? cało??. Od pocz?tkow XX wieku produkcje teatru muzycznego s? nazywane po prostu ?musicalami”. Wcze?niejsz? podobn? do musicalu form? widowiska była extravaganza .

Musicale s? wykonywane na całym ?wiecie. Mog? by? wystawiane na wielkich scenach, jak wysokobud?etowe produkcje teatrow na West Endzie w Londynie czy Broadwayu w Nowym Jorku lub w mniejszych teatrach awangardowych , na Off-Broadwayu lub jako produkcje lokalne, wyjazdowe, w amatorskich grupach szkolnych, teatrach i innych przestrzeniach wykonawczych. Oprocz Wielkiej Brytanii i Ameryki Połnocnej istniej? inne dobrze działaj?ce sceny musicalowe w wielu krajach Europy, Ameryki Łaci?skiej, Australii i Azji.

Definicja [ edytuj | edytuj kod ]

Wspołczesny musical jest form? eklektyczn? i wielotworzywow?. Korzysta z ro?nych gatunkow muzycznych (od hard rocka przez jazz , calypso , rap a? do muzyki powa?nej ) i ro?nych rodzajow ta?ca (od baletu klasycznego po taniec wspołczesny i stepowanie ). W produkcjach musicalowych na porz?dku dziennym jest u?ycie efektownych i monumentalnych dekoracji, technik multimedialnych i pełnego nagło?nienia akustycznego. W musicalach wyst?puj? ro?norodne typy orkiestr ? od niewielkich combo (np. Grease , Chicago , Rent ), a? po du?e orkiestry musicalowe (np. Miss Saigon , Taniec wampirow , Upior w operze ).

Musicale maj? ro?ny czas trwania. Wahaj? si? od krotkich, jednoaktowych przedstawie?, do wielu aktow i kilku godzin trwania (lub nawet przedstawie? wielospektaklowych); jednak?e wi?kszo?? musicali trwa od połtorej do 3 godzin. Musicale s? zazwyczaj przedstawiane w dwoch aktach z jednym, 10-20-minutowym antraktem . Pierwszy akt jest najcz??ciej dłu?szy od drugiego, wprowadza wszystkie głowne postaci i wi?kszo?? warstwy muzycznej, cz?sto ko?czy si? wst?pem do konfliktu dramatycznego czy komplikacji fabuły. Drugi akt mo?e wprowadza? kilka piosenek, jednak zazwyczaj tylko przywołuje wa?ne tematy muzyczne i rozwi?zuje konflikty dramatyczne. Musical fabularny (ang. book musical ) jest na ogoł konstruowany na podstawie 4 do 6 głownych tematow muzycznych, ktore powracaj? w po?niejszych etapach spektaklu, cho? czasem mo?e zawiera? zbior piosenek niezwi?zanych ze sob? muzycznie w sposob bezpo?redni. Dialogi mowione generalnie wyst?puj? pomi?dzy utworami muzycznymi, cho? mo?e mie? zastosowanie ?dialog ?piewany”, b?d? recytatyw , zwłaszcza w musicalach ?piewanych w cało?ci, jak Jesus Christ Superstar , Les Miserables i Evita . W ostatnich dekadach na Broadwayu i West Endzie wystawiono kilka krotszych musicali jednoaktowych.

Fabuła musicalu mo?e by? pomysłem własnym jednoaktowych autora lub adaptacj? powie?ci ( Wicked i Man of La Mancha ), sztuki teatralnej ( Hello, Dolly! ), klasycznej legendy ( Camelot ), wydarzenia historycznego ( Evita ), czy te? filmu ( The Producers i Hairspray ). Z drugiej strony wiele spo?rod popularnych teatralnych produkcji musicalowych zostało zaadaptowanych na film muzyczny , jak na przykład The Sound of Music , West Side Story , My Fair Lady , czy Chicago .

Musical fabularny [ edytuj | edytuj kod ]

Musical XX wieku ? musical fabularny (ang. book musical ) definiuje si? jako spektakl muzyczny, w ktorym piosenki i taniec s? w pełni zintegrowane, tworz?c dobrze napisan? histori? z powa?n? dramaturgi?, ktory jest zdolny do wywołania nie tylko ?miechu, ale i innych prawdziwych emocji ^[2] .

Trzy głowne składniki musicalu fabularnego to muzyka, teksty piosenek i scenariusz (ang. book). Poj?cie scenariusz odnosi si? w musicalu do historii, rozwoju postaci, struktury dramatycznej wraz z dialogami mowionymi. Scenariusz mo?e si? jednak odnosi? do dialogow i tekstow piosenek jednocze?nie, u?ywa si? wowczas (na wzor opery) okre?lenia libretto ( wł . ?mała ksi??ka”). Muzyka i teksty piosenek tworz? partytur? musicalu. Interpretacja musicalu przez kierownictwo artystyczne poszczegolnych produkcji silnie wpływa na sposob jego prezentowania. W jego skład wchodz?: re?yser , kierownik muzyczny / dyrektor artystyczny , zwykle choreograf , a czasem tak?e i orkiestrator . Musical kształtowany jest tak?e przez techniczne jego aspekty, jak scenografia , kostiumy , rekwizyty , o?wietlenie sceniczne i d?wi?k, ktore zwykle ulegaj? zmianom w kolejnych produkcjach. Niektore słynne elementy produkcji mog? jednak zosta? zachowane z oryginału, jak na przykład choreografia Boba Fosse’a w musicalu Chicago .

W musicalu fabularnym najbardziej dramatyczne momenty wyra?a si? poprzez ?piew. Funkcjonuje zasada: ?gdy emocje staj? si? zbyt silne, by je wypowiedzie?, za?piewaj; kiedy s? zbyt silne, by je wy?piewa?, zata?cz.” W musicalu fabularnym piosenka jest skrojona dla danej postaci i jej pozycji dramaturgicznej; były jednak?e okresy w historii musicalu (np. od 1890 do 1920 roku), kiedy integracja opowie?ci z muzyk? była osłabiona. Krytyk New York Times , Ben Brantley okre?lił ideał piosenki musicalowej recenzuj?c wznowienie musicalu Gypsy z 2008 roku: ?Piosenki s? idealnie scalone z postaciami, zdarza si? to w tych rzadkich momentach, kiedy musicalom udaje si? si?gn?? celow, dla ktorych w ogole istniej?” ^[3] . Zwykle znacznie mniej słow wy?piewuje si? w trakcie 5-minutowej piosenki, ni? pada ich w 5-minutowym dialogu. Jako ?e musical generalnie po?wi?ca wi?cej czasu muzyce, ni? dialogom, jest mniej czasu na rozwoj dramatu w musicalu, ni? w zwykłej sztuce o podobnym czasie trwania. Pisarze s? wi?c zmuszeni dokona? trudnej sztuki rozwoju postaci i fabuły wewn?trz skompresowanej natury musicalu.

Opera ? ro?nice i podobie?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

Musical jest powi?zany z inn? form? teatraln?, oper? . Obie formy zwykle odro?nia si? na podstawie kilku czynnikow. W musicalu kładzie si? wi?kszy nacisk na dialogi mowione (cho? niektore z musicali s? w cało?ci akompaniowane, b?d? ?piewane); z drugiej strony, niektore opery, jak np. ? Czarodziejski flet ” i wi?kszo?? operetek zawiera dialogi bez akompaniamentu; na taniec (wykonywany zarowno przez wiod?cych wykonawcow, jak i chor); na u?ycie ro?nych gatunkow muzyki popularnej (lub chocia?by popularnych stylow ?piewania); unikanie u?ycia typowych konwencji operowych.

Musical jest prawie zawsze wykonywany w j?zyku ojczystym jego odbiorcow. Musicale wyprodukowane w Londynie i Nowym Jorku, s? zawsze ?piewane po angielsku, nawet je?li oryginalnie zapisano je w innym j?zyku (?Les Miserables”, stworzony w oryginale po francusku ?wiatow? karier? zrobił w wersji angloj?zycznej). Podobnie sytuacja wygl?da w polskiej praktyce musicalowej, gdzie wszystkie musicale wystawiane na scenach polskich tłumaczy si? na j?zyk polski.

Podczas gdy ?piewak operowy jest przede wszystkim ?piewakiem, i dopiero w drugiej kolejno?ci aktorem (i rzadko kiedy musi ta?czy?), wykonawca musicalowy jest cz?sto przede wszystkim aktorem, a dopiero po?niej ?piewakiem i tancerzem. Osob?, ktora doskonale opanowała te 3 umiej?tno?ci nazywa si? w krajach angloj?zycznych ? triple threat ”. Kompozytorzy muzyki musicalowej ustalaj?c wokalne uwarunkowania rol zwykle bior? pod uwag? wykonawcow. Wspołcze?nie teatry wystawiaj?ce musicale stosuj? skale głosu aktorow w sposob, ktory w kontek?cie opery byłby dezaprobowany, czy nawet niedopuszczalny.

Aspekt ekonomiczny [ edytuj | edytuj kod ]

Produkcja musicalu, w szczegolno?ci na Broadwayu i West Endzie to zło?one przedsi?wzi?cie finansowe. Przypomina struktur? przedsi?biorstwa, ktore zakładane jest w celu wyprodukowania musicalu, zatrudniaj?cego wiele dziesi?tek pracownikow. Przyst?puj?c do produkcji w USA producent zobowi?zany jest zawrze? umowy z organizacjami zrzeszaj?cymi dramatopisarzy, aktorow, re?yserow, choreografow, dekoratorow, o?wietlaczy, d?wi?kowcow i garderobianych. Wła?ciciel sceny, na ktorej wystawiany b?dzie spektakl musi podpisa? umowy ze zwi?zkami pracownikow technicznych sceny (IATSE), kasjerow, wo?nych i sprz?taczy, operatorow ci??kiego sprz?tu, od?wiernych i bileterow.

Producent najcz??ciej jest jedynie organizatorem ? fundusze pozyskuje od inwestorow , a w razie odniesienia przez spektakl sukcesu ma swoj udział w zyskach. Przedstawienia na Broadwayu s? finansowane zwykle wi?cej ni? przez jednego inwestora, na zasadach społki z o.o. (limited partnership). W przeszło?ci, gdy koszty produkcji spektaklu muzycznego były znacznie ni?sze, w teatr inwestowali przeci?tni obywatele ? na zasadach lokaty czasem przynosz?cej zysk, a zawsze daj?cej dreszcz emocji. W drugiej połowie lat 70. wystawienie musicalu kosztowało przeci?tnie mi?dzy 750 a 1 mln dolarow, na pocz?tku lat 80. koło 1,5 mln dolarow a? do ustanowienia rekordu przez musical Cats (5 mln dolarow).

Rzadko zdarza si?, aby produkcja została sfinansowana w cało?ci przez jednego inwestora. My Fair Lady został w cało?ci sfinansowany przez stacj? CBS (400 tys. dolarow); w Annie (kosztuj?cym 800 tys. dolarow) wniosła 100-tysi?czny wkład wytwornia filmowa Columbia ^[4] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Musical jest jedyn? rdzennie ameryka?sk? form? teatraln? ^[5] , ktora dzi?ki Stanom Zjednoczonym stała si? popularna na całym ?wiecie. U ?rodeł musicalu le?? przede wszystkim gatunki takie jak: wodewil , rewia , burleska i minstrel show . W latach 20. XX wieku teatr ameryka?ski zyskuje swoj? odr?bn? to?samo?? (kształtuje si? dramat ameryka?ski). Po tym, jak w 1924 pojawił si? pierwszy utwor George’a Gershwina ?Lady Be Good”, w 1943 powstał pierwszy musical fabularny (badacze okre?laj? go jako pierwszy prawdziwy musical) Oklahoma! Rodgersa i Hammersteina ^[5] .

Musical filmowy [ edytuj | edytuj kod ]

Musical filmowy to odmiana filmu muzycznego , w ktorej ?muzyka, piosenka i taniec stanowi? dominant? dramaturgiczn? dzieła” ^[6] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz kolekcj? cytatow na temat musicalu w Wikicytatach

Zobacz hasło musical w Wikisłowniku

• Broadway
• West End
• Ten cały musical

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• The Cyber Encyclopedia of Musical Theatre, TV and Film ( ang. )
• musical.pl ? O musicalach ? po polsku ? najstarsza istniej?ca polska witryna o musicalach
• Moje-Musicale.pl