Ten artykuł dotyczy krola W?gier i Czech. Zobacz te?: Maciej Korwin ? polski re?yser teatralny.

Maciej Korwin

Tarcza herbowa krola W?gier Macieja Korwina
krol W?gier i Chorwacji
Okres	od 24 stycznia 1458 do 6 kwietnia 1490
Poprzednik	Władysław Pogrobowiec
Nast?pca	Władysław II Jagiello?czyk
antykrol Czech
Okres	od 1469 do 6 kwietnia 1490
Poprzednik	Władysław Pogrobowiec
Nast?pca	Władysław II Jagiello?czyk
Dane biograficzne
Dynastia	Hunyady
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1443 Koloszwar
Data i miejsce ?mierci	6 kwietnia 1490 Wiede?
Ojciec	Jan Hunyady
Matka	El?bieta Szilagyi
Rodze?stwo	Władysław Hunyady
?ona	Katarzyna Podiebrad Beatrycze Arago?ska
Dzieci	Jan Korwin
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Maciej Korwin , łac.   Matthias Corvinus , w?g.   Hunyadi Matyas , zwany Sprawiedliwym , w?g. Igazsagos, rum.   Matia/Matei Corvin (ur. 23 lutego 1443 w Koloszwarze , zm. 6 kwietnia 1490 w Wiedniu ) ^[1] ? krol W?gier i Chorwacji od 1458 oraz Czech od 1469 roku (jako antykrol), drugi syn Janosa Hunyadyego , brat Władysława Hunyadyego . Uwa?any za jednego z najwybitniejszych władcow W?gier ^[2] . Przydomek ?Korwin” pochodzi od herbu , na ktorym umieszczony był kruk ( łac. corvus ).

Przed obj?ciem tronu [ edytuj | edytuj kod ]

Maciej Korwin urodził si? 23 lutego 1443 roku w Koloszwarze na terenie dzisiejszej Rumunii. Jego ojcem był wybitny w?gierski dowodca Janos Hunyady , a matk? była El?bieta Szilagyi ^[2] .

Po ?mierci ojca (11 sierpnia 1456), ktory wcze?niej był regentem W?gier, wraz z bratem Władysławem i wujem Mihalym Szilagyim został uwi?ziony przez stronnikow Władysława V Pogrobowca i skazany na ?mier? (jako kar? za zabojstwo przez jego brata hrabiego Celje Ulryka ) ^{[2] [3]} . Wyrok wykonano na jego starszym bracie, Maciej za? został przewieziony do Pragi , gdzie był wi?ziony a? do ?mierci Władysława Pogrobowca ^[2] .

Pocz?tek panowania [ edytuj | edytuj kod ]

Wst?pienie na tron [ edytuj | edytuj kod ]

24 stycznia 1458 roku w wieku 15 lat został wybrany na krola W?gier ^[3] , co oprocz niezwykłej popularno?ci w?rod szlachty jego zmarłego ojca ? Janosa Hunyadyego było zasług? jego wuja, Mihalyego Szilagyiego i matki, El?biety Szilagyi , ktorzy osobi?cie zabiegali o poparcie dla Macieja w?rod panow w?gierskich ^[2] . Zgodzili si? oni wybra? Macieja, maj?c nadziej? na odegranie u boku młodego i niedo?wiadczonego krola decyduj?cej roli. Nowy, husycki krol Czech, Jerzy z Podiebradow uwolnił elekta, a Maciej Korwin po?lubił w 1461 roku jego cork? ? Katarzyn? ^[3] . Mimo tego panowanie Korwina rozpocz?ło si? w trudnej sytuacji. Połnoc kraju znajdowała si? w r?kach zbuntowanej szlachty, a zachod i południowy zachod były opanowane przez cesarza Fryderyka III Habsburga , ktory ro?cił sobie prawo do korony w?gierskiej po swym habsburskim kuzynie. Młody krol nie mogł dokona? uroczystego obrz?du koronacji, poniewa? insygnia krolewskie znajdowały si? w posiadaniu cesarza. Trudn? sytuacj? Macieja wykorzystywali rownie? mo?nowładcy, ktorzy zapewnili sobie obowi?zek zwoływania co rok sejmu, stworzenie armii najemnej, finansowanej ze skarbu krolewskiego, i nienakładania na szlacht? podatkow ^[4] .

Pocz?tek rz?dow [ edytuj | edytuj kod ]

W pierwszym okresie panowania, do około roku 1465, głownym celem władcy było zapewnienie niepodległo?ci pa?stwa, utrzymanie władzy nad cało?ci? terytorium oraz umocnienie podupadłej władzy krolewskiej. Proby umocnienia pozycji krola spotkały si? jednak z oporem mo?nowładcow, w tym palatyna Władysława Garai , ktorego zdj?ł z urz?du oraz pozbył si? swojego wuja, Mihalyego Szilagyiego (podczas wyprawy na Turkow podczas ktorej dostał si? do niewoli i w wyniku braku uiszczenia okupu został stracony w Konstantynopolu ), ktory wcze?niej przeszedł na stron? Habsburgow i uznał Fryderyka III za krola W?gier ^[2] . Maciej zdołał jednak przy pomocy wojsk zaci??nych i dawnych stronnikow ojca oraz dzi?ki poparciu ze strony miast i ?redniej szlachty pokona? magnatow i zmusi? wojska habsburskie do wycofania si? z kraju. W 1463 roku zawarł z cesarzem pokoj, na mocy ktorego odzyskał insygnia koronacyjne, jednak za cen? 80 tys. złotych forintow oraz przyrzeczenia Habsburgom nast?pstwa na W?grzech w wypadku braku m?skiego potomka ^[5] . W 1465 roku zmarła jego ?ona Katarzyna z Podiebradow , co przyczyniło si? do bardziej agresywnej polityki wobec krolestwa Czech. Jego now? ?on? została w 1476 roku Beatrycze Arago?ska ^[2] .

Koronacja [ edytuj | edytuj kod ]

Gdy krol Maciej Korwin wst?pił na tron w?gierskie insygnia koronacyjne (w tym korona ?w. Stefana ) były w posiadaniu cesarza Fryderyka III . Młody krol, w przeciwie?stwie do poprzednich władcow nieposiadaj?cych insygniow (np. Karola Roberta ) nie koronował si? koron? zast?pcz?. 20 lutego 1460 roku otrzymał od Piusa II pieni?dze na wykup insygniow ^[3] . Oryginalne insygnia krol zdobył jednak dopiero 19 lipca 1463 roku, gdy porozumiał si? z cesarzem, ktory otrzymał 80 tys. florenow, zachował tytuł krola W?gier oraz miał otrzyma? po ?mierci Macieja jego pa?stwo ^[2] . 29 maja 1464 roku krol koronował si? oryginalnymi insygniami na krola W?gier w katedrze w Białogrodzie Stołecznym ^[2] .

Polityka zagraniczna [ edytuj | edytuj kod ]

Krol Maciej Korwin prowadził (szczegolnie w drugim okresie swojego panowania) bardziej agresywn? i ambitn? polityk? zagraniczn?, ktorej celem było zdobycie pierwszoplanowej pozycji W?gier w Europie ?rodkowej.

Wojny w Czechach [ edytuj | edytuj kod ]

Na przełomie 1466 i 1467 po apelu papie?a do walki z husytami , krol Maciej Korwin rozpocz?ł wojn? z władc? Czech Jerzym z Podiebradow . W trakcie wojny cz??? katolickiej szlachty skonfederowanej w Unii Zielonogorskiej ogłosiła go 3 maja 1469 roku w Ołomu?cu krolem Czech ^{[6] [7]} . Mimo pocz?tkowych sukcesow, dzi?ki ktorym Maciej zaj?ł ?l?sk , Łu?yce i Morawy nie zdołał jednak ostatecznie pokona? Jerzego, ktory utrzymał si? we wła?ciwych Czechach i w Pradze ^[6] .

Po ?mierci krola czeskiego w 1471 roku Czesi zaproponowali koron? Władysławowi Jagiello?czykowi ^[6] . Korwin mimo otrzymania od papie?a Sykstusa IV potwierdzenia prawa do czeskiej korony nie zdołał porozumie? si? z Jagiellonami i Habsburgami, co spowodowało ci?gn?c? si? przez kilka lat wojn? polsko-czesko-w?giersk?, w wyniku ktorej Władysław utrzymał si? na tronie Czech, a krol Maciej utrzymał Morawy , ?l?sk i Łu?yce . Pokoj mi?dzy W?grami i Czechami podpisany został w Ołomu?cu dopiero w 1474 roku -? Maciej uznał koron? czesk? Władysława Jagiello?czyka, ktory z kolei uznał Macieja za krola na terenie Moraw, ?l?ska i Łu?yc z prawem ich odkupienia przez Władysława w wypadku ?mierci Macieja za 400 tys. guldenow ^[8] .

Walki z Imperium Osma?skim ^[2] [ edytuj | edytuj kod ]

Na pocz?tku panowania Macieja Korwina utrzymywał pokojowe relacje z Osmanami (by? mo?e zawarł z nimi tajny rozejm w 1458) ^[3] . W tym czasie Turcy zlikwidowali pa?stwo serbskie, a nast?pnie podbili znaczn? cz??? Bo?ni, zabijaj?c jej władc? Stefana Tomaszevi?a Kotromani?a (1463). W 1462 roku na W?grzech schronił si? obalony przez Turkow Wład Palownik , ktory został przez Macieja Korwina uwi?ziony. Obszar południowych W?gier przez całe rz?dy krola regularnie był łupiony przez tureckich akind?ich . Krol kilkukrotnie stawał na czele najazdow odwetowych na ziemie tureckie. Na przełomie 1463 i 1464 armia w?gierska zdobyła Jajce , a w 1476 roku ?abac . Krol kontrolował te? tymczasowo cz??? Bo?ni , ustanawiaj?c na kontrolowanym przez siebie obszarze marionetkowego krola Mikołaja Ujlakiego . W latach 1483?1485 obowi?zywał rozejm mi?dzy krolem W?gier a sułtanem Bajazydem II (ktory po ataku na Mołdawi? w 1484 roku został oskar?ony o jego złamanie). Obrona obszaru południowych W?gier została powierzona Palowi (Pawłowi) Kinizsi .

Krol podczas swojego panowania znacznie rozbudował system obrony pa?stwa na granicy z Imperium Osma?skim .

Interwencje na Wołoszczy?nie i Mołdawii [ edytuj | edytuj kod ]

W marcu 1460 krol wyniosł na tron wołoski Dana III , ktory został niebawem obalony przez Włada Palownika (ktory został po?niej obalony przez Turkow i uwi?ziony przez Korwina), a w 1467 roku zaatakował hospodara Mołdawii Stefana Wielkiego , poniosł jednak kl?sk? w bitwie pod Baia ^[3] . W 1476 roku Maciej Korwin wraz z Stefanem Wielkim przywrocili tron Władowi Palownikowi, ktory wyszedł z niewoli w?gierskiej, został jednak zamordowany dwa miesi?ce po?niej ^[2] .

Relacje z papiestwem i Wenecj? [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas swojego panowania Maciej Korwin kilkukrotnie dostawał apele do wyprawy przeciw Imperium Osma?skiemu oraz obietnice zorganizowania krucjaty, w ktor? wł?czyliby si? europejscy monarchowie. 20 lutego 1460 roku Maciej otrzymał od papie?a Piusa II 40 tys. dukatow na wykup korony ?w. Stefana od cesarza Fryderyka III Habsburga ^[3] . Papiestwo i Wenecja regularnie wspomagało krola finansowo, pokrywaj?c koszty wypraw przeciw Turkom. W latach 1443?1484 ł?czne wsparcie przesłane przez te pa?stwa wyniosło około 320 tys. dukatow od pa?stwa papieskiego, a około 280 tys. od Wenecji ^[2] .

Konflikt z Habsburgami [ edytuj | edytuj kod ]

Najwi?kszym wrogiem krola byli Habsburgowie. W 1476 roku krol zmusił cesarza Fryderyka III do wypłaty okupu 100 tys. forintow w zamian za odst?pienie jego wojsk od Wiednia. Nie uchroniło to jednak cesarza od kl?ski kilka lat po?niej. W 1485 Maciej Korwin zaj?ł cał? Doln? Austri? wraz z Wiedniem oraz cz??? Styrii i Karyntii . Przeniosł sw? siedzib? do Wiednia i zacz?ł snu? plany stworzenia ?rodkowoeuropejskiego cesarstwa. W roku 1489 obowi?zywał rozejm habsbursko-w?gierski ^[3] . 21 listopada 1489 roku cesarz zaoferował Korwinowi wykup Dolnej Austrii, Styrii i Karyntii za kwot? 200 tys. guldenow ^[3] . Krol Maciej zgodził si? sprzeda? za t? kwot? tylko dwie ostatnie krainy, co spotkało si? z odmow? cesarza ^[3] . W 1490 roku miało doj?? w Linzu do spotkania Fryderyka III z Maciejem, ktore nie doszło do skutku ^[3] . Zawarto jednak rozejm do wrze?nia 1490 ^[3] .

Interwencja na ?l?sku [ edytuj | edytuj kod ]

W 1488 roku na wie?? o tym, ?e Jan II ?aga?ski (Szalony), planował odda? swoje ksi?stwo po swojej ?mierci Podiebradom , krol wyprawił si? na ziemie Jana II ^[3] . Krol W?gier zdobył Głogow i pokonał wojska ?aga?skie w bitwie pod Tomkowicami ^[3] . Ostatecznie Jan II oddał swoje ksi?stwo Maciejowi za cen? 20 tys. guldenow. Oznaczało to koniec wojny o sukcesj? głogowsk? .

Relacje z Polsk?-Litw? [ edytuj | edytuj kod ]

Za panowania krola Macieja Korwina W?gry i Polska - Litwa krola Kazimierza IV Jagiello?czyka (panował w Polsce w latach 1447?1492) pozostawały w napi?tych stosunkach. Po ?mierci Jerzego z Podiebradow przez kilka lat krol W?gier prowadził wojn? z jagiello?skimi Czechami i Polsk?-Litw?. W 1471 polski krolewicz Kazimierz, popierany przez cz??? zbuntowanych w?gierskich mo?nowładcow, nieudanie wyprawił si? na W?gry w celu przej?cia tamtejszego tronu. W 1474 roku w odwecie za zniszczenia dokonane na W?grzech Gornych przez Pawła Jasie?skiego , Maciej poprowadził wypraw? na polsk? Ru? . Prowadzona z przerwami i ze zmiennym szcz??ciem wojna polsko-w?gierska zako?czyła si? dopiero w 1479 roku. Proby zbli?enia z Polsk? nie doszły do skutku, gdy? oferowanego przez Macieja sojuszu w zamian za r?k? Jadwigi Jagiellonki nie akceptowała polska krolowa El?bieta Rakuszanka . Maciej podejmował wi?c ro?nego rodzaje akcje dyplomatyczne przeciw Polsce, sprzymierzaj?c si? z Krzy?akami i Moskw? . Z t? drug? oraz z chanem krymskim Mengli I Girejem krol rozpocz?ł od 1489 roku o?ywione kontakty ^[3] . W kwietniu 1489 roku na wie?? o sojuszu polskiego krola Kazimierza IV z jego synem Władysławem II Jagiello?czykiem , krol skierował skarg? do papie?a i zagroził polskiemu monarsze zawarciem antypolskiego sojuszu w?giersko-tureckiego ^[3] .

Polityka wewn?trzna [ edytuj | edytuj kod ]

W drugim okresie Maciej przeprowadził reformy wojska, spraw wewn?trznych, dworu, prawa i systemu monetarnego celem umocnienia i ustabilizowana władzy centralnej.

Finanse ^[2] [ edytuj | edytuj kod ]

Głownym ?rodłem kosztownej polityki zagranicznej krola były ogromne podatki pobierane ku niezadowoleniu szlachty. Znaczn? pomoc finansow? W?gry otrzymywały od Pa?stwa Ko?cielnego i Republiki Weneckiej (ł?cznie ok. 600 tys. dukatow). Krolewskie dochody wynosiły rocznie maksymalnie 650 tys. złotych florenow . Głownymi wydatkami pa?stwa Macieja Korwina były liczne wyprawy wojenne oraz utrzymanie twierdz na granicy w?giersko-osma?skiej. Najazdy osma?skie przyczyniły si? do wyludnienia południowych W?gier, co przyczyniło si? do zmniejszenia liczby podatnikow.

Zmagania z mo?nowładcami [ edytuj | edytuj kod ]

Na pocz?tku swojego panowania mocno ograniczył wpływy mo?nowładcow, dymisjonuj?c pot??nego palatyna Władysława Garai oraz pozbawiaj?c znaczenia swojego wuja Mihalyego Szilagyiego ^[2] . W roku 1471 wybuchł przeciwko krolowi bunt magnatow, ktorego celem było powołanie na tron w?gierski krolewicza polskiego Kazimierza . Rozpocz?ta 2 pa?dziernika 1471 wyprawa 13-letniego Kazimierza z wojskami polskimi utkn?ła jednak w Nitrze . Krol przez całe ?ycie prowadził polityk? popierana nowej szlachty przeciw rodom oligarchicznym ^[1] .

Armia [ edytuj | edytuj kod ]

Krol Maciej Korwin zało?ył zawodow? armi? zaci??n?, tzw. Czarn? Armi? ( w?g.   fekete sereg ). Armia zaci??na stanowiła odt?d trzon sił zbrojnych jego pa?stwa. W wyniku wielu niszczycielskich najazdow tureckich akind?ich zwi?kszył liczb? lekkiej jazdy w szeregach armii w?gierskiej ^[2] . Ocenia si?, i? suma wojsk Macieja Korwina wynosiła około 28 tys. ?ołnierzy ^[2] . Armia krola na wzor innych armii bałka?skich składała si? głownie z ci??kiej i lekkiej jazdy, w mniejszym stopniu piechoty ^[2] .

Wykształcenie i działalno?? o?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Krol był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, najpierw był uczniem Jana Viteza , po?niej Grzegorza z Sanoka . Miał łatwo?? uczenia si? j?zykow, wedle tradycji słu?ył ojcu jako tłumacz. Znał łacin?, j?zyk francuski, włoski i niemiecki. Krol studiował we Włoszech , zainspirowany ideami renesansu wprowadzał jego osi?gni?cia na W?grzech, był w kontaktach listownych z pierwszymi uczonymi włoskimi. Znany był jako mecenas sztuki , nauki i kultury ^[4] . Zało?ył Universitas Istropolitana ( uniwersytet w Bratysławie , wowczas Pozsony, 1465), drukarni? w Budzie (1472) oraz słynn?, renesansow? bibliotek? zwan? od jego przydomka Corvinian? .

Starania o tron dla syna [ edytuj | edytuj kod ]

Problemem Macieja pozostawał brak legalnego nast?pcy tronu. Jego drugie mał?e?stwo z Beatrycze Arago?sk? pozostało (podobnie jak pierwsze) bezdzietne i krol usiłował zapewni? nast?pstwo swemu nie?lubnemu synowi Janowi Korwinowi . Ostatnie lata swojego panowania krol po?wi?cił na zapewnieniu sukcesji swojego syna, nadaj?c mu wiele dobr ziemskich w Slawonii , jednak bez powodzenia ^[2] .

?mier? i pochowek [ edytuj | edytuj kod ]

Za panowania Macieja Korwina W?gry znalazły si? u szczytu pot?gi, jako głowne krolestwo jego pa?stwa, jednak brak legalnego nast?pcy tronu spowodował szybki rozpad imperium Macieja po jego ?mierci. Zmarł niespodziewanie 6 kwietnia 1490 roku, po dwudniowej chorobie, pochowany został w krolewskiej nekropolii w Białogrodzie ( w?g. Szekesfehervar ) na W?grzech ^{[1] [2] [3]} . Po ?mierci Macieja w 1490 roku jego syn został zmuszony do rezygnacji z praw do tronu, a krolem W?gier został konkurent Macieja do tronu Czech, Władysław II Jagiello?czyk .

Mał?e?stwa i potomstwo [ edytuj | edytuj kod ]

Maciej Korwin miał dwie ?ony:

• (1461): Katarzyna Podiebrad (1449?1464), corka krola Czech Jerzego z Podiebradow ,
• (1476): Beatrycze Arago?ska (1457?1508), corka krola Neapolu Ferdynanda I Arago?skiego ,

Z Barbar? Edelpock miał nie?lubnego syna Jana Korwina (1473?1504) ^{[1] [a]} , ksi?cia głogowskiego (1488?1490), opawskiego (1491?1501) i sławo?skiego (1491?1504).

Genealogia [ edytuj | edytuj kod ]

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

• Maciej Korwin pojawia si? w dodatkowej zawarto?ci wideo w grze Civilization VI , w ktorej przewodzi cywilizacji w?gierskiej ^[9] .
• Maciej Korwin znajduje si? na w?gierskim banknocie 1000-forintowym.

• 
  Pomnik Macieja Korwina przed ko?ciołem ?w. Michała w Klu?-Napoce
• 
  Maciej Korwin w kronice Thurocziego
• 
  Rze?ba Macieja Korwina z Zamku Krolewskiego w Budapeszcie , przedstawiaj?ca władc? w stylu cesarzy rzymskich
• 
  Banknot 1000- forintowy z Maciejem Korwinem
• 
  Obraz autorstwa Gyuli Benczura przedstawiaj?cy triumfuj?cego Macieja Korwina
• 
  Jerzy z Podiebradow i Maciej Korwin, obraz Mikola?a Ale?a

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• M. Marek, www.Genealogy.Eu ( ang. )
• Xenopol, Alexandru D. (1896), Histoire des Roumains, i, Paris, pp.168
• Milton G. Lehrer and David Martin,Transylvania: History and Reality, Bartleby Press; 1986
• Miroslava Durankova, Stara ?ubov?a: Ko?ice east Slovakia, Press Books, 2011
• Ion Grumeza, Dacia: Land of Transylvania, Cornerstone of Ancient Eastern Europe, Hamilton Books, 2009
• Constantin C Giurescu,Transylvania in the history of Romania: An historical outline,Garnstone P; 1969
• Marek Cetwi?ski : Historia Wrocławia w datach . Romuald Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Michał Kozłowski, Maciej Korwin i jego imperium [1] .
• prof. dr hab. Bogusław Czechowicz, "Wrocławski" krol czeski Maciej Korwin [2]