Ksi??yce Plutona
? pi??
naturalnych satelitow
planety karłowatej
Pluton
.
Powstały prawdopodobnie w trakcie jego zderzenia z innym ciałem o podobnych rozmiarach w pocz?tkowym okresie formowania si?
Układu Słonecznego
. Zderzenie to odrzuciło na orbit? Plutona materi?, ktora poł?czyła si? w obiekty o ro?nych rozmiarach, tworz?c rodzin? satelitow
[1]
. Oprocz najwi?kszego Charona, tworz?cego z Plutonem układ podwojny, znane s? jeszcze cztery małe satelity tej planety karłowatej
[2]
.
Charon
po raz pierwszy został zaobserwowany w 1978 roku. Jego odkrywc? był
James Christy
. Jest on stosunkowo du?ych rozmiarow, przez co układ Pluton-Charon mo?e by? uznawany za
podwojn? planet? karłowat?
. Charakterystyczn? cech? tego układu jest to, ?e ciała te wiruj? wokoł
wspolnego ?rodka masy
znajduj?cego si? ponad powierzchni? Plutona. Dlatego nie wszyscy uznaj? za stosowne nazywanie Charona ksi??ycem Plutona, a raczej widz? w nich układ podwojny ? bez okre?lania głownego obiektu i jego ksi??yca. Pluton i jego satelita tworz?
układ podwojnie synchroniczny
, co oznacza, ?e s? stale zwrocone do siebie tymi samymi stronami.
O istnieniu Charona przekonały obserwacje Plutona i badania jego
albedo
. Regularnie zwi?kszaj?ca si? i malej?ca jasno?? pozwoliła wysun?? podejrzenia o kr???cym wokoł niego innym obiekcie.
Zdania na temat pochodzenia Charona s? podzielone. Niektorzy naukowcy wysnuwaj? hipotezy, ?e mogł on by? niegdy? (podobnie jak sam Pluton) satelit?
Neptuna
, ktory został wyrwany z jego pola grawitacyjnego i znalazł si? na orbicie wokołsłonecznej o wła?ciwo?ciach zbli?onych do orbity Plutona. Nast?pnie w wyniku wzajemnego oddziaływania oba obiekty zbli?ały si? do siebie, a? wreszcie zwi?zały si? grawitacyjnie tworz?c znany dzisiaj układ. Inna hipoteza zakłada, ?e mogł on by? osobnym
obiektem transneptunowym
przechwyconym przez Plutona. Pewne jest, ?e przez chocia? krotki czas swojego istnienia Charon bezpo?rednio obiegał Sło?ce. Pluton i jego satelita s? podobne pod wzgl?dem rozmiarow, a tak?e przypuszczalnie budowy i składu do
Trytona
, najwi?kszego ksi??yca Neptuna, ktory najprawdopodobniej w przeszło?ci samodzielnie orbitował wokoł Sło?ca jako obiekt transneptunowy.
31 pa?dziernika 2005 roku ogłoszono odkrycie dwoch kolejnych niewielkich ksi??ycow Plutona. Zostały one zaobserwowane na zdj?ciach wykonanych przez
Kosmiczny Teleskop Hubble’a
15 maja i 18 maja 2005. Ksi??yce otrzymały nazwy Nix i Hydra dla upami?tnienia sondy New Horizons. Okr??aj? one Plutona w odległo?ci około 48 690 km (Nix) i 64 740 km (Hydra), w tej samej płaszczy?nie co Charon.
Obserwowana wielko?? gwiazdowa
wynosi 23
m
(czyli jasno?? około 5000 razy mniejsza ni? Plutona). 15 lutego 2006 zespoł astronomow pod kierownictwem Hala Weavera oraz Alana Sterna przeprowadził dalsze obserwacje nowo odkrytych ksi??ycow przy u?yciu Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Dalsze obserwacje przy u?yciu teleskopu Hubble’a zostały przeprowadzone 3 marca.
Obserwacje sondy
New Horizons
ukazały, ?e s? to nieregularne ciała o wydłu?onych kształtach. Hydra mierzy ponad 40 km wzdłu? długiej osi, a Nix ma ponad 50 km długo?ci. Ksi??yce te, w odro?nieniu od Charona i niemal wszystkich ksi??ycow regularnych planet w Układzie Słonecznym, nie obracaj? si? synchronicznie. Nix obraca si? ponad 13 razy na ka?dy obieg, a Hydra prawie 90 razy na ka?de okr??enie układu Pluton-Charon
[3]
.
Ksi??yc ten został odkryty na zdj?ciach wykonanych 28 czerwca 2011 roku Teleskopem Hubble’a. Obiekt ten jako naturalnego satelit? potwierdziły zdj?cia wykonane 3 i 18 lipca
[4]
. Kerberos obiega Plutona pomi?dzy orbitami Nix i Hydry. Wcze?niej nosił tymczasow? nazw? P4
[4]
. Jest to mały, ciemny obiekt: ma wielko?? gwiazdow? 26,5
m
i rozmiary 12 na 7,5 km. Obraca si? sze?? razy na ka?de okr??enie ?rodka masy układu
[3]
.
11 lipca 2012 roku NASA ogłosiła odkrycie pi?tego ksi??yca Plutona. Naukowcom korzystaj?cym z Teleskopu Hubble’a udało si? okre?li?, ?e obiekt ten jest prawdopodobnie nieregularnym ciałem o ?rednicy szacowanej po?niej na od 3,8 do 19,6 km
[5]
. Porusza si? po kołowej orbicie
[2]
w odległo?ci około 42 660 km od Plutona
[5]
. Jest to bardzo mały i ciemny obiekt: ma wielko?? gwiazdow? 27
m
i rozmiary 10 na 5,3 km. Obraca si? nieco ponad sze?? razy na ka?de okr??enie ?rodka masy układu
[3]
.
Podstawowe dane dotycz?ce Plutona i jego naturalnych satelitow:
Numer
|
Nazwa
|
?rednica / wymiary (km)
|
Masa (×10
18
kg)
[a]
[6]
|
Wielka poło? (km)
[6]
[5]
|
Okres obiegu (dni)
[5]
|
Okres obrotu (dni)
[3]
|
Mimo?rod orbity
[5]
|
Nachylenie orbity
(do rownika Plutona)
[5]
|
Data odkrycia
|
|
Pluton
|
2374 ± 8
[6]
|
13 030 ± 27
|
2390
[b]
|
6,387230
[c]
[7]
|
synchroniczny
|
0
|
?
|
1930
|
I
|
Charon
|
1212 ± 6
[6]
|
1586 ± 15
|
19 596
|
6,387230
|
synchroniczny
|
0,00005
|
0,0°
|
1978
|
V
|
Styx
|
10 × 5,3
[3]
|
?
|
42 656 ± 78
[3]
|
20,1617
|
3,239
|
0,00001
|
0,0°
|
2012
|
II
|
Nix
|
54 × 41 × 36
[3]
|
0,045 ± 0,040
|
48 694 ± 3
[3]
|
24,8548
|
1,829
|
0,00000
|
0,0°
|
2005
|
IV
|
Kerberos
|
12 × 7,5
[3]
|
0,016 ± 0,009
|
57 783 ± 19
[3]
|
32,1679
|
5,33
|
0,00000
|
0,4°
|
2011
|
III
|
Hydra
|
43 × 33
[3]
|
0,048 ± 0,042
|
64 738 ± 3
[3]
|
38,2021
|
0,4295
|
0,00554
|
0,3°
|
2005
|
- ↑
W ?rodle podany jest iloczyn GM; masa została obliczona przy zało?eniu warto?ci
stałej grawitacji
z 2014 roku: G = 6,67408×10
−11
N m²/kg².
- ↑
?rednia odległo?? ?rodka Plutona od ?rodka masy układu; ?rodek masy układu znajduje si? ponad powierzchni? Plutona.
- ↑
Okres obiegu wokoł ?rodka masy układu. Pluton okr??a Sło?ce z
okresem orbitalnym
247,94 lat.
- Pluto: Moons
. [w:]
Solar System Exploration
[on-line]. NASA. [dost?p 2016-01-25]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2016-01-27)].
(
ang.
)
.
Ksi??yce planet
|
|
---|
Inne ksi??yce
|
|
---|
Najwi?ksze ksi??yce
|
|
---|