Ampułki zawieraj?ce diuretyk p?tlowy (
furosemid
)
Leki moczop?dne
,
diuretyki
,
natriuretyki
? grupa lekow, ktorych działanie polega na zwi?kszaniu
diurezy
(a wi?c obj?to?ci wydalanego
moczu
). W zdecydowanej wi?kszo?ci ich działanie opiera si? na powodowaniu wzrostu wydalania jonow sodowych (Na
+
), co powoduje szybsze pozbywanie si? wody przez organizm.
Pod wzgl?dem chemicznym jest to grupa niejednorodna. Najcz?stszym kryterium podziału jest
mechanizm
działania, ktory jest skorelowany z
umiejscowieniem
działania w organizmie.
Działanie diuretykow polega na zwi?kszaniu ilo?ci produkowanego moczu. Zdecydowana wi?kszo?? lekow moczop?dnych działa na etapie produkcji moczu w
nerkach
. Ich zadaniem jest zwi?kszenie ilo?ci wody pozostaj?cej w ?wietle kanalika, poprzez zahamowanie jej wchłaniania. Działanie diuretykow opiera si? na fakcie, ?e woda jest wchłaniana w nerkach poprzez wchłanianie jonow sodu. Wiedz?c o tym, konstruuje si? leki blokuj?ce poszczegolne etapy filtracji i zwrotnej resorpcji jonow sodu w kanalikach nerkowych. Spowodowany działaniem lekow wzrost st??enia Na
+
w ?wietle kanalikow powoduje pozostanie w nich wody, ktora jest nast?pnie wydalana z moczem.
Zwi?kszenie wydalania wody z moczem powoduje obni?enie si? obj?to?ci płynow ustrojowych, w tym krwi. W zwi?zku z tym zmniejsza si?
obci??enie wst?pne
i
nast?pcze
serca, spada
ci?nienie krwi
i zmniejszaj? si? obrz?ki, co jest pomocne w leczeniu wielu chorob.
Niektore diuretyki, mi?dzy innymi
acetazolamid
, zmieniaj?
odczyn
moczu na bardziej zasadowy i pomagaj? w wydalaniu pewnych substancji (na przykład
aspiryny
) w przypadku ich przedawkowania.
Trzeba jednak zaznaczy?, ?e niektore ?rodki moczop?dne, szczegolnie
tiazydy
, potrafi? obni?a? ci?nienie niezale?nie od swoich wła?ciwo?ci moczop?dnych. Oznacza to, ?e obni?enie ci?nienia krwi nie wynika jedynie ze zmniejszenia jej obj?to?ci spowodowanym wzmo?on? produkcj? moczu, ale nast?puje w wyniku innych procesow zachodz?cych przy ni?szych dawkach leku ni? jest to potrzebne do wywołania efektu moczop?dnego.
W farmakoterapii leki moczop?dne znajduj? zastosowanie w leczeniu wielu chorob. Rzadko s? stosowane jako jedyne leki w terapii, cz??ciej za?ywa si? je w skojarzeniu z innymi lekami.
Leki moczop?dne s? pomocne w leczeniu:
Diuretyki bywaj? te? stosowane w kulturystyce, oraz w odchudzaniu. Zmniejszenie ilo?ci wody w tkankach podskornych powoduje uwypuklenie mi??ni i wyszczupla sylwetk?. U?ywanie diuretykow bez wskaza? lekarskich mo?e jednak doprowadzi? do odwodnienia i zaburzenia rownowagi elektrolitowej, co jest bezpo?rednim zagro?eniem dla ?ycia.
Diuretyki mo?na ogolnie podzieli? na obni?aj?ce poziom potasu i oszcz?dzaj?ce potas. Najwa?niejszym
działaniem niepo??danym
diuretykow nieoszcz?dzaj?cych potasu jest mo?liwo?? wywołania
hipokaliemii
(nadmiernego obni?enia poziomu potasu w ustroju) gro??cej zaburzeniami pracy serca i innych narz?dow. Inne działania niepo??dane to:
Diuretyki oszcz?dzaj?ce potas mog? natomiast spowodowa?:
- hiperkaliemi?
(nadmierny wzrost poziomu potasu we krwi, szczegolnie je?li s? stosowane z innymi lekami zmniejszaj?cymi wydalanie potasu, np.
ACEI
,
sartanami
) lub preparatami zawieraj?cymi potas)
- hiperwolemi?
(nadmierny wzrost obj?to?ci płynow ustrojowych)
- zaburzenia ?oł?dkowo-jelitowe.
Schemat obrazuj?cy mechanizm działania poszczegolnych grup lekow moczop?dnych w kanaliku kr?tym nerki
S? to zwi?zki
osmotycznie
czynne, nieresorbowane (niewchłaniane) zwrotnie w nerkach. Po spo?yciu, lub wlewie do?ylnym
roztworu hipertonicznego
, dostaj? si? do krwi, z ktorej przechodz? do kanalikow nerkowych, tak samo jak inne rozpuszczone w niej substancje. Poniewa? nie s? zwrotnie wchłaniane do krwi, pozostaj? w przes?czu kł?buszkowym, zwi?kszaj?c jego ci?nienie osmotyczne. W ten sposob utrudniaj? przechodzenie wody ze ?wiatła kanalika do komorek nabłonka. Woda pozostaje wi?c w przes?czu i jest wydalana z moczem zwi?kszaj?c diurez?.
mannitol
,
mocznik
,
sorbitol
.
Leki te mo?na stosowa? tylko u pacjentow ze sprawnymi czynno?ciowo nerkami. Leki z tej grupy s? stosowane w leczeniu obrz?kow, szczegolnie ?rodczaszkowych (mannitol)
[1]
, obni?ania ci?nienia ?rodgałkowego przed zabiegami okulistycznymi oraz do wymuszania diurezy w zatruciach.
Mannitol mo?e by? rownie? stosowany w diagnostyce, do rozpoznawania przyczyn
sk?pomoczu
i
bezmoczu
. Brak diurezy po podaniu mannitolu wskazuje na uszkodzenie nerek
[1]
.
wzmo?one pragnienie, sucho?? w ustach, bole i
zawroty głowy
, drgawki,
nudno?ci
, zaburzenia elektrolitow.
Leki te hamuj? działanie
anhydrazy w?glanowej
, odpowiedzialnej za przeprowadzanie w nerkach reakcji wody z dwutlenkiem w?gla, w wyniku ktorej powstaje
kwas w?glowy
, dysocjuj?cy do
jonu wodorowego
i anionu
wodorow?glanu
(HCO
3
-
). Powoduje to zmniejszenie wytwarzania jonow H
+
w komorkach nabłonka kanalika nerkowego. Zmniejsza to jego wydalanie do ?wiatła kanalika. Jony wodorowe s? w cewce bli?szej wydalane drog?
antyportow?
z jonami sodu. Zahamowanie wypływu jonow H
+
(spowodowane przez działanie lekow z tej grupy) powoduje spadek napływu jonow Na
+
do komorki, a zatem spadek
resorpcji
wody.
Inn? konsekwencj? zahamowania wydalania jonow H
+
do moczu jest jego alkalizacja (podwy?szenie si?
pH
). Jednocze?nie spada pH krwi ? wynika to ze spadku st??enia drugiego produktu anhydrazy w?glanowej, czyli jonow wodorow?glanowych, ktore w warunkach fizjologicznych odpowiadaj? za alkalizacj? krwi. Po pewnym czasie stosowania tych lekow, we krwi spada poziom wodorow?glanow i dwutlenku w?gla, co z kolei zmniejsza przechodzenie CO
2
do komorek nabłonka w kanaliku bli?szym nerki. Proces ten prowadzi do spadku znaczenia działania anhydrazy w?glanowej w regulacji poziomu diurezy i działanie leku obni?a si?.
Zahamowanie resorpcji jonow Na
+
na tak wczesnym etapie produkcji moczu (w cewce bli?szej) powoduje, ?e do kanalika dalszego napływa przes?cz o du?ej zawarto?ci jonow sodu, ktore s? tam resorbowane na drodze antyportu z jonami K
+
. Powoduje to nasilone wchłanianie jonow sodu t? drog?, a to powoduje wi?ksz?, ni? w warunkach fizjologicznych, utrat? jonow K
+
, co mo?e by? niebezpieczne dla zdrowia.
acetazolamid
(diuramid),
propazolamid
,
metazolamid
.
Ich znaczenie w lecznictwie w roli lekow moczop?dnych jest małe, z uwagi na to, ?e mechanizm resorpcji jonow sodu, ktory hamuj? ma niewielkie znaczenie w regulacji ilo?ci wydalanego moczu. Acetazolamid bywa jednak stosowany w leczeniu obrz?kow, w jaskrze, i padaczce (kwasica metaboliczna wywoływana przez acetazolamid podnosi prog pobudliwo?ci neuronow i zapobiega napadom).
Bole i zawroty głowy, senno??, kwasica metaboliczna,
wzrost poziomu wapnia
i
spadek poziomu potasu
.
Punktem uchwytu działania diuretykow z tej grupy jest cz??? wst?puj?c?
p?tli Henlego
, jednak leki te wpływaj? zarowno na cz??? wst?puj?c? jak i zst?puj?c?. W komorkach nabłonka cz??ci wst?puj?cej blokuj? działanie jednego z transporterow błonowych ?
symportu
, jonow K
+
, Na
+
i Cl
-
. Hamuj? w ten sposob resorpcj? wszystkich tych jonow i ich przedostawanie si? do układu naczy? rzekomych, ktore w normalnych warunkach transportuj? elektrolity w rejon ramienia zst?puj?cego i umo?liwiaj? resorpcj? wody w tamtej cz??ci. Spadek st??enia jonow, głownie Na
+
, w komorkach nabłonka cz??ci zst?puj?cej, powoduje obni?enie siły ss?cej i hamuje przedostawanie si? wody do tych komorek. W ten sposob spada wchłanianie wody ze ?wiatła kanalikow, a tym samym zwi?ksza si? ilo?? produkowanego w nerkach moczu.
leki te, podobnie jak inhibitory anhydrazy w?glanowej, powoduj? utrat? jonow K
+
.
furosemid
,
azosemid
,
piretanid
,
torasemid
.
Mechanizm działania innych diuretykow p?tlowych, takich jak
kwas etakrynowy
, czy
etazolin
nie jest obecnie dokładnie wyja?niony. Wiadomo natomiast, ?e leki te rownie? hamuj? resorpcj? jonow Na
+
w p?tli Henlego.
Najpopularniejszym lekiem z tej grupy jest furosemid. Jest on stosowany w ro?nego pochodzenia obrz?kach płuc, mozgu i innych narz?dow. W leczeniu zatru? podaje si? go razem z du?ymi ilo?ciami płynow (forsowna diureza). Mo?e te? słu?y? do leczenia
hiperkalcemii
(zbyt du?ego poziomu wapnia we krwi).
Diuretyki p?tlowe s? jednymi z najsilniejszych lekow moczop?dnych.
- zaburzenia elektrolitowe: spadek poziomu jonow Na
+
, K
+
, Ca
2+
, Mg
2+
Cl
-
, (
hiponatremia
,
hipokaliemia
,
hipokalcemia
,
hipomagnezemia
,
hipochloremia
? dla zapobie?enia powikłaniom stosuje si? chlorek potasowy)
- wzrost poziomu glukozy (
hiperglikemia
), kwasu moczowego (
hiperurykemia
nasila
dn? moczanow?
), lipidow (
hiperlipidemia
) we krwi
- zaburzenia słuchu
Leki z tej grupy nasilaj? te? działania toksyczne innych lekow, np.
glikozydow nasercowych
,
aminoglikozydow
,
cefalosporyn
,
kwasu acetylosalicylowego
.
Diuretyki działaj?ce na kanalik kr?ty drugiego rz?du
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Tiazydy blokuj? kanał dla Na
+
i Cl
-
znajduj?cy si? w błonie kanalika dalszego. Wnikanie jonow Na
+
przez ten kanał jest uwarunkowane
gradientem
ich st??enia, zapewnianym, przez działanie
pompy sodowo-potasowej
po drugiej stronie komorki nabłonka kanalika. Pompa ta, przy udziale energii z
ATP
wypompowuje jony Na
+
z komorki. Powoduje to, ?e ich st??enie jest mniejsze w komorce ni? na zewn?trz w wyniku czego mo?liwe jest bierne wnikanie jonow Na
+
przez wspomniany kanał. Zablokowanie kanału dla jonow sodu nie wpływa na działanie pompy sodowo-potasowej, zatem leki te nie hamuj? przemieszczania jonow K
+
do komorki i ich wydostawania si? do ?wiatła kanalika. Jest to zatem kolejna grupa diuretykow powoduj?ca utrat? potasu.
W du?ych dawkach mog? hamowa?
anhydraz? w?glanow?
podobnie jak
acetazolamid
.
Poza działaniem moczop?dnym, tiazydy wykazuj? te? działanie rozkurczaj?ce na naczynia krwiono?ne. Powoduj? zatem obni?enie oporow naczyniowych, i co za tym idzie, ci?nienia t?tniczego krwi.
butiazyd
,
hydrochlorotiazyd
Ze wzgl?du na działanie rozszerzaj?ce naczynia stosuje si? je powszechnie w leczeniu nadci?nienia t?tniczego, najcz??ciej w poł?czeniu z lekami oszcz?dzaj?cymi
potas
, takimi jak
inhibitory konwertazy angiotensyny
. S? rownie? u?ywane w leczeniu obrz?kow spowodowanych niewydolno?ci? kr??enia oraz w diagnostyce, do rozpoznawania
moczowki prostej
z towarzysz?c? jej utrat? płynow przez pocenie.
S? to leki o nieco innej budowie chemicznej ni? tiazydy, jednak o zbli?onym działaniu i zastosowaniu. Zalicza si? tu, mi?dzy innymi,
chlorotalidon
,
indapamid
,
klopamid
i
ksypamid
.
Aldosteron
jest endogenn? (naturalnie wyst?puj?c?) substancj?, odpowiedzialn? za zmniejszenie diurezy. Jego działanie polega na stymulowaniu kaskady przemian prowadz?cej do otwarcia kanałow dla jonow Na
+
w błonie kanalika dalszego. Jony sodu wnikaj? do komorki biernie (przez otwarty kanał) dzi?ki utrzymywaniu ich niskiego poziomu w komorce przez pomp? sodowo-potasow? po drugiej stronie komorki nabłonka kanalika, podobnie jak ma to miejsce w kanałach blokowanych przez tiazydy.
Antagonisty aldosteronu
hamuj? opisany proces na samym pocz?tku, na etapie wi?zania si? aldosteronu z receptorem ? nie dochodzi zatem do otwarcia kanału dla sodu ani do uruchomienia pompy sodowo-potasowej odpowiedzialnej za wypompowywanie potasu. Leki te, zwi?kszaj?c diurez?, nie obni?aj? poziomu potasu.
Podstawowym wskazaniem do stosowania lekow z tej grupy jest
hiperaldosteronizm
(zbyt du?y poziom aldosteronu). Leki z tej grupy mo?na ł?czy? z innymi diuretykami.
spironolakton
,
eplerenon
Lekow tych rzadko u?ywa si? w celach wył?cznie moczop?dnych, najcz??ciej stosuje si? je w terapii
hiperaldoseronizmu
(zbyt du?ego poziomu aldosteronu) lub w obrz?kach nie daj?cych si? leczy? innymi lekami.
Bole głowy, senno??, niezborno?? ruchow, zaburzenia ?oł?dkowo-jelitowe, zaburzenia hormonalne (ginekomastia u m??czyzn, zaburzenia miesi?czkowania u kobiet). Zaleca si? ostro?no?? w stosowaniu tych lekow z innymi lekami oszcz?dzaj?cymi potas (np.
inhibitorami konwertazy angiotensyny
), gdy? sumowanie si? ich wpływu na poziom potasu mo?e niekiedy doprowadzi? do gro?nej dla ?ycia
hiperkaliemii
.
Mechanizm działania opiera si? na blokowaniu kanałow sodowych oraz potasowych w ?cianie kanalika dalszego. S? to zatem diuretyki oszcz?dzaj?ce potas.
amiloryd
,
triamteren
S? stosowane w ro?nych schorzeniach wymagaj?cych zwi?kszenia diurezy.
Działanie diuretyczne tych substancji polega na blokowaniu działania lub obni?aniu st??enia wazopresyny, naturalnego hormonu zmniejszaj?cego wydalanie moczu. Substancje blokuj?ce receptory V
2
(receptory dla wazopresyny) to
akwaretyki
.
?rodki te maj? hamowa? wchłanianie wody w kanalikach dalszych i zbiorczych. Substancje o takim działaniu, mog?ce by? wykorzystane jako leki s? na etapie bada? klinicznych.
Substancj? hamuj?c? wydzielanie wazopresyny, i na tej drodze działaj?c? diuretycznie, jest na przykład
etanol
.
Leki zwi?kszaj?ce przes?czanie kł?buszkowe
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Niektore surowce ro?linne dra?ni? mi??sz nerek, powoduj?c ich przekrwienie, i w ten sposob nasilaj? filtracj? w ciałku nerkowym. Zwi?kszenie ilo?ci przes?czu powoduje wzrost ilo?ci wydalanego moczu.
kł?cze perzu
,
owoc jałowca
,
ziele skrzypu
,
li?? brzozy
,
korze? lubczyku
,
ziele połonicznika
.
Ro?linne leki moczop?dne s? stosowane pomocniczo w terapii wielu schorze?.
Zwi?kszaj? ukrwienie rdzenia nerki wymuszaj?c zwi?kszone przes?czanie w ciałku nerkowym. Zwi?kszenie ilo?ci przes?czu powoduje wzrost ilo?ci wydalanego moczu.
aminofilina
,
kofeina
,
teofilina
W?rod metyloksantyn jako ?rodek moczop?dny stosowana jest jedynie
aminofilina
.
Inne leki zwi?kszaj?ce diurez?
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Działanie nasilaj?ce produkcj? moczu wykazuj? tak?e inne grupy lekow:
- Ryszard Brus, Andrzej Danysz red., Zdzisław Kleinrok:
Podstawy farmakologii dla lekarzy, farmaceutow i studentow medycyny
. Wrocław: Wydaw. Volumed, 1996.
ISBN
83-85564-26-8
.
brak strony w ksi??ce
- Marianna Zaj?c, Ewaryst Pawełczyk, Anna Jeli?ska:
Chemia lekow : dla studentow farmacji i farmaceutow
. Pozna?: Wydawnictwo Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, 2006.
ISBN
83-60187-39-8
.
brak strony w ksi??ce
- Waldemar Janiec red.:
Kompendium farmakologii Wydanie II
. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.
ISBN
83-200-3589-9
.
brak strony w ksi??ce
- ↑
a
b
c
d
e
Waldemar Janiec red.:
Kompendium farmakologii Wydanie II
. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.
ISBN
83-200-3589-9
.
brak strony w ksi??ce
- ↑
a
b
Marianna Zaj?c, Ewaryst Pawełczyk, Anna Jeli?ska:
Chemia lekow : dla studentow farmacji i farmaceutow
. Pozna?: Wydawnictwo Naukowe Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, 2006.
ISBN
83-60187-39-8
.
brak strony w ksi??ce