Herbert Marshall McLuhan

Data i miejsce urodzenia	21 lipca 1911 Edmonton , Kanada
Data i miejsce ?mierci	31 grudnia 1980 Toronto , Kanada
Zawod, zaj?cie	teoretyk komunikacji
Narodowo??	kanadyjska
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Herbert Marshall McLuhan (ur. 21 lipca 1911 w Edmonton , zm. 31 grudnia 1980 w Toronto ) ? kanadyjski teoretyk komunikacji.

McLuhan zyskał szeroki rozgłos w latach 60. swoimi pracami i wypowiedziami na temat mediow i komunikacji. Stwierdził, ?e ludzko?? wkracza wła?nie w ?wiek informacji” a elektroniczne media, zwłaszcza telewizja, stworzyły tak zwan? globaln? wiosk? , w ktorej ?medium jest przekazem” (tj. charakter ?rodka komunikacji ma wi?kszy wpływ na odbiorc? ni? sama przekazywana wiadomo??). Wspołcze?nie uznawany jest za jednego z najwybitniejszych teoretykow komunikowania masowego i ?rodkow przekazu.

?ycie i tworczo?? [ edytuj | edytuj kod ]

?rodowisko rodzinne [ edytuj | edytuj kod ]

McLuhan urodził si? w Edmonton ( Alberta ). Imi? Marshall otrzymał na pami?tk? nazwiska babki ze strony matki. W roku 1913 na ?wiat przyszedł jego brat Maurice.

Rodzina McLuhana miała korzenie irlandzkie . Jego pradziadek, William McLuhan, przypłyn?ł do Nowego ?wiata w roku 1846, aby osiedli? si? w regionie Ontario wraz z ?on?, trojk? dzieci i szwagrem. Dziadek MacLuhana, William jr., po?lubił Szkotk? Margaret Grieve. Ich czwartym dzieckiem był Herbert, po?niejszy ojciec Marshalla.

Rodzice McLuhana, Elsie Naomi (z domu Hall) i Herbert Ernest McLuhan byli z wyznania metodystami . Matka pochodziła z rodziny od pokole? mieszkaj?cej w Nowej Szkocji . Była nauczycielk? w szkole baptystycznej, a w po?niejszym okresie aktork? wyst?puj?c? głownie w salach parafialnych. Ojciec prowadził w Edmonton firm? zajmuj?c? si? po?rednictwem w handlu nieruchomo?ciami i polisami ubezpieczeniowymi. Gdy wybuchła I wojna ?wiatowa , firma upadła, a ojciec McLuhana zaci?gn?ł si? do kanadyjskiej armii . Po roku słu?by zachorował jednak na gryp? i reszt? wojny sp?dził w Kanadzie. W 1937 roku, głownie pod wpływem prac Gilberta Chestertona , McLuhan przeszedł na katolicyzm i do ko?ca ?ycia zwi?zany był z instytucjami edukacyjnymi działaj?cymi pod auspicjami ko?cioła katolickiego. Z ?on? Corinne Lewis, rownie? konwertytk? na katolicyzm, wychowali sze?cioro dzieci. W 1973 roku został nominowany członkiem Papieskiej Komisji Komunikacji Społecznej.

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Po opuszczeniu w 1915 roku armii przez Herberta McLuhana rodzina McLuhanow przeniosła si? do Winnipeg w Manitobie , gdzie Marshall dorastał, a z czasem te? zacz?ł ucz?szcza? do ?redniej szkoły technicznej Kelvin Technical High School. Młody Marshall uchodził w?rod bliskich za niezwykle spokojne dziecko, niezbyt towarzyskie, ale odpowiedzialne. Uczył si? do?? przeci?tnie ? w szostej klasie nie otrzymał promocji ? dopiero przy poparciu matki otrzymał szans? poprawki po wakacjach. Po uko?czeniu dziesi?tego roku ?ycia charakter Marshalla zmienił si?, kiedy to podj?ł prac? roznosiciela gazet i nawi?zał przy tym bli?szy kontakt z rowie?nikami (zorganizował mi?dzy innymi miejscow? dru?yn? baseballow? , a potem hokejow? ). Wakacje sp?dzał z bratem, pracuj?c u dziadkow na farmie Elm Creek.

Studia [ edytuj | edytuj kod ]

W 1928 roku McLuhan rozpocz?ł studia in?ynierskie na University of Manitoba . Po kilku miesi?cach zmienił jednak kierunek na filologiczny i zacz?ł studiowa? literatur? angielsk?, histori? i filozofi?. Poznał wowczas m.in. dzieła Thomasa Carlyle'a , Thomasa Macaulaya , Samuela Johnsona , Williama Thackeraya i Williama Szekspira . W nast?pnym roku zapisał si? na kurs psychologii i zapoznał si? z pogl?dami Matthew Arnolda (od ktorego przej?ł wizj? kultury i niektore pogl?dy na poezj?) oraz Gilberta Keitha Chestertona (od ktorego nauczył si? podwa?ania oczywisto?ci, krytycznego my?lenia, zamiłowania do paradoksow oraz pisarstwa polegaj?cego na zestawianiu ze sob? sprzecznych idei). W 1930 roku w studenckim czasopi?mie The Manitoban ukazał si? pierwszy jego artykuł Macaulay: What a Man! W tym te? roku poznał Irlandk? Marjorie Norris, ktora stała si? jego blisk? przyjaciołk?. W 1932 roku odbył podro? do Anglii. W 1933 roku uzyskał tytuł licencjata (za osi?gni?cia w nauce wyro?niony został wowczas przez uniwersytet złotym medalem). Nauk? kontynuował i ostatecznie rok po?niej uzyskał na tym uniwersytecie magisterium z anglistyki (przedkładaj?c prac? na temat tworczo?ci poetyckiej i dramaturgicznej George’a Mereditha ). Od dłu?szego czasu chciał studiowa? w Anglii. Nie udało mu si? uzyska? stypendium na Uniwersytecie Oksfordzkim , ale przyj?ty został do Trinity Hall na Uniwersytecie Cambridge ^[1] . Mimo ?e uzyskał wcze?niej licencjat i magisterium na University of Manitoba, na Uniwersytecie Cambridge nie uznano jego kanadyjskiego dyplomu i mogł si? jedynie zapisa? na trzyletnie studia prowadz?ce do zdobycia tytułu licencjata (z tym, ?e zaliczono mu awansem jeden rok nauki).

Nauk? w Anglii McLuhan rozpocz?ł jesieni? 1934 roku, a uko?czył licencjatem w roku 1936. Do?wiadczenia z Cambridge miały mie? znaczny wpływ na kierunek po?niejszej pracy naukowej. Znalazł si? wowczas pod wpływem szkoły teoretyczno-literackiej znanej jako ?Nowa Krytyka” , studiuj?c pod kierunkiem takich uczonych jak Ivor Armstrong Richards i Frank Raymond Leavis . Miał te? okazj? zetkn?? si? m.in. z Jakiem Maritainem oraz Wyndhamem Lewisem , pod wpływem ktorego zacz?ł interesowa? si? filmem, reklam?, kultur? popularn? , zwi?zkami techniki i sztuki oraz ro?nicami mi?dzy przestrzeni? wzrokow? i akustyczn?. Zapoznał si? z pismami Gilberta Keitha Chestertona , co zaowocowało publikacj? G.K. Chesterton: A Practical Mystic . Podczas pobytu w Cambridge McLuhan czytywał te? m.in. poezje i teksty krytyczne Thomasa Stearnsa Eliota i Ezry Pounda oraz powie?ci Jamesa Joyce’a . Przed powrotem do Kanady McLuhan zaprosił swoj? irlandzk? przyjaciołk? Marjorie Norris do Irlandii , gdzie zwiedził z ni? Dublin , pod??aj?c ?ladami autora ?Ulissesa” .

Pocz?tki kariery akademickiej [ edytuj | edytuj kod ]

Po studiach wrocił do Kanady, jednak nie mogł tam znale?? stosownej dla siebie pracy. Ostatecznie został asystentem na Uniwersytecie Wisconsin-Madison ( Stany Zjednoczone ) i w roku akademickim 1936?1937 wykładał tam literatur? angielsk?.

Fascynacja osobowo?ci? i dziełem Chestertona miała doprowadzi? w 1937 roku do przyj?cia przez McLuhana wiary rzymskokatolickiej . Ojciec zaakceptował jego decyzj?, ale matka była niepocieszona i uwa?ała, ?e utrudni mu to dalsz? karier?. Przez reszt? swojego ?ycia McLuhan nauczał wył?cznie w rzymskokatolickich szkołach wy?szych. Religijno?? McLuhana była gł?boka, jednak traktował on wyznanie jako spraw? ?ci?le prywatn?. Przypisywał szczegolne znaczenie liczbie trzy ( Trojca ?wi?ta ), a czasami mawiał, ?e Maryja Panna stanowi dla niego intelektualn? przewodniczk?.

W latach 1937?1939 i 1940?1944 wykładał literatur? angielsk? na Saint Louis University . Zaprzyja?nił si? tam ze swoim uczniem, Walterem J. Ongiem , ktory napisał prac? doktorsk? na temat podsuni?ty mu przez McLuhana i sam stał si? po?niej znanym autorytetem w dziedzinie komunikacji i technologii. Poznał te? swoj? przyszł? ?on?, młod? nauczycielk? sztuki aktorskiej Corinne Lewis (ur. 1912 w Fort Worth , zm. 2008 w Toronto), za spraw? ktorej zerwał znajomo?? z Marjorie Norris. ?lub odbył si? 4 sierpnia 1939 i tu? przed wybuchem II wojny ?wiatowej McLuhanowie ruszyli w podro? po?lubn? do Włoch , Francji i Anglii . Podro? ta zako?czyła si? w Cambridge , gdzie w styczniu 1940 roku McLuhan uzyskał dyplom magistra, a nast?pnie pracował nad doktoratem na temat retoryki i prac szesnastowiecznego dramaturga, satyryka i pamflecisty Thomasa Nashe’a .

Badania, ktore McLuhan prowadził w ramach swojej pracy doktorskiej, w istotny sposob wpłyn?ły na jego po?niejsze ustalenie zwi?zane z oddziaływaniem mediow. Bartłomiej Knosala w ksi??ce po?wi?conej retorycznym inspiracjom my?li McLuhana pisze: "Wszystkie cechy, ktore McLuhan przypisuje "epistemologii elektrycznej", takie jak nieliniowo??, powtarzalno??, nieci?gło??, intuicyjno??, posługiwanie si? analogi?, a nie kolejnymi argumentami, jak rownie? przywi?zywanie wi?kszej wagi do formy wypowiedzi ni? do tre?ci, autor Galaktyki Gutenberga rozpoznał ju? wcze?niej - pisz?c rozpraw? doktorsk? o sporze w obr?bie trivium - jako składniki strategii stosowanych przez gramatykow i retorow" ^[2] . Z kolei W. Terrence Gordon, autor przedmowy do The Classical Trivium. The Place of Thomas Nashe in the Learning of his Time zauwa?a, ?e w pracy doktorskiej McLuhana znajdowały si? nasiona, ktore dojrzały w jego po?niejszych ksi??kach z lat 60. i 70. ^[3] W tworczo?ci McLuhana inspiracja klasyczn? retoryk? była na tyle znacz?ca, ?e Donald Bryant uznaje autora Galaktyki Gutenberga za jednego z tzw. nowych retorow, umieszczaj?c go obok I. A. Richardsa, Richarda Weavera, Chaima Perelmana i Kennetha Burke'a. ^[4]

W chwili wybuchu II wojny ?wiatowej McLuhan przebywał w Anglii. Uzyskał wowczas pozwolenie, by swoj? prac? przedło?y? zdalnie, ze Stanow Zjednoczonych, bez wymogu ustnej obrony w samym Cambridge. McLuhan wrocił wowczas (1940) do Ameryki, by kontynuowa? prac? nauczyciela akademickiego na Saint Louis University. Ostatecznie uzyskał doktorat w grudniu 1943 roku. Nast?pnie McLuhanowie przeprowadzili si? do Kanady.

W latach 1944?1946 McLuhan nauczał na Assumption College w Windsorze ( Ontario ). W 1944 roku doszło do jego spotkania z historykiem i krytykiem architektury Sigfriedem Giedionem , ktorego pogl?dy zawarte w publikacji Przestrze?, czas i architektura wywarły wpływ na kształt po?niejszej pracy McLuhana The Mechanical Bride: Folklore of Industrial Man , inspirowanej rownie? my?l? F.R. Leavisa.

Po II wojnie ?wiatowej zainteresowania badawcze McLuhana zacz?ły ulega? zmianie. Nadal pisywał szkice po?wi?cone literaturze angielskiej (m.in. eseje na temat tworczo?ci Williama Faulknera , Chestertona, Pounda, Joyce’a i Eliota), stopniowo coraz wi?cej uwagi po?wi?cał jednak problematyce kultury masowej . Pisał artykuły na temat reklamy oraz eseje o zwi?zkach poezji i kina, coraz cz??ciej zwracał si? te? ku refleksji nad technik?.

W 1946 roku przeniosł si? na University of Toronto , gdzie wykładał w katolickim St. Michael’s College. Jednym z jego owczesnych studentow był kanadyjski literaturoznawca William Hugh Kenner (bli?sz? znajomo?? z nim zawarł w 1947 roku), a jednym z jego akademickich kolegow był Harold Innis , ktory wywarł znaczny wpływ na kształt prac McLuhana. Z Williamem Hugh Kennerem wyjechał do Waszyngtonu na spotkanie z poet? Ezr? Poundem , ktorego pogl?dy wywarły wpływ na tworczo?? McLuhana (szczegolnie na po?niejsz? prac? From Cliche to Archetype ).

Zwrot ku zagadnieniom komunikacji w latach 50. [ edytuj | edytuj kod ]

We wczesnych latach 50. McLuhan zacz?ł prowadzi? na Uniwersytecie w Toronto seminaria na temat komunikacji i kultury, wspierane finansowo przez Fundacj? Forda .

W tym te? okresie opublikował swoj? pierwsz? wa?n? prac? The Mechanical Bride: Folklore of Industrial Man ( Mechaniczna panna młoda: Folklor epoki przemysłowej , 1951). Ksi??ka, ktorej roboczy tytuł brzmiał Guide to Chaos ( Przewodnik po chaosie ), długo nie mogła znale?? wydawcy. Dopiero w 1948 roku r?kopis przyj?ło do druku wydawnictwo Vanguard Press , pod warunkiem dokonania przez autora znacznych skrotow: wprowadzanie zmian zaj?ło McLuhanowi kolejne 3 lata.

Głowny w?tek Mechanicznej panny młodej stanowił wpływ reklamy na społecze?stwo i kultur?. McLuhan chciał podda? analizie wszystko to, co nale?ało do obszaru ?mitologii codzienno?ci”, a nie było do tej pory przedmiotem niczyjej uwagi. Chciał zgł?bi? wpływ mechanizacji i technologii na człowieka. Zgromadził w tym celu ogromn? ilo?? reklam, rysunkow, cytatow z popularnych pism kobiecych. Motywem przewodnim był zwi?zek techniki z seksualno?ci?. McLuhan odwoływał si? do sposobu prezentacji w mediach popularnych stereotypow zwi?zanych z płci?, erotyk? i rolami społecznymi. McLuhan, dokonuj?c istotnych skrotow w pierwotnej wersji pracy, uwypuklił rol? ?rodkow masowego przekazu w ?yciu Ameryki. Praca, analizuj?c kluczowe zjawiska wspołczesnego ?wiata, obna?yła ameryka?skie złudzenia i sprzeczno?ci nowoczesnego pa?stwa.

Pierwsze recenzje Mechanicznej panny młodej nie były zbyt ?yczliwe. Ksi??ka ta nosi wszystkie charakterystyczne cechy stylu po?niejszych prac McLuhana: niejednorodno?? formy, wielo?? powtorze?, nielinearno?? kompozycji opartej na swobodnym zestawieniu cytatow i idei (technika kola?u ).

W latach 50., rownie? dzi?ki wsparciu finansowemu Fundacji Forda , we wspołpracy z antropologiem Edmundem Snowem Carpenterem , McLuhan zacz?ł wydawa? pismo Explorations: Studies in Culture & Communication . Periodyk ukazywał si? w ramach dwuletniego programu badawczego Changing Patterns of Language and Behaviour and The New Media of Communication ( Zmienne wzorce j?zyka i zachowa? a nowe ?rodki komunikacji ). W projekcie brali udział przedstawiciele ro?nych dyscyplin naukowych: psycholog Carl Williams , ekonomista Tom Easterbrook i architekt Jacqueline Tyrwhitt , tworz?c zal??ek redakcji pisma. Do wspołpracy zaproszeni zostali te? David Riesman , Sigfried Giedion , Robert Graves , Jacques Maritain i Edmund Leach . W ci?gu dwoch lat ukazało si? pi?? numerow pisma. Antropolodzy zajmowali si? badaniem sposobu komunikowania si? w społeczno?ciach przedpi?miennych, ekonomi?ci analizowali komunikacyjn? rol? pieni?dza w gospodarce rynkowej, psycholodzy skoncentrowali si? na sposobach postrzegania rzeczywisto?ci a socjolodzy badali społeczny wymiar mediow. W latach 1956?1959, z uwagi na brak wsparcia finansowego, pismo ukazywało si? nieregularnie. W 1960 roku wybor opublikowanych w periodyku tekstow ukazał si? jako antologia Explorations in Communication .

W tym czasie McLuhan prowadził rownie? seminarium, podczas ktorego studenci czytali prace Harolda Innisa , Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa .

McLuhan wspolnie z Haroldem Innisem , Erikiem Alfredem Havelockem , Northropem Fryem i Edmundem Snowem Carpenterem scharakteryzowani zostali jako Szkoła Komunikacji z Toronto .

Pod koniec lat 50. nazwisko McLuhana pojawiało si? coraz cz??ciej w wypowiedziach prasowych i radiowych. Jego pozycja w kr?gach akademickich nie była jednak zbyt mocna, a głoszone przez niego koncepcje wywoływały liczne kontrowersje w?rod teoretykow komunikacji. W okresie tym powstały podstawowe sformułowania McLuhana dotycz?ce mediow i ich wpływu na otaczaj?cy ?wiat: poj?cie przestrzeni akustycznej, koncepcja medium jako przekazu, teza o opozycji mi?dzy form? i tre?ci? przekazu oraz koncepcja mediow jako przedłu?enia zmysłow człowieka. McLuhan publikował w tym czasie tak?e artykuły po?wi?cone kulturze popularnej ? m.in. Sight, Sound, and the Fury , ktory ukazał si? w gło?nej antologii Mass Culture. The Popular Arts in America , pod redakcj? Bernarda Rosenberga .

W 1959 roku National Association of Educational Broadcasters ( Narodowe Stowarzyszenie Nadawcow Programow Edukacyjnych ) postanowiło sfinansowa? nowy projekt badawczy McLuhana i Harry’ego Scornii , ktory dotyczył ewolucji mediow oraz zmian jakie zachodz? w strukturach społecznych pod wpływem nowych technologii przekazu. McLuhan prowadził wowczas korespondencj? z Peterem Druckerem , Berniem Muller-Thymem i Davidem Riesmanem . Nie udało si? jednak w ramach programu opracowa? ksi??ki ? powstał jedynie raport, ktory na u?ytek analizy ?rodkow masowego przekazu posługiwał si? metod? krytyczn? Ivora Armstronga Richardsa . Raport po?wi?cał du?o uwagi nowemu zjawisku, jakim była telewizja i jej wpływ na odbiorcow. Tu po raz pierwszy McLuhan wprowadził koncepcje opozycji mediow zimnych ( cool ) i gor?cych ( hot ) o rozdzielczo?ci niskiej (telewizja) lub wysokiej (radio). Koncepcja ta stała si? przedmiotem ogolnej krytyki ze strony badaczy mediow i komunikacji. Tu te? wprowadził poj?cie taktylno?ci (rozumianej jako wspołdziałanie wszystkich zmysłow w odbieraniu bod?cow przychodz?cych z zewn?trz i przeciwie?stwo ?wzrokowo?ci”) oraz koncepcj? ?człowieka przedłu?onego przez media”, w my?l ktorej media nie stanowi? jedynie przedłu?enia danego zmysłu, ale przedłu?enie o?rodkowego układu nerwowego.

Rosn?ca popularno?? w latach 60. [ edytuj | edytuj kod ]

W 1962 ukazała si? Galaktyka Gutenberga , najbardziej znana praca McLuhana. W zamy?le autora miała ona by? realizacj? nowego sposobu pisania zrywaj?cego ze sztywnym tokiem naukowego dyskursu . Tekst miał mie? charakter mozaikowy, nielinearny, wielopłaszczyznowy i pozbawiony okre?lonej perspektywy. Głownym tematem ksi??ki był wpływ druku (a w szczegolno?ci alfabetu fonetycznego) na kultur? nowoczesnej Europy i na ?wiadomo?? człowieka. Przed-pi?miennej umysłowo?ci oralnej McLuhan przeciwstawia umysłowo?? pi?miennicz?, a z rewolucj? zwi?zan? z upowszechnieniem druku wi??e powstanie pa?stw narodowych , nacjonalizmu , indywidualizmu i dominacji racjonalizmu . W?rod dalszych konsekwencji wskazuje na uniformizacj? i standaryzacj? kultury. Mimo ?e ksi??k? wyro?niono nagrod? pa?stwow?, nie spotkała si? z ?yczliwym przyj?ciem ze strony specjalistow.

McLuhan z czasem zdobywał sobie jednak coraz lepsz? reputacj? i otrzymywał coraz wi?cej propozycji pracy z innych uniwersytetow. Aby go zatrzyma?, University of Toronto stworzył w 1963 roku Centrum Kultury i Technologii ( Centre for Culture and Technology ).

W 1964 roku wydawnictwo McGraw-Hill opublikowało ksi??k? Understanding Media. The Extensions of Man ( Zrozumie? media. Przedłu?enia człowieka ). To najbardziej kontrowersyjne i najszerzej dyskutowane dzieło McLuhana sprzedało si? wowczas w liczbie 100 tysi?cy egzemplarzy. Przyniosło to McLuhanowi popularno?? w szerokich kr?gach, a jednocze?nie niech?? i wrogo?? w ?rodowiskach akademickich. Koncepcje McLuhana stały si? przedmiotem uwagi w artykułach wielu specjalistow oraz w recenzjach publikowanych na łamach ? Timesa ”, ? Newsweeka ” i ? Life’u ”. Jesieni? 1965 roku ? New York Herald Tribune ”, wypowiadaj?c si? w imieniu czytelnikow, ogłosiła autora ksi??ki Zrozumie? media najwa?niejszym my?licielem od czasow Newtona , Darwina , Freuda , Einsteina i Pawłowa ^[5] .

Jednak krytycy ju? w ci?gu tygodnia od wydania Zrozumie? media uznali prac? McLuhana za ?dziwaczne i synkretyczne taplanie si? w naukowym mistycyzmie ”, zarzucaj?c mu sztuczne pojmowanie wspołczesnej sztuki, naiwn? wiar? w technik? oraz prymitywne przekonanie o jedynie fizycznym odczuwaniu . Cz??? z tych zarzutow wynikało z trudno?ci w zrozumieniu koncepcji McLuhana, jednak niektore z zarzutow okazały si? trafne ? na przykład te, ktore dotyczyły koncepcji zwi?zanych z o?rodkowym układem nerwowym, ktore McLuhan stworzył, nie maj?c prawie ?adnego poj?cia o neurologii klinicznej . Wiele z idei McLuhana nie zostało zapewne wowczas wła?ciwie zinterpretowanych.

Mimo sukcesu rynkowego wydawnictwo McGraw-Hill odrzuciło kolejn? jego ksi??k? The Medium is the Message ( ?rodek przekazu jest przekazem ). Ostatecznie wydana w 1967 roku nakładem wydawnictwa Bantam (obecnie pod kontrol? korporacji Random House ) przyniosła krociowe zyski. W latach 1967?1970 wydano a? siedem publikacji autorstwa McLuhana, jednak ich zawarto?? merytoryczna zasadniczo powtarzała jedynie tezy przedstawione wcze?niej w Zrozumie? media . McLuhan pracował w tym czasie nad kilkoma projektami badawczymi m.in. nad ksi??k? o tworczo?ci Jamesa Joyce’a , nad publikacj? Culture is Our Business , ktora stanowiła kontynuacj? Mechanicznej panny młodej (i opublikowana została ostatecznie w 1970 roku). Wydał te? dwie inne pozycje ksi??kowe War and Piece in the Global Village oraz Through the Vanishing Point . Do ugruntowania jego popularno?ci jako guru popkultury i znawcy nowych mediow przyczynił si? rownie? wielostronicowy wywiad opublikowany w miesi?czniku Playboy . W 1970 roku ukazała si? jego kolejna ksi??ka From Cliche to Archetype napisana z kanadyjskim poet? Wilfredem Watsonem , w ktorej punktem wyj?cia była koncepcja archetypu Northropa Frye’a przedstawiona w pracy Anatomy of Criticism . W tym samym roku McLuhan został odznaczony Orderem Kanady . W 1971 roku ukazały si? dwie publikacje po?wi?cone w cało?ci tworczo?ci McLuhana ? obie do?? krytyczne wobec jego koncepcji teoretycznych.

Spadek popularno?ci w latach 70. [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 70. McLuhan (cho? ch?tnie wypowiadał si? na ro?ne tematy, tak?e te nie zwi?zane z samymi mediami ? jak na przykład aborcja , upadek warto?ci moralnych, narkotyki ) wyra?nie tracił na popularno?ci, jego nazwisko rzadziej pojawiało si? w prasie, radiu i telewizji, a nowe ksi??ki nie spotykały si? z wi?kszym zainteresowaniem czytelnikow. Z tego te? wzgl?du ograniczył on swoj? działalno?? tworcz?, wydaj?c (jako wspołautor) jedynie dwie pozycje ksi??kowe Take Today i City as Classroom . W 1974 roku planował napisanie swoistego przewodnika po kulturze wspołczesnej. Przedło?ył te? w wydawnictwie McGraw-Hill swoj? rozpraw? doktorsk?, jednak wydawnictwo odrzuciło r?kopis, podobnie jak oficyna wydawnicza Uniwersytetu w Toronto.

McLuhan pozostał na Uniwersytecie w Toronto do 1979 roku, przez wi?kszo?? czasu pełni?c rol? dyrektora Centrum Kultury i Technologii (z tym, ?e w roku akademickim 1967?1968 McLuhan otrzymał katedr? nauk humanistycznych imienia Alberta Schweitzera w Fordham University w Bronksie ( Nowy Jork ), a w 1975 roku, od kwietnia do maja, otrzymał katedr? imienia McDermotta na University of Texas w Dallas ).

Od ko?ca lat 50. McLuhan cierpiał na zaniki pami?ci. W okresie pracy na Fordham zdiagnozowano u niego łagodny guz mozgu, ktory jednak był leczony z dobrymi efektami. Po operacji w 1967 roku bardzo szybko doszedł do siebie, jednak zabieg ten miał du?y wpływ na jego ?ycie. Stał si? nadwra?liwy. Uznał kilka lat czytania za zupełnie stracone. Ignorował te? nowy wynalazek, jakim był komputer , ktory zaczynał ju? w owych latach podbija? ?wiat.

W okresie pracy w Toronto McLuhan mieszkał w Wychwood Park ? sielankowej enklawie na wzgorzu, sk?d mo?na było podziwia? widok na ?rodmie?cie . W jego s?siedztwie mieszkał uznany matematyk i psycholog Anatol Rapoport . Marshall i Corinne McLuhan mieli szostk? dzieci (Eric, bli?ni?ta Mary i Teresa, Stephanie, Elizabeth i Michael). Posiadanie du?ej rodziny zmusiło go do podejmowania zaj?? w bran?y reklamowej, do udzielania si? jako konsultant i wygłaszania wykładow na zlecenie du?ych korporacji, mi?dzy innymi takich jak IBM i AT&T . Mimo podupadaj?cego zdrowia nie ograniczył te? działalno?ci dydaktycznej, podro?uj?c z wykładami po Stanach Zjednoczonych i po Europie ( Sztokholm , Ateny ).

McLuhan stosował niekonwencjonalne metody nauczania, przez co wielu kolegow traktowało go z du?? (odwzajemnian?) niech?ci? i odwodziło studentow od uczestnictwa w prowadzonych przez niego zaj?ciach. By? mo?e dlatego wypromował jedynie siedmiu doktorow.

W 1979 roku McLuhan doznał udaru mozgu, co spowodowało cz??ciowy parali? ciała, ograniczyło jego zdolno?? do poruszania si? i porozumiewania si? z otoczeniem. W tym czasie czytywał mimo tego dzieła francuskich my?licieli: Jacques’a Derridy , Michela Foucaulta i Paula Ricoeura . Niedługo po udarze McLuhana władze Uniwersytetu w Toronto poczyniły kroki, by zamkn?? jego centrum badawcze. Do zamkni?cia jednak nie doszło z uwagi na liczne protesty (m.in. ze strony Edwarda Halla , Waltera Jacksona Onga , Neila Postmana , Johna Cage’a oraz Woody’ego Allena , w ktorego filmie Annie Hall McLuhan wyst?pił w drobnym epizodzie).

McLuhan nigdy ju? nie odzyskał pełni zdrowia i zmarł we ?nie ostatniego dnia 1980 roku. Pod koniec lat 80. ukazały si? jeszcze dwie jego nieuko?czone prace ( Laws of Media: The New Science i Changing Patterns of Language and Behaviour and the New Media of Communication ).

Powrot do dzieł McLuhana w epoce techniki cyfrowej [ edytuj | edytuj kod ]

W dniu ?mierci McLuhana szeroka popularno?? jego koncepcji nale?ała ju? od dawna do przeszło?ci. Zainteresowanie jego dziełami wzrosło ponownie dopiero wraz z nadej?ciem rewolucji cyfrowej w latach 90. Pojawiły si? wowczas liczne opracowania probuj?ce wytłumaczy? fenomen jego popularno?ci i przedstawi? miejsce jego pogl?dow w szerszym kontek?cie (np. zwi?zki z marksizmem , ze szkoł? frankfurck? czy wpływ na koncepcje Jeana Baudrillarda ).

McLuhan mimo pocz?tkowej niech?ci do technologii, czytaj?c prace Wienera, zafascynował si? mo?liwo?ci? inteligentnej maszyny pomagaj?cej człowiekowi. Według Jamesa Careya nie przygl?dał si? technice jako samodzielnej sile fizycznej (mechanicznej), postrzegał j? jako fizyczn? i mentaln? sił? dodatkow? człowieka (przedłu?enie), jako ci?g dalszych ludzkich negocjacji, wa?na miała by? interpretacja i wzajemny wpływ a nie "system wzajemnych przymusow mi?dzy tym, co społeczne, a tym, co materialne" ^[6] .

Pogl?dy [ edytuj | edytuj kod ]

Koncepcja ?medium jest informacj?” [ edytuj | edytuj kod ]

Według koncepcji McLuhana tre?ci? ka?dego ?rodka przekazu jest zawsze inny ?rodek przekazu. Na przykład pismo jest tre?ci? druku, tre?? pisma stanowi mowa, a tre?ci? mowy jest niewerbalny proces my?lowy ^[7] . W pracy Zrozumie? media McLuhan omawia funkcjonowanie medium na przykładzie ?wiatła elektrycznego. Stanowi ono jego zdaniem przykład czystej informacji, dopoki nie zostanie wykorzystane w konkretnej sytuacji (np. do o?wietlenia meczu albo przy operacji chirurgicznej). Sytuacje te staj? si? wowczas swego rodzaju ?tre?ci?” ?wiatła, jako ?e bez sztucznego o?wietlenia nie mogłyby one mie? miejsca. W ten sposob ?wiatło jako medium kształtuje form? podejmowanych przez ludzi działa? i interakcji ^[8] .

W sensie praktycznym i funkcjonalnym ?rodek sam jest wi?c przekazem, a ka?da nowo wynaleziona technologia dodaje siebie do tego, czym ju? jeste?my ^[9] . Medium stanowi zatem przedłu?enie stosuj?cego je człowieka, chocia? on sam nie u?wiadamia sobie zwykle charakteru zmiany, ktora zachodzi wraz z nowym przełomem technologicznym. Zdaniem McLuhana dzieje si? tak, poniewa? o ddziaływanie techniki nie ujawnia si? na poziomie opinii lub koncepcji, ale trwale, nie napotykaj?c na ?aden opor, zmienia proporcje zmysłow lub wzorce percepcji ^[10] . Dlatego skala zmian, ktore zachodz? w społecze?stwie po wprowadzeniu nowego medium nie zale?y nigdy od tego, czy społecze?stwo je zaakceptuje.

Media gor?ce i zimne [ edytuj | edytuj kod ]

Zgodnie z koncepcj? McLuhana ?rodek gor?cy (np. radio lub film) to taki, ktory przedłu?a pojedynczy zmysł odbiorcy z wysok? rozdzielczo?ci?, czyli wytwarza u niego stan silnego nasycenia danymi. Medium zimne (np. mowa, telefon lub telewizja) charakteryzuje si? natomiast nisk? rozdzielczo?ci? przekazu, ktory odbiorca musi aktywnie uzupełni? o to, czego w nim brakuje. Media gor?ce nie pozostawiaj? odbiorcy wiele do uzupełnienia, nie wymagaj?c tym samym wi?kszego zaanga?owania w proces komunikacji ^[11] .

Według niego prawdziw? rewolucj? w sferze mass mediow przyniesie telewizja za spraw? jej cech, takich jak multisensoryczno?? (oddziaływanie na wiele zmysłow jednocze?nie). Poprzez ni? telewizja sprawia, ?e widzowie chc? uczestniczy? we wspołczesnej kulturze, ktora nie ma granic (tzw. "globalnej wiosce"), w ktorej ka?dy jest w relacji z ka?dym ^[6] Zale?nie od tego, jakiego typu ?rodki przekazu dominuj? w danej społeczno?ci w oparciu o zaproponowan? przez McLuhana klasyfikacj? mediow, mo?na wyro?ni? zimne i gor?ce społecze?stwa. Społecze?stwo niepi?miennych, nomadycznych łowcow-zbieraczy jest wi?c w tym sensie społecze?stwem ?zimnym”, a osiadłe społecze?stwo przemysłowe ? społecze?stwem ?gor?cym”. Podobnie w odniesieniu do ?gor?cej” kultury miasta za ?zimn?” mo?emy uzna? tradycyjn? kultur? wiejsk? ^[12] . Zaimplementowanie medium gor?cego w realiach kultury zimnej prowadzi do jej rozbicia i przetworzenia według nowego wzoru, poniewa? intensywno?? lub wysoka rozdzielczo?? ?rodkow przekazu powoduj? rosn?c? specjalizacj? ich u?ytkownikow, fragmentaryzacj? społecznego do?wiadczenia, a jednocze?nie ujednolicenie przestrzeni politycznej oraz form rozrywki. Z tego rodzaju transformacj? mieli?my do czynienia w Europie wraz z upowszechnieniem si? druku.

W społecze?stwach o ro?nej strukturze komunikacyjnej stosowanie ?rodkow zimnych i gor?cych mo?e prowadzi? do odmiennych skutkow. Zdaniem McLuhana odbiorca ?zimny” nie jest np. w stanie traktowa? filmu fabularnego (medium gor?ce) jako rozrywki, b?dzie on budził u niego przede wszystkim niepokoj. Z drugiej strony, formy rozrywki wła?ciwe dla mediow zimnych mog? rodzi? podobne reakcje w ramach kultury gor?cej. Na przykład rywalizacja sportowa (medium zimne) pomi?dzy reprezentantami Stanow Zjednoczonych i Zwi?zku Radzieckiego w realiach zimnej wojny tworzy napi?cie zamiast je rozładowywa? ^[13] .

Publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

• The Mechanical Bride (1951)
• Galaktyka Gutenberga. Tworzenie człowieka druku ( The Gutenberg Galaxy : The Making of Typographic Man 1962, wyd. pol. Narodowe Centrum Kultury , 2017)
• Zrozumie? media: Przedłu?enia człowieka ( Understanding Media: The Extensions of Man 1964, wyd. pol. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne , 2004 ISBN  83-204-2895-5 )
• From Cliche to Archetype (1970, razem z W. Watsonem)
• City as Classroom (1977, razem z K. Hutchonen i E. McLuhanem)

Inne tłumaczenia na j?zyk polski [ edytuj | edytuj kod ]

• Wybor pism , Warszawa 1975, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Wybor tekstow ? Marshall McLuhan , Pozna? 2001, Wydawnictwo Zysk i S-ka ( Essential Marshall McLuhan ), ISBN  83-7150-692-9 .

Pi?miennictwo nawi?zuj?ce do prac McLuhana [ edytuj | edytuj kod ]

• Krzysztof Loska Dziedzictwo McLuhana mi?dzy nowoczesno?ci? a ponowoczesno?ci? , Krakow 2001, Wyd. Rabid, ISBN  83-88668-07-2 .
• Sokołowski Marek (red.) Definiowanie McLuhana. Media a perspektywy rozwoju rzeczywisto?ci wirtualnej , Olsztyn 2006, Kastalia Oficyna Wydawnicza, s. 415, ISBN  83-915484-5-7 .
• Kalina Kukiełko-Rogozi?ska, Mi?dzy nauk? a sztuk?. Teoria i praktyka artystyczna w uj?ciu Marshalla McLuhana , Warszawa 2014, Narodowe Centrum Kultury, s. 282, ISBN  978-83-7982-035-1
• Bartłomiej Knosala, Projekt nauki nowej Marshalla McLuhana. Filozoficzne konsekwencje zmian form komunikacji. Krakow 2017, TAiWPN Universitas, s. 252, ISBN  97883-242-3034-1 .
• Artur Skweres, McLuhan’s Galaxies: Science Fiction Film Aesthetics in Light of Marshall McLuhan’s Thought , Cham 2019, Springer, s. 110, ISBN  978-3030041038 .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• medioznawstwo
• ekologia mediow
• macluhanizm

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Lewis H. Lapham: Wprowadzenie do wydania MIT Press. W: Marshall McLuhan: Zrozumie? media. Przedłu?enia człowieka . Natalia Szczucka (tłum.). Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2004. ISBN  83-204-2895-5 .
• Philip Marchand: Marshall McLuhan: The Medium and the Messenger : a Biography . MIT Press, 1998. ISBN  978-0-262-63186-0 . ( ang. ) .
• Marshall McLuhan: Zrozumie? media. Przedłu?enia człowieka . Natalia Szczucka (tłum.). Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2004. ISBN  83-204-2895-5 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Zbior krotkich wypowiedzi telewizyjnych ?Marshall McLuhan Speaks” ( ang. )
• Zdj?cie Marshalla McLuhana w młodszym wieku
• Zdj?cie Marshalla McLuhana w starszym wieku
• Wywiad z Marshalem McLuhanem z 1977 roku ? video dost?pne na YouTube ( ang. )
• Artykuł Repetytorium z McLuhana . winciorek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-15)].
• W galaktyce McLuhana ? recenzja ksi??ki Krzysztofa Loski Dziedzictwo McLuhana
• Prawa Przekazu ? prawo przekazu radiowego i telewizyjnego + prawa przekazu internetowego . okulewicz.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-29)].