Kraj
? nazwa prawnego podmiotu (jednostki podziału terytorialnego)
Federacji Rosyjskiej
(a tak?e w przeszło?ci
Imperium Rosyjskiego
i
Zwi?zku Radzieckiego
).
Wspołczesna Rosja (Federacja Rosyjska) zgodnie z art. 5 Konstytucji składa si? z 85 terytorialnych podmiotow federacji (jednostek podziału terytorialnego) ? (federalnych) republik, krajow, obwodow, miast federalnych, obwodow autonomicznych i okr?gow autonomicznych. Spo?rod nich tylko republika zgodnie z ww. artykułem została zdefiniowana odmienne od pozostałych nazwanych jednostek, co oznacza ?e np. kraj i obwod pod wzgl?dem prawnym nie ro?ni? si?.
W Zwi?zku Radzieckim (zgodnie z
Konstytucj? ZSRR z 1977 roku
, rozdział 11,
§ 86
) istniało ustawowe rozro?nienie mi?dzy obwodem i krajem:
obwod autonomiczny
mogł wchodzi? w skład republiki zwi?zkowej lub kraju, ale nie obwodu. Tym niemniej ju? wtedy jeden z krajow (Nadmorski) nie miał w swoim składzie ani jednego obwodu autonomicznego.
Nazwa ?kraj” dla niektorych podmiotow federacji powstała w wyniku kilku etapow administracyjno-terytorialnych reform w RFSRR. W 1920 roku zamiast zlikwidowanych guberni tworzono nowe jednostki: autonomiczne republiki, kraje i obwody. Wszystkie utworzone lub przekształcone z innych regionow ZSRR kraje miały okr?gi narodowe lub obwody. M.in. w skład Kraju Nadmorskiego (Приморский край) wchodził obwod ussuryjski, ktory ostateczne przekształcono w rejon, ale danego krajowi nie zmieniono statusu prawno-terytorialnego. Po rozpadzie ZSRR wszystkie obwody autonomiczne zostały wydzielone z krajow, ale nazwa ?kraj” została zachowane zgodnie z owczesnym prawem, wg ktorego jednostki terytorialne Rosji mogły same okre?la? swoj? nazw? i status. W ten sposob sze?? krajow z czasow ZSRR nosz? tak? nazw? na podstawie tradycji i własnego wyboru.
W trakcie ł?czenia jednostek terytorialnych trzy obwody po poł?czeniu z okr?gami wybrało nazw? ?kraj”, co oznaczało zwi?kszenie liczby poziomow zarz?dzania ze wzgl?du na obejmowanie jednostek ze szczegolnym statusem (specjalnych okr?gow utworzonych na terenie zlikwidowanych okr?gow autonomicznych).
Kraje w Imperium Rosyjskim w latach 1830?1910
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Nazwa ?kraj” jako jednostki administracyjnej zaczyna pojawia? si? gdzie? w tym okresie. Jednak wtedy okre?lenie ?kraj” najcz??ciej miało nieoficjalny charakter, b?d?c synonimem nazw niektorych oficjalnych jednostek administracyjnych, albo było u?ywane potocznie, nieformalnie. Poni?ej s? przytoczone wyst?puj?ce wtedy nazwy krajow ? terenow
Imperium Rosyjskiego
(
pogrubion?
czcionk? wyro?nione mniej lub bardziej oficjalne nazwy):
- Kraj Nadwi?la?ski
(Привислинский край) ? cz??? Polski w składzie Imperium Rosyjskiego; najbardziej zachodni obszar Rosji europejskiej;
- Kraj Ostzejski (Nadbałtycki) ? w składzie trzech guberni:
kurlandzkiej
,
inflandzkiej
i
esto?skiej
;
- Kraj Zachodni
? w składzie trzech guberni z zachodniej cz??ci Rosji europejskiej:
- Kraj Nadkaspijski ? powstał w 1847 r.; po ostatecznym ukształtowaniu w 1855 roku składał si? z dwoch cz??ci: guberni derbenckiej i ziem Połnocnego i Gorskiego Dagestanu
[1]
;
- Kraj Kaukaski;
- Kraj Zakaukaski, do ktorego nale?ały;
- Gruzja
,
- gubernia imerety?ska z
Megreli?
, Guri? i Abchazj?,
- muzułma?skie prowincje, a mianowicie:
- Gorski Karabach, gubernia szirwa?ska i szeki?ska
- gubernie derbencka, baki?ska i kubinska
- Chanat Tałyszi?ski
- obwod arme?ski
[2]
;
- Kraj Turucha?ski
? powiat w guberni
tomskiej
, a nast?pnie
jenisejskiej
;
- Kraj Stepowy ? generał-gubernatorstwo na terenie połnocno-wschodniego
Kazachstanu
;
- Kraj Zailijski ? gorzysty obszar południowej cz??ci
obwodu siemiriecze?skiego
Imperium Rosyjskiego
[3]
;
- Kraj Turkiesta?ski ? generał-gubernatorstwo na terenie
Zachodniego Turkiestanu
;
- Kraj Nadamurski ? teren basenu rzeki
Amur
;
- Kraj Ussuryjski ? terytorium przył?czone do Rosji w 1858 roku, na podstawie traktatu ajgu?skiego
[4]
; teren mi?dzy rzekami
Ussuri
,
Sungacza
,
jeziorem Hanka
z jednej strony i brzegiem
cie?niny Tatarskiej
oraz
morza Japo?skiego
z drugiej.
- Kraj Urianchajski
?
protektorat
Imperium Rosyjskiego z 1914 roku, formalnie wchodził w skład
guberni jenisejskiej
.
Po I wojnie ?wiatowej, rewolucji 1917 roku i po?niejszej wojnie domowej, a nast?pnie utworzeniu
ZSRR
wymienione terytoria albo zostały utracone, albo przekształcone w republiki zwi?zkowe lub autonomiczne republiki w składzie republik radzieckich.
Kraje w ZSRR w latach 1920?1930
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Po zako?czeniu wojny domowej i utworzeniu ZSRR, na terenie
RFSRR
zacz?ło si? powi?kszanie regionow, byłe gubernie ł?czono w obwody i kraje.
W tym okresie powstały (w porz?dku chronologicznym):
- Kraj Połnocnokaukaski (1924) ? w jego skład wchodziły obecne Kraj Krasnodarski i Stawropolski, obwod rostowski, republika Adygei, Dagestanu, Inguszetii, Kabardyno-Bałkarii, Karaczajo-Czerkiesji, Osetii Połnocnej i Czeczenia.
- Kraj Syberyjski (1925) ? w jego skład wchodziły obecny Kraj Ałtajski i Krasnojarski, obwody: irkucka, kemerowska, nowosybirska, tomska, tiumie?ska i cz??ciowo omska; republiki: Ałtaj, Buriacja i Chakasja.
- Kraj Dalekowschodni (1926) ? w jego skład wchodziły obecny Kraj Zabajkalski, Kamczacki, Nadmorski i Chabarowski; obwody amurski, magada?ski i sachali?ski (cz??? połnocna), ?ydowski obwod autonomiczny i czukocki obwod autonomiczny.
- Kraj Dolnowoł?a?ski (1928) ? w jego skład wchodziły obecne obwody: astracha?ski, wołgogradzki i saratowski, oraz republika Kałmucja.
- Kraj Połnocny (1929) ? w jego skład wchodziły obecne obwody: (w du?ej cz??ci) wołogodzki i archangielski, republika Komi i nieniecki okr?g autonomiczny.
- Kraj Ni?egorodzki (Gorkowski) (1929) ? w jego skład wchodziły obecne obwody: kirowski i ni?egorodzki, republiki Mari-El, Udmurtia i Czuwasja.
- Kraj ?rodkowowoł?a?ski (Kujbyszewski) (1929) ? w jego skład wchodziły obecne obwody: orenburski, penzienski, samarski, uljanowski i republika Mordowia.
Kraje w ZSRR i Federacji Rosyjskiej w latach 1930?1990
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W tym okresie dokonano aktywnej korekty sieci regionow, z ogolnym trendem podziału na mniejsze jednostki terytorialne.
Z Kraju Połnocnokaukaskiego wył?czono Kraj Azowski-Czarnomorski, podzielony nast?pnie na
Kraj Krasnodarski
i
obwod rostowski
. Od ?nowego” Kraju Połnocnokaukaskiego oddzielono prawie wszystkie obecne połnocno-kaukaskie republiki, a pozostała cz??? kraju najpierw przemianowano na Kraj Ord?onikiewski, a nast?pnie na obecny
Kraj Stawropolski
.
Kraj Syberyjski najpierw został podzielony na Kraj Zachodnio- i Wschodnio-Syberyjski, po?niej z cz??ci tych krajow powstał trzeci ?
Krasnojarski
. Nast?pnie z pozostałej cz??ci Kraju Zachodnio-Syberyjskiego utworzono obwod nowosybirski i
Kraj Ałtajski
, a Kraj Wschodnio-Syberyjski przekształcony w obwod, ktory po?niej rownie? został podzielony na mniejsze obszary.
Kraj Dalekowschodni został podzielony na Kraj
Nadmorski
i
Chabarowski
. Kraj Nadmorski pozostał praktycznie w dawnych granicach, a od Kraju Chabarowskiego kolejno wydzielono obwody: sachali?ski, amurski, magada?ski, i na koniec ? kamczacki.
Kraj Dolnowoł?anski najpierw został podzielony na Kraj Saratowski i Stalingradzki, a z cz??ci Kraju Gorkowskiego utworzono Kraj Kirowski. 5 grudnia 1936 roku Kraj Gorkowski, Kirowski, Kujbyszewski, Saratowski, Połnocny i Stalingradzki przekształcono w analogiczne obwody, po wył?czeniu z nich republik.
W ten sposob na pocz?tek 1939 roku liczba krajow w ZSRR zmniejszyła si? do sze?ciu, a do sierpnia 1958 roku ostatecznie ustabilizowano ich granice.
Na pocz?tku 1960 roku na terenie
Kazachskiej SRR
rownie? zostały utworzone trzy kraje: Celinny, Zachodnio-Kazachsta?ski i Południowo-Kazachsta?ski. Jednak istniały one niedługo i pod koniec 1965 roku zostały zlikwidowane.
15 grudnia 1990 roku, zgodnie z ?Ustaw? o zmianach i uzupełnieniach Konstytucji RFSRR”, ze składu krajow wydzielono autonomiczne obwody: z Krasnodarskiego ? agydejski o.a., ze Stawropolskiego ? karaczajsko-czerkieski o.a., z Krasnojarskiego ? chakaski o.a., z Ałtajskiego ? gorski-ałtajski o.a., i z Chabarowskiego ? ?ydowski o.a..
W 1993 roku rownoprawnymi podmiotami Federacji Rosyjskiej zostały tajmyrski (dołgano-nieniecki) i ewenkijski o.a., ale nadał pozostały w składzie tego Kraju Krasnojarskiego, tak jak dotychczas.
Liczba krajow w Rosji pozostała niezmieniona do 2005 roku.
Powi?kszanie regionow i tworzenie nowych krajow FR
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Nowy
Kraj Permski
utworzona 1 grudnia 2005 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 25 marca 2004 nr 1-ФКЗ z poł?czenia
obwodu permskiego
z
komi-piermiackim
o.a.
Kraj Krasnojarski
jako nowy podmiot FR utworzono 1 stycznia 2007 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 14 pa?dziernika 2005 nr 6-ФКЗ w wyniku poł?czenia tego kraju z
Tajmyrskim (Dołga?sko-Nienieckim) Okr?giem Autonomicznym
i
Ewenkijskim Okr?giem Autonomicznym
.
Kraj Kamczacki
utworzono 1 lipca 2007 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 12 lipca 2006 nr 2-ФКЗ w wyniku poł?czenia
obwodu kamczackiego
z
koriackim okr?giem autonomicznym
.
Nowy
Kraj Zabajkalski
utworzono 1 marca 2008 na podstawie federalnej ustawy konstytucyjnej z 21 lipca 2007 nr 5-ФКЗ w wyniku poł?czenia
obwodu czytyjskiego
z
agi?sko-buriackim okr?giem autonomicznym
.
- ↑
Б. Г. Алиев, ≪Традиционные институты управления и власти Дагестана XVIII-первая половина XIX в.≫ Институт истории, археологии и этнографии (Российская академия наук. Дагестанский научный центр).
- ↑
Cytat ze ?Zwodu [Kodeksu] praw Cesarstwa Rosyjskiego”, 1833.
- ↑
Заилийский край; Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 4 т. ?
СПб.
, 1907?1909.
- ↑
Уссурийский край; Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. (82 т. и 4 доп.). ?
СПб.
, 1890?1907.