Kuna ( Cuna ) ? plemi? Indian z pogranicza Panamy i Kolumbii ^[1] , zamieszkuj?ce autonomiczne terytorium Kuna Yala , w tym panamski archipelag San Blas . S?siaduj? z plemieniem Choco .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Rewolucja Kuna [ edytuj | edytuj kod ]

Rewolucja Kuna odnosi si? do wydarze?, ktore miały miejsce w 1925 roku. Wowczas tubylcy z plemienia Kuna zbuntowali si? przeciwko władzom Panamy , ktore zmuszały Indian do okcydentalizacji ich kultury. Skutkiem rewolucji było proklamowanie Republiki Tule , ktorej istnienie było jednak krotkie. Kiedy Tule zjednoczyło si? z Panam?, Kuna utworzyli autonomiczne terytorium nazywane comark? tubylcz? (rdzenn?) Kuna Yala , rz?d zagwarantował bezpiecze?stwo ludno?ci i kultury Kuna.

Okoliczno?ci poprzedzaj?ce [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas pierwszych 20 lat niepodległo?ci Panamy, Kunowie mieli powa?ne sprzeczne interesy z rz?dem, ktory starał si? wykorzeni? ich kultur?, nie szanował ich zwyczajow i władz plemiennych, poza tym zamierzano pozbawi? ich ziemi, intendenci i policja ?kolonialna” obra?ali plemi? (jeden osadnik na jednego tubylca, jest ?nie tubylcem”).

Ten fakt jest zwi?zany z incydentem z 20 kwietnia 1921 roku, ktory odbył si? w Nargana i Corazon de Jesus . W tym czasie istniał ruch okcydentalizacji kobiet, ktory zakładał zmian? ubra?, pozbawienie ich złotych obr?czy noszonych w nosie, bi?uterii czy naszyjnikow z monet, ktore uwa?ano za ozdoby. Ale jedna kobieta uciekła z Nargana, zbiegła do Rio Azucar , sk?d pochodziła. Policja w ramach represji uwi?ziła szostk? jej dzieci i zi?cia, ktory został uwolniony, w celu odszukania te?ciowej.

Tamtego dnia w Rio Azucar odbył si? kongres Kana, zadecydowano, ?e nie pozwala si? wraca? kobiecie, lokalny lider, nosz?cy tytuł sahila w imieniu wspolnoty wysłał wiadomo?? policji, wiadomo?? ta zakazywała policji kontynuowania poszukiwa?. Policjanci nie zwrocili uwagi na wiadomo?? i wysłali tej samej nocy komisj? do Rio Azucar (2 policjantow kolonialnych i 3 tubylczych). Gdy policjanci probowali zatrzyma? niektorych krewnych kobiety wywi?zała si? bitwa, w ktorej zgin?ło trzech mieszka?cow osady; policjanci zostali zabici maczetami, kiedy uciekali w cayuco (rodzaj kanu). Trupy policjantow zostawiono w wodzie, przywi?zuj?c je do pala wbitego w piasek, a? krewni przybyli je zabra?.

Atmosfera była napi?ta do stycznia 1925 roku. Juan Demostenes Arosemena został gubernatorem prowincji Colon i martwił si?, ?e podlegały mu intendencje San Blas i Andres Mojica, gdzie umacniał si? ruch niepodległo?ciowy w?rod tubylcow. W zwi?zku z tym skontaktował si? z sekretarzem Spraw Zagranicznych Horacio F. Alfaro, ktory znał dobrze działalno?? Amerykanow: misjonarki Anne Coope i odkrywcy Richarda Marsha .

Wła?ciwie Marsh zapocz?tkował działania w kierunku ?niepodległo?ci”. Gdy wrocił do Panamy w styczniu 1925, zastał konflikt mi?dzy policj? a tubylcami, ktory groził eskalacj?, dlatego poprosił o militarn? interwencj? Stanow Zjednoczonych ze Strefy Kanałowej. Amerykanie mieli obj?? protektoratem tubylcow. Marsh zredagował Declaracion de independencia y derechos humanos del pueblo Tule y Darien (Deklaracja Niezale?no?ci i Praw Człowieka Ludu Tule i Darien). Marsh otrzymał poparcie ambasadora ameryka?skiego, ktory wpłyn?ł na panamski rz?d, aby ten podpisał porozumienie pokojowe, ktore gwarantowało prawa człowieka i prawa polityczne dla ludu Kuna.

Rewolucja [ edytuj | edytuj kod ]

12 lutego 1925, kiedy to zwołano kongres Kuna w Ailigandi , zebrali si? tutaj głowni przywodcy 45 wiosek i plemion. Obrady trwały 26 dni, zako?czyły si? decyzj? o proklamowaniu niepodległo?ci Republiki Tule. Okre?lono te? granice terytorialne nowego pa?stwa.

Z tego powstania pochodzi flaga stworzona przez Wag? Ebinkili (Maria Colman), wnuczk? kacyka Simrala Colmana . Miała ona kształt prostok?tny z obwodk?, jej ?rodek był czerwony i zawierał swastyk? .

21 lutego, 10 dni po deklaracji niepodległo?ci (w czasie uroczysto?ci karnawałowych) wybuchła rewolucja tubylcza, ktora trwała do 27 lutego. Dowodził ni? Nele Kantule i kacyk Colman. Powsta?cy wypływali w cayucos z Ailigandi i Carti w celu zaatakowania kwater Policji Pa?stwowej w Playon Chico , Rio Tigre , Tigantiki , Nargana , Ukapa i innych punktach archipelagu, zgin?ło wielu policjantow. Starcia pochłon?ły 27 ofiar ?miertelnych.

4 marca w obecno?ci ameryka?skiego ministra Johna Southa podpisano porozumienie pokojowe, obiecano w nim lepsze traktowanie tubylcow, poszanowanie ich zwyczajow; nie mo?na było narzuci? im zakładania szkoł, zapewniono im te same prawa co innym obywatelom. Kuna w zamian mieli zło?y? bro?, wycofa? deklaracj? niepodległo?ci i podporz?dkowa? si? prawom Panamy .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]