Metody Terlecki (zm. 1649 ) ? unicki biskup chełmski.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Wywodził si? prawdopodobnie z rodziny Terleckich osiadłej w wojewodztwie bełskim. Przed 1626 r. wst?pił do bazylianow i uzyskał ?wi?cenia kapła?skie. Pod koniec 1626 r. rozpocz?ł studia w seminarium duchownym w Wiedniu , ktore uko?czył w 1628 r. 4 lutego 1628 krol Zygmunt III Waza wyznaczył go na biskupa unickiej eparchii chełmskiej, jednak faktycznym administratorem diecezji do 1630 r. pozostał metropolita Jozef Welamin Rutski . W 1628 r. z uwagi na znajomo?? j?zyka słowia?skiego oraz rytu wschodniego został skierowany do Uskokow, zamieszkuj?cych region ?umberak na pograniczu Chorwacji i Słowenii , ktorych duchowy zwierzchnik biskup Symeon w 1611 zawarł uni? z Ko?ciołem rzymskokatolickim. Celem misji Terleckiego było zbadanie poło?enia i sytuacji religijnej mieszka?cow regionu. W lutym 1629 r. Terlecki przedstawił w Rzymie raport, ktorego zawarto?? skłoniła kardynałow z Kongregacji Rozkrzewiania Wiary (Sacra Congregatio de Propaganda Fide) do ponownego wysłania Terleckiego w ten region w charakterze misjonarza apostolskiego. Latem 1629 r. udał si? on ponownie do Uskokow, w?rod ktorych pozostał przez kilka miesi?cy. W 1630 r. powrocił do kraju, by obj?? rz?dy w diecezji chełmskiej. 31 sierpnia 1630 r. w rezydencji biskupiej w Białopolu metropolita Rutski za po?rednictwem Andrzeja Piotrowicza przekazał Terleckiemu pełni? władzy w diecezji.

W pocz?tkowym okresie sprawowania urz?du Terlecki zaj?ł si? odzyskaniem utraconych wcze?niej posiadło?ci katedry chełmskiej. Zapocz?tkował w zwi?zku z tym seri? procesow, z ktorych tylko cz??? doprowadził do ko?ca przed swoj? ?mierci?. Na okres rz?dow Terleckiego przypada faktyczne zrownanie w prawach Ko?cioła unickiego i cerkwi prawosławnej przez krola Władysława IV . 14 marca 1633 krol wydał dyplom, na podstawie ktorego prawosławni mogli posiada? i wznosi? ?wi?tynie, a w dobrach krolewskich miał nast?pi? podział cerkwi proporcjonalnie do liczby wyznawcow. Przeciwko tym postanowieniom 11 maja 1633 r. zaprotestował Terlecki, ktory widział w nim zagro?enie dla unii. 14 marca 1636 r. krol wydał kolejny przywilej, na podstawie ktorego eparchia chełmska pozostała w r?kach unitow, ale prawosławni zachowali na jej terytorium prawo do wielu cerkwi, klasztorow, szpitali, szkoł i bractw. Nad realizacj? tych postanowie? czuwa? miały specjalne komisje, ktorych działalno?? budziła protesty i niezadowolenie zarowno po stronie unickiej, jak i prawosławnej. W rezultacie w okresie rz?dow Terleckiego eparchia chełmska był widowni? nieustannych konfliktow, zamieszek, tumultow i grabie?y. Miały one miejsce głownie w miastach: Chełmie , Hrubieszowie , Sokalu , Bełzie , Krasnymstawie , Tyszowcach , Parczewie . Miały one gwałtowny przebieg, wł?cznie z siłowym odbieraniem ?wi?ty?, niszczeniem wyposa?enia oraz atakami na wiernych i duchownych z obu stron. Do zamieszek dochodziło tak?e na terenach wiejskich. 25 lutego 1634 r. prawosławni chłopi ze wsi Maszow koło Lubomla nie dopu?cili do wizytacji cerkwi, napadli na biskupa i osoby mu towarzysz?ce, zmuszaj?c ich do ucieczki. Do jeszcze bardziej dramatycznych wydarze? doszło pod koniec 1648 r., kiedy to Ziemia chełmska znalazła si? w zasi?gu powstania Chmielnickiego . Miały wowczas miejsce liczne prze?ladowania unitow zarowno ze strony Kozakow, jak i miejscowych prawosławnych. Zgin?ło wowczas wielu duchownych unickich oraz zniszczono wiele ?wi?ty?, w tym katedr? chełmsk?. W Krasnymstawie zniszczone zostały cenne archiwalia. Spalony został Hrubieszow. Najwi?ksze straty diecezja poniosła na południu, w rejonie Potylicza, Magierowa, Narola i Lipska. W Lipsku po miesi?cznym obl??eniu przez mieszka?cow okolicznych wsi i oddziału kozackiego zamordowano według relacji ?wiadkow około 2000 osob, zarowno mieszka?cow, jak i uciekinierow ze wschodu (Polakow, ?ydow i Rusinow-unitow).

Mimo trudno?ci, Terlecki konsekwentnie działał na rzecz umocnienia unii, odnosz?c przy tym znacz?ce sukcesy. W 1641 r. do unii przyst?pili mieszczanie krasnostawscy, a dwa lata po?niej ostrowscy. Sukcesom tym sprzyjał fakt, ?e Terlecki okazał si? jednym z najbardziej ?wiatłych i energicznych rz?dcow diecezji. W latach 1638-1640 dokonał przebudowy katedry chełmskiej oraz zbudował istniej?cy do dzi? gmach klasztoru bazylia?skiego. Przy okazji przeprowadził prawdopodobnie pierwsze w nowo?ytnej Polsce badania archeologiczne ^[1] . Przy katedrze powołał dwa bractwa - Narodzenie oraz Niepokalanego Pocz?cia NMP. Doceniaj?c rol? wykształcenia, w 1639 r. utworzył w Chełmmie gimnazjum, powierzaj?c jego prowadzenie swojemu przyszłemu nast?pcy, Jakubowi Suszy . Gimnazjum musiało cieszy? si? spor? popularno?ci? tak?e w?rod katolickich mieszka?cow eparchii, skoro synod katolickiej diecezji chełmskiej 15 kwietnia 1644 r. zabronił młodzie?y rzymskokatolickiej pod kar? ekskomuniki podejmowanie nauki w gimnazjum unickim. Postanowienia synodu ?wiadcz? o stałych napi?ciach i konfliktach (m.in. o dziesi?ciny) mi?dzy unitami i katolikami. Terlecki podj?ł te? starania o zało?enie w Chełmie drukarni, ktorej celem było drukowanie (czcionkami cyrylickimi) słowia?skich ksi?g liturgicznych i literatury religijnej. Mimo uzyskania zgody w Rzymie, projekt ten nie doczekał si? realizacji z powodu wybuchu powstania Chmielnickiego. Pod wpływem dramatycznych wydarze? z nim zwi?zanych, Terlecki po powrocie z klasztoru w Supra?lu zmarł w Chełmie 7 czerwca 1649 r. ^[2] .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Енциклопед?я укра?нознавства. У 10-х т. / Гол. ред. Володимир Куб?йович. ? Париж; Нью-Йорк: Молоде Життя, 1954?1989.
• S. Senyk, Methodius Terlec'kyj ? Bishop of Xolm, "Analecta OSBM" 12(1985), s. 342-373.
• S. Senyk, Kri?ani? and Ukraine,"Zbornik Odsjeka za povijesne znanosti" 14 (1986), s. 101-113.
• P. Krasny, O najdawniejszych badaniach archeologicznych w Polsce. Wykopaliska w Chełmie w 1640 roku, ?Historyka” 27 (1997), s. 109-114.
• A. Gil, Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja, Lublin 2005, s.70-82.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]