Ksi??yce Plutona

Ksi??yce Plutona ? pi?? naturalnych satelitow planety karłowatej Pluton .

Powstały prawdopodobnie w trakcie jego zderzenia z innym ciałem o podobnych rozmiarach w pocz?tkowym okresie formowania si? Układu Słonecznego . Zderzenie to odrzuciło na orbit? Plutona materi?, ktora poł?czyła si? w obiekty o ro?nych rozmiarach, tworz?c rodzin? satelitow ^[1]. Oprocz najwi?kszego Charona, tworz?cego z Plutonem układ podwojny, znane s? jeszcze cztery małe satelity tej planety karłowatej ^[2].

Charon [ edytuj | edytuj kod ]

Charon po raz pierwszy został zaobserwowany w 1978 roku. Jego odkrywc? był James Christy . Jest on stosunkowo du?ych rozmiarow, przez co układ Pluton-Charon mo?e by? uznawany za podwojn? planet? karłowat? . Charakterystyczn? cech? tego układu jest to, ?e ciała te wiruj? wokoł wspolnego ?rodka masy znajduj?cego si? ponad powierzchni? Plutona. Dlatego nie wszyscy uznaj? za stosowne nazywanie Charona ksi??ycem Plutona, a raczej widz? w nich układ podwojny ? bez okre?lania głownego obiektu i jego ksi??yca. Pluton i jego satelita tworz? układ podwojnie synchroniczny , co oznacza, ?e s? stale zwrocone do siebie tymi samymi stronami.

O istnieniu Charona przekonały obserwacje Plutona i badania jego albedo . Regularnie zwi?kszaj?ca si? i malej?ca jasno?? pozwoliła wysun?? podejrzenia o kr???cym wokoł niego innym obiekcie.

Zdania na temat pochodzenia Charona s? podzielone. Niektorzy naukowcy wysnuwaj? hipotezy, ?e mogł on by? niegdy? (podobnie jak sam Pluton) satelit? Neptuna , ktory został wyrwany z jego pola grawitacyjnego i znalazł si? na orbicie wokołsłonecznej o wła?ciwo?ciach zbli?onych do orbity Plutona. Nast?pnie w wyniku wzajemnego oddziaływania oba obiekty zbli?ały si? do siebie, a? wreszcie zwi?zały si? grawitacyjnie tworz?c znany dzisiaj układ. Inna hipoteza zakłada, ?e mogł on by? osobnym obiektem transneptunowym przechwyconym przez Plutona. Pewne jest, ?e przez chocia? krotki czas swojego istnienia Charon bezpo?rednio obiegał Sło?ce. Pluton i jego satelita s? podobne pod wzgl?dem rozmiarow, a tak?e przypuszczalnie budowy i składu do Trytona , najwi?kszego ksi??yca Neptuna, ktory najprawdopodobniej w przeszło?ci samodzielnie orbitował wokoł Sło?ca jako obiekt transneptunowy.

Ksi??yce zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Nix i Hydra [ edytuj | edytuj kod ]

31 pa?dziernika 2005 roku ogłoszono odkrycie dwoch kolejnych niewielkich ksi??ycow Plutona. Zostały one zaobserwowane na zdj?ciach wykonanych przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a 15 maja i 18 maja 2005. Ksi??yce otrzymały nazwy Nix i Hydra dla upami?tnienia sondy New Horizons. Okr??aj? one Plutona w odległo?ci około 48 690 km (Nix) i 64 740 km (Hydra), w tej samej płaszczy?nie co Charon. Obserwowana wielko?? gwiazdowa wynosi 23 ^m (czyli jasno?? około 5000 razy mniejsza ni? Plutona). 15 lutego 2006 zespoł astronomow pod kierownictwem Hala Weavera oraz Alana Sterna przeprowadził dalsze obserwacje nowo odkrytych ksi??ycow przy u?yciu Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Dalsze obserwacje przy u?yciu teleskopu Hubble’a zostały przeprowadzone 3 marca.

Obserwacje sondy New Horizons ukazały, ?e s? to nieregularne ciała o wydłu?onych kształtach. Hydra mierzy ponad 40 km wzdłu? długiej osi, a Nix ma ponad 50 km długo?ci. Ksi??yce te, w odro?nieniu od Charona i niemal wszystkich ksi??ycow regularnych planet w Układzie Słonecznym, nie obracaj? si? synchronicznie. Nix obraca si? ponad 13 razy na ka?dy obieg, a Hydra prawie 90 razy na ka?de okr??enie układu Pluton-Charon ^[3].

Kerberos [ edytuj | edytuj kod ]

Ksi??yc ten został odkryty na zdj?ciach wykonanych 28 czerwca 2011 roku Teleskopem Hubble’a. Obiekt ten jako naturalnego satelit? potwierdziły zdj?cia wykonane 3 i 18 lipca ^[4]. Kerberos obiega Plutona pomi?dzy orbitami Nix i Hydry. Wcze?niej nosił tymczasow? nazw? P4 ^[4]. Jest to mały, ciemny obiekt: ma wielko?? gwiazdow? 26,5 ^m i rozmiary 12 na 7,5 km. Obraca si? sze?? razy na ka?de okr??enie ?rodka masy układu ^[3].

Styx [ edytuj | edytuj kod ]

11 lipca 2012 roku NASA ogłosiła odkrycie pi?tego ksi??yca Plutona. Naukowcom korzystaj?cym z Teleskopu Hubble’a udało si? okre?li?, ?e obiekt ten jest prawdopodobnie nieregularnym ciałem o ?rednicy szacowanej po?niej na od 3,8 do 19,6 km ^[5]. Porusza si? po kołowej orbicie ^[2] w odległo?ci około 42 660 km od Plutona ^[5]. Jest to bardzo mały i ciemny obiekt: ma wielko?? gwiazdow? 27 ^m i rozmiary 10 na 5,3 km. Obraca si? nieco ponad sze?? razy na ka?de okr??enie ?rodka masy układu ^[3].

Parametry układu [ edytuj | edytuj kod ]

Podstawowe dane dotycz?ce Plutona i jego naturalnych satelitow:

Numer	Nazwa	?rednica / wymiary (km)	Masa (×10 ¹⁸ kg) ^[a]^[6]	Wielka poło? (km) ^[6]^[5]	Okres obiegu (dni) ^[5]	Okres obrotu (dni) ^[3]	Mimo?rod orbity ^[5]	Nachylenie orbity (do rownika Plutona) ^[5]	Data odkrycia
	Pluton	2374 ± 8 ^[6]	13 030 ± 27	2390 ^[b]	6,387230 ^[c]^[7]	synchroniczny	0	?	1930
I	Charon	1212 ± 6 ^[6]	1586 ± 15	19 596	6,387230	synchroniczny	0,00005	0,0°	1978
V	Styx	10 × 5,3 ^[3]	?	42 656 ± 78 ^[3]	20,1617	3,239	0,00001	0,0°	2012
II	Nix	54 × 41 × 36 ^[3]	0,045 ± 0,040	48 694 ± 3 ^[3]	24,8548	1,829	0,00000	0,0°	2005
IV	Kerberos	12 × 7,5 ^[3]	0,016 ± 0,009	57 783 ± 19 ^[3]	32,1679	5,33	0,00000	0,4°	2011
III	Hydra	43 × 33 ^[3]	0,048 ± 0,042	64 738 ± 3 ^[3]	38,2021	0,4295	0,00554	0,3°	2005

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

↑ W ?rodle podany jest iloczyn GM; masa została obliczona przy zało?eniu warto?ci stałej grawitacji z 2014 roku: G = 6,67408×10 ⁻¹¹ N m²/kg².
↑ ?rednia odległo?? ?rodka Plutona od ?rodka masy układu; ?rodek masy układu znajduje si? ponad powierzchni? Plutona.
↑ Okres obiegu wokoł ?rodka masy układu. Pluton okr??a Sło?ce z okresem orbitalnym 247,94 lat.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ NASA : NASA’s Hubble Discovers Another Moon Around Pluto . 2011-07-20. [dost?p 2011-07-21]. ( ang. ) .
↑ ^a ^b Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto . HubbleSite News Center, 2012-07-11. [dost?p 2012-07-11]. ( ang. ) .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Emily Lakdawalla: DPS 2015: Pluto’s small moons Styx, Nix, Kerberos, and Hydra [UPDATED ]. The Planetary Society , 2015-11-10. [dost?p 2015-11-17].
↑ ^a ^b NASA’s Hubble Discovers Another Moon Around Pluto . 2011-07-20. ( ang. ) .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kelly Beatty: Pluto-Charon Results Highlighted in Science . Sky & Telescope, 2015-10-15. [dost?p 2015-10-18]. ( ang. ) .
↑ ^a ^b ^c ^d S.A. Stern, F. Bagenal i inni. The Pluto system: Initial results from its exploration by New Horizons . ? Science ”. 350 (6258), 2015-10-16.
↑ David R. Williams: Pluto Fact Sheet . NASA , 2019-08-16. [dost?p 2015-08-12]. ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Pluto: Moons . [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dost?p 2016-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-27)]. ( ang. ) .

[GM-6] W ?rodle podany jest iloczyn GM; masa została obliczona przy zało?eniu warto?ci stałej grawitacji z 2014 roku: G = 6,67408×10 ⁻¹¹ N m²/kg².

[dystans-8] ?rednia odległo?? ?rodka Plutona od ?rodka masy układu; ?rodek masy układu znajduje si? ponad powierzchni? Plutona.

[okres-9] Okres obiegu wokoł ?rodka masy układu. Pluton okr??a Sło?ce z okresem orbitalnym 247,94 lat.

[1] NASA : NASA’s Hubble Discovers Another Moon Around Pluto . 2011-07-20. [dost?p 2011-07-21]. ( ang. ) .

[Fifth-2] Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto . HubbleSite News Center, 2012-07-11. [dost?p 2012-07-11]. ( ang. ) .

[DPS2015-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Emily Lakdawalla: DPS 2015: Pluto’s small moons Styx, Nix, Kerberos, and Hydra [UPDATED ]. The Planetary Society , 2015-11-10. [dost?p 2015-11-17].

[Another-4] NASA’s Hubble Discovers Another Moon Around Pluto . 2011-07-20. ( ang. ) .

[SaT-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kelly Beatty: Pluto-Charon Results Highlighted in Science . Sky & Telescope, 2015-10-15. [dost?p 2015-10-18]. ( ang. ) .

[initial-7] S.A. Stern, F. Bagenal i inni. The Pluto system: Initial results from its exploration by New Horizons . ? Science ”. 350 (6258), 2015-10-16.

[factsheet-10] David R. Williams: Pluto Fact Sheet . NASA , 2019-08-16. [dost?p 2015-08-12]. ( ang. ) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[b]

[c]

[7]

ksi??yce Plutona	Charon Styx Nix Kerberos Hydra
ksi??yce Haumei	Namaka Hi?iaka
ksi??yc Makemake	S/2015 (136472) 1
ksi??yc Eris	Dysnomia