Kraje arabskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
?wiat arabski
Flagi krajow arabskich

Kraje arabskie ? kraje, w ktorych znacz?c? cz??? ludno?ci stanowi? Arabowie lub ktore s? ?ci?le zwi?zane z Arabami. Poj?cie kraju ?arabskiego” nie jest ?ci?le zdefiniowane. Wyznaczaj? go zachodz?ce na siebie kryteria j?zykowe, historyczne, kulturowe i polityczne. W krajach Maghrebu znaczn? rol? odgrywaj? Berberowie , na tyle silnie zarabizowani, ?e krajow tych nie wył?cza si? z grupy krajow arabskich.

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Kraje arabskie poło?one s? w obr?bie Afryki Połnocnej oraz Bliskiego Wschodu . Granice Afryki połnocnej nie s? dobrze zaznaczone. Zale?nie od przyj?tej definicji, za takow? mo?na uzna? obszar od Maroka po Morze Czerwone lub tylko kraje Maghrebu . Maroko, Algieri? i Tunezj? na połnocy przecinaj? gory Atlas (gory) , ka?de z tych pa?stw obejmuje rownie? fragment Sahary . W Libii jedynie połnocno-wschodnie i połnocno-zachodnie obszary kraju le?? poza pustyni? ? s? to krainy zwane dawniej Cyrenajk? i Trypolitani? . Klimat tych regionow nie zawsze był pustynny. Ostatni okres intensywnych opadow miał miejsce około 6 tys. lat p.n.e., na pocz?tku neolitu . Dawniej w Afryce Połnocnej wyst?powała rownie? fauna charakterystyczna dzi? dla Czarnej Afryki (Afryki subsaharyjskiej). Głowna trasa, ktor? mieszka?cy basenu Morza ?rodziemnego mogli komunikowa? si? z subsaharyjsk? Afryk? biegła od pasma Ahaggar do Tibesti . Kraje arabskie połnocnej Afryki maj? w wi?kszo?ci nieprzyjazn? dla ?eglugi lini? brzegow? (wyj?tek: połnocno-wschodnia Tunezja). Mo?liwo?ci dla ?eglugi nie stwarzaj? tak?e głowne rzeki tego regionu, jak Wadi Mad?arda i Wadi asz-Szalif [1] .

Pozostała cz??? krajow arabskich poło?ona jest w obr?bie Bliskiego Wschodu oraz ?rodkowego Wschodu ? definicje tych poj?? bywaj? rozbie?ne. Obejmuj? obszary od Maroko przez Połwysep Arabski po Iran , w tym tereny poło?one u wschodnich wybrze?y Morza ?rodziemnego [2] . Bardziej znacz?c? formacj? tego obszary jest Połwysep Arabski, maj?cy form? wyniesionej platformy. Niegdy? pokrywaj?ce j? morskie piaski i osady obecnie s? rozległ? pustyni?. Na jego obszarze wyst?puj? kenozoiczne płaskowy?e z zastygłej lawy , rowniny o budowie wartwowej i kuesty . Cz??? pa?stw arabskich, znana jako Lewant , le?y u wschodniego wybrze?a Morza ?rodziemnego. St?d wyst?puje tu klimat ?rodziemnomorski i podobna ro?linno?? ? makia , shiblyak i frygana . Pod tymi formacjami przewa?aj? gleby br?zowe , bogate w ?elazo . Frygana pospolicie porasta zachodnioacjatyckie wy?yny [3] .

Kultura i społecze?stwo [ edytuj | edytuj kod ]

Krajow arabskich nie mo?na uto?samia? z ogołem krajow islamskich ? s? one wyodr?bnione ze wzgl?du na istnienie kulturowej i j?zykowej wspolnoty. Wi?kszo?? muzułmanow ? według PEW Research Center a? 62% w 2017 roku ? zamieszkuje region Indo-Pacyfiku , cho? religia ta stanowi w podanym obszarze 24%. W 2017 roku około 93% spo?rod mieszka?cow (341 mln) krajow arabskich wyznawało islam. Do 10 krajow z najwi?ksz? populacj? muzułmanow w?rod krajow arabskich zaliczyły si? jednak jedynie Egipt , Algieria i Maroko [4] . Krajem o najwi?kszej populacji muzułmanow na ?wiecie jest Indonezja ? kraj niearabski, zawieraj?cy liczn? (4?5 mln w 2013) diaspor? arabsk? [5] ? w 2017 roku muzułmanami było 87,2% populacji tego kraju, około 209 mln osob. Tu? po niej na li?cie plasuj? si? kraje spoza ?wiata arabskiego: Pakistan i Indie [4] . Rozprzestrzenienie si? Arabow i ich kultury na inne kraje nast?piło podczas ich migracji do Azji Południowo-Zachodniej , trwaj?cej od VI do XVI wieku n.e. [3]

Kraje arabskie maj? własn? organizacj? o nazwie Liga Pa?stw Arabskich . Pa?stwami zało?ycielskimi były: Egipt , Syria , Liban , Irak , Jordania (wowczas, w 1943, jeszcze Transjordania ), Arabia Saudyjska oraz Jemen [6] . Kraje arabskie w 2015 zamieszkiwało około 387,6 mln ludzi. Krajem o najwi?kszej liczbie ludno?ci był wowczas Egipt (91,5 mln ? blisko 23,6% ludno?ci całego regionu). Wska?nik rozwoju społecznego w krajach arabskich w 2015 wynosił ?rednio 0,687. Znacz?ce w tym regionie s? nierowno?ci płciowe ? ich wska?nik (GII) w 2015 wynosił według Programu Narodow Zjednoczonych ds. Rozwoju 0,535; wy?szy wynik osi?gn?ły jedynie pa?stwa Czarnej Afryki [7] .

Bł?kitna Kaplica w Petrze

Do krajow arabskich nie wlicza si? tak?e tych, w ktorych Arabowie stanowi? po prostu du?? mniejszo?? etniczn? (np. Iran , Turcja ) lub ktorych kultury i dzieje kształtowali, lecz obecnie nie odgrywaj? w nich wi?kszej roli, jak rownie? do krajow arabskich nie jest zaliczana Malta [8] , cho? j?zyk malta?ski wyrosł z j?zyka arabskiego [9] . Wlicza si? do nich natomiast niekiedy kraje niezamieszkane w wi?kszo?ci przez etnicznych Arabow, w ktorych jednak wpływy arabskiej kultury s? silne i ktore wykazuj? d??enia do integracji ze ?wiatem arabskim (np. D?ibuti , Komory , Somalia ? rownie? członkowie Ligi Pa?stw Arabskich [6] ).

Kraje arabskie s? niezwykle zro?nicowane pod wzgl?dem kulturowym. Na List? ?wiatowego dziedzictwa UNESCO wpisane s? (2018) 82 obiekty, z tego 74 kulturalne ? od powstałych w czasach antycznych po wspołczesne ( Rabat ) [10] .

Lista krajow arabskich [ edytuj | edytuj kod ]

UNESCO uznaje przynale?no?? nast?puj?cych pa?stw i terytoriow do krajow arabskich [8] :

Kraje ?ci?le zwi?zane z krajami arabskimi [ edytuj | edytuj kod ]

  •   Czad (silne wpływy kultury arabskiej, znaczna mniejszo?? arabska)
  •   D?ibuti (silne wpływy kultury arabskiej)
  •   Erytrea (silne wpływy kultury arabskiej)
  •   Izrael (izraelscy Arabowie, ktorych nie nale?y myli? z Palesty?czykami i ?ydami pochodz?cymi z krajow arabskich, nie s? mniejszo?ci? narodow?, ale obok ?ydowskiego drugim z narodow Izraela)
  •   Komory (wielokulturowo?? przy udziale elementu arabskiego)
  •   Somalia (silne wpływy kultury arabskiej)

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ North Africa , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2018-04-11] ( ang. ) .
  2. ↑ Middle East , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2018-04-11] ( ang. ) .
  3. ↑ a b Asia - The regions of Asia , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2018-04-11] ( ang. ) .
  4. ↑ a b Drew Desilver & David Masci: World’s Muslim population more widespread than you might think . Pew Research Center, 31 stycznia 2017. [dost?p 2018-04-11].
  5. ↑ Louise Cainkar. Global Arab World Migrations and Diasporas . ?Arab Studies Institute”. 21 (1), s. 126-165, 2013.  
  6. ↑ a b Arab League , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2018-04-10] ( ang. ) .
  7. ↑ praca zbiorowa: Human Development Report 2016. Human Development for Everyone . United Nations Development Programme, 2016. ISBN  978-92-1-126413-5 .
  8. ↑ a b ADULT AND YOUTH LITERACY. National, regional and global trends, 1985-2015 . UNESCO Institute for Statistics, 2013. ISBN  978-92-9189-133-7 .
  9. ↑ Kees Versteegh: Arabic Language . Edinburgh University Press, 2014, s. 277-278.
  10. ↑ Arab States . UNESCO. [dost?p 2018-04-11].

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kraje_arabskie&oldid=72488312 ”