한국   대만   중국   일본 
Krolestwo Wielkiej Syrii ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Krolestwo Wielkiej Syrii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krolestwo Wielkiej Syrii
‏??????? ??????? ???????‎
1920
Godło Flaga
Godło Flaga
Ustroj polityczny

monarchia konstytucyjna

Stolica

Damaszek

Data powstania

8 marca 1920

Data likwidacji

24 lipca 1920

Władca

Fajsal I

Premier

Haszim al-Atasi

Narody i grupy etniczne

Arabowie

J?zyk urz?dowy

arabski

Religia dominuj?ca

islam

Poło?enie na mapie ?wiata
Mapa konturowa świata, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Królestwo Wielkiej Syrii”
33°30′47″N   36°17′31″E / 33,513056   36,291944
Multimedia w Wikimedia Commons
Granice Krolestwa Wielkiej Syrii

Krolestwo Wielkiej Syrii [1] ? historyczne pa?stwo na Bliskim Wschodzie , pierwsze nowoczesne pa?stwo arabskie . Jego powstanie zostało proklamowane 8 marca 1920. Utworzenie Wielkiej Syrii nie zostało uznane przez mocarstwa, kres za? jego istnieniu poło?yło wkroczenie wojsk francuskich do Damaszku 24 lipca 1920 i ustanowienie mandatu francuskiego zgodnie z postanowieniami konferencji w San Remo opartych z kolei na wcze?niejszych ustaleniach umowy Sykes-Picot .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Okoliczno?ci powstania [ edytuj | edytuj kod ]

D??enia niepodległo?ciowe pojawiły si? w?rod arabskiej ludno?ci Syrii pod panowaniem osma?skim w II poł. XIX w. wraz z odrodzeniem kulturalnym Arabow. Wyra?ali je głownie coraz bardziej liczebni intelektuali?ci (nauczyciele, dziennikarze, przedstawiciele wolnych zawodow) oraz cz??? mieszcza?stwa, zwłaszcza zajmuj?cego si? handlem, zarowno muzułmanie , jak i chrze?cijanie . Pocz?tkowo Arabowie domagali si? jedynie rownouprawnienia z Turkami, respektowania konstytucji z 1876. Pierwszy manifest wzywaj?cy do walki o suwerenn? Syri? napisany został przez anonimowego autora w 1880. Władze osma?skie zdawały sobie spraw? z tego, ?e ruch syryjski mo?e by? szczegolnie niebezpieczny dla pa?stwa tureckiego, gdy? Arabowie syryjscy byli lepiej od innych Arabow wykształceni i ?wiadomi swojej odr?bno?ci kulturalnej. W zwi?zku z tym zwalczały go ro?nymi ?rodkami, rozbijaj?c tajne stowarzyszenia niepodległo?ciowe i mianuj?c lojalnych Arabow syryjskich na stanowiska pa?stwowe. Po rewolucji młodotureckiej przedstawiciele syryjskiej inteligencji zostali dopuszczeni do konsultacji w sprawie konstytucji z 1876, mieli rownie? mo?liwo?? otwartego prezentowania swoich postulatow. Szybko jednak nowe władze przyj?ły polityk? turkizacji, odrzucaj?c arabskie ??dania autonomii i rownouprawnienia j?zykowego [2] . Arabowie syryjscy zacz?li wowczas tworzy? podziemne organizacje niepodległo?ciowe. Miały one charakter ogolnoarabski, jednak wła?nie Syryjczycy stanowili wi?kszo?? w?rod aktywistow. Gdy w 1915 Turcy, obawiaj?c si? dywersji arabskiej, podj?li represje przeciwko działaczom podejrzanym o antytureck? działalno??, dotkn?ły one w najwi?kszym stopniu wła?nie działaczy syryjskich [3] . 6 maja 1916 w Damaszku na rozkaz D?emala Paszy publicznie straconych zostało 21 byłych deputowanych parlamentu tureckiego, uznanych za winnych zdrady, spisku antypa?stwowego i d??enia do oderwania od Imperium Osma?skiego prowincji syryjskich. Byli w?rod nich przywodcy organizacji arabskiej Al-Fatat [4] . Pozostali na wolno?ci działacze Al-Fatat nawi?zali kontakty z Fajsalem, synem szarifa Mekki Husajna, i uznali jego przywodztwo w ruchu wyzwole?czym Arabow [3] .

Arabscy działacze wzi?li udział w powstaniu arabskim , ktorego rozpocz?cie ogłosił w czerwcu 1916 szarif Mekki Husajn. Siły Arabow wsparły działania armii gen. Edmunda Allenby’ego na Bliskim Wschodzie [5] . 1 pa?dziernika 1918 Arabowie wkroczyli do Damaszku [6] . Zwolennicy utworzenia na ziemiach syryjskich arabskiego krolestwa rz?dzonego przez syna szarifa Husajna i przywodc? powstania, Fajsala , byli najpowa?niejsz? sił? polityczn? w regionie [7] . Przybywaj?c do kolejnych syryjskich miast, Fajsal zapowiadał tworzenie pa?stwa arabskiego, ?wieckiego, w ktorym muzułmanie, chrze?cijanie i ?ydzi mieli posiada? identyczne prawa i obowi?zki [8] . Miało by? to rownie? pa?stwo federacyjne, uwzgl?dniaj?ce ro?nice regionalne mi?dzy Arabami [9] .

Tworzenie pa?stwa arabskiego [ edytuj | edytuj kod ]

W pa?dzierniku 1918 Fajsal ogłosił powstanie niepodległego pa?stwa arabskiego i zacz?ł organizowa? jego administracj? [10] . Emir i jego zwolennicy byli pocz?tkowo przekonani, ?e Wielka Brytania wywi??e si? z wcze?niejszych deklaracji poparcia dla niepodległego pa?stwa arabskiego w Syrii. Ponadto był on faktycznie uzale?niony od poparcia brytyjskiego, gdy? to wojska brytyjskie, a nie arabscy powsta?cy, pokonały Imperium Osma?skie na Bliskim Wschodzie [8] . Syria była aren? rywalizacji mi?dzy mocarstwami. Brytyjczycy, popieraj?c Fajsala, d??yli do osłabiania wpływow francuskich, zakładaj?c rownocze?nie, ?e nowe pa?stwa arabskie b?d? sterowane przez Londyn. W 1918 ziemie syryjskie podzielone były na stref? brytyjsk? na południu, francusk? na połnocy i kontrolowan? przez wojska Fajsala [11] . Rozci?gała si? ona mi?dzy Antylibanem a Gorami Alawickimi . Wi?kszo?? urz?dnikow pa?stwowych pracowała wcze?niej w administracji osma?skiej, dominowali Syryjczycy, zarowno muzułmanie, jak i chrze?cijanie. Rz?d działał na rzecz zmodernizowania kraju, utworzył szereg nowych szkoł ro?nych stopni, opracował program nauczania dla szkoł ogolnokształc?cych, rolniczych, prawniczych, medycznych, wydawał podr?czniki. W 1919 w Damaszku otwarta została Akademia Arabska [12] . Rozpocz?to tworzenie systemu publicznej słu?by zdrowia. Władze zacz?ły rownie? rozbudowywa? infrastuktur? drogow? i utworzyły Bank Rolny, ktory miał udziela? rolnikom niskooprocentowanych po?yczek [12] .

Starania o uznanie mi?dzynarodowe [ edytuj | edytuj kod ]

Delegacja arabska (syryjska) na konferencji pokojowej w Pary?u

W listopadzie 1918 Fajsal udał si? na konferencj? pokojow? do Pary?a . Odmowiono mu prawa do wyst?powania w imieniu wszystkich Arabow i przedstawiono oficjalnie jako delegata z Hid?azu . Fajsal domagał si? uznania pa?stwa arabskiego od Aleksandretty do granicy z Persj? , powołuj?c si? na zasad? samostanowienia narodow. Twierdził, ?e społecze?stwo syryjskie było na tyle dojrzałe politycznie, by moc zorganizowa? nowoczesne, w pełni suwerenne pa?stwo [13] . Zorientował si? jednak, ?e wielkie mocarstwa zamierzaj? podzieli? strefy wpływow na Bliskim Wschodzie zgodnie z umow? Sykes-Picot [12] [14] .

Kongres Narodowy [ edytuj | edytuj kod ]

Ogłoszenie koronacji Fajsala na krola Wielkiej Syrii

Orientuj?c si? coraz lepiej w sytuacji mi?dzynarodowej, Fajsal probował wzmocni? pozycj? pa?stwa arabskiego, doprowadzaj?c do jednostronnego ogłoszenia niepodległo?ci. W tym celu rozpisał wybory do parlamentu, ktory nast?pnie przyj?ł nazw? Kongresu Narodowego [15] . 10 czerwca 1919 Kongres Narodowy wezwał do utworzenia pa?stwa pod nazw? Wielka Syria z Fajsalem jako krolem [16] . 2 lipca Kongres wyraził ??danie uznania całkowitej niepodległo?ci pa?stwa. Stwierdził rownie?, ?e gdyby społeczno?? mi?dzynarodowa uznała Syryjczykow za niezdolnych do za??dania krajem, mandat nad Syri? powinien zosta? powierzony USA lub Wielkiej Brytanii, w ?adnym za? wypadku Francji. Kongres stwierdził tak?e, ?e w skład pa?stwa syryjskiego powinna wej?? Palestyna , a plany syjonistow dotycz?ce utworzenia pa?stwa ?ydowskiego były bezpodstawne [15] . Utworzona przez aliantow komisja Kinga-Crane’a stwierdziła, ?e takie stanowisko Kongresu było podzielane przez wi?kszo?? syryjskiego społecze?stwa [16] . Raport komisji, jako sprzeczny z polityk? brytyjsk? i francusk?, został jednak utajniony; jego tre?? podano do wiadomo?ci publicznej dopiero w 1922 [17] .

Upadek pa?stwa [ edytuj | edytuj kod ]

15 wrze?nia 1919 Wielka Brytania, zawieraj?c z Francj? porozumienie w Deauville, zgodziła si? wycofa? wojska z Syrii i pozostawi? Francji woln? r?k? w zakresie dalszych działa? na tym terenie. Fajsal bezskutecznie protestował [16] . Do ko?ca listopada 1919 wojska brytyjskie opu?ciły Syri? [16] . Nie widz?c innych mo?liwo?ci ocalenia pa?stwowo?ci arabskiej, Fajsal zadeklarował gotowo?? do zaakceptowania francuskiej obecno?ci w Libanie i na wybrze?u syryjskim w zamian za uznanie krolestwa Syrii ze stolic? w Damaszku. W połnocnej Syrii doszło do walk mi?dzy oddziałami arabskimi a wojskami francuskimi. Administracja pa?stwowa miała coraz wi?ksze trudno?ci w opanowaniu sytuacji w kraju, gdzie szerzył si? bandytyzm i przest?pczo??. Cz??? najbardziej wpływowych syryjskich rodzin nie popierała ju? panowania Haszymitow [16] . Na pocz?tku 1920 alianci przestali dofinansowywa? Fajsala i jego arabskie oddziały [16] . Ust?pstwa emira wobec Francji, jak rownie? sama polityka francuska wobec Syrii, spotkała si? z gwałtownymi protestami Syryjczykow, zwłaszcza ?yj?cych w miastach [18] .

W marcu 1920 Kongres Narodowy ogłosił Fajsala krolem Wielkiej Syrii [17] . 7 maja został on koronowany, krotko potem wydano syryjsk? konstytucj? [16] . Francja i Wielka Brytania były natomiast zdecydowane podzieli? strefy wpływow na Bliskim Wschodzie zgodnie z umow? Sykes-Picot. Na konferencji w San Remo postanowiono ustanowi? na terenie Wielkiej Syrii terytorium mandatowe francuskie oraz brytyjskie [17] . Administratorem Syrii i Libanu z ramienia Francji został gen. Henri Gouraud . 14 lipca generał wystosował do krola Fajsala ultimatum, w ktorym ??dał zgody na utworzenie w Syrii swojego terytorium mandatowego, ??dał zredukowania armii syryjskiej i przekazania Francuzom kontroli nad głown? lini? kolejow?. Sam krol był skłonny zaakceptowa? takie rozwi?zanie, ktore w jego ocenie było jedyn? szans? na zachowanie jakiejkolwiek formy arabskich rz?dow w Syrii [16] [17] . Kongres Narodowy chciał jednak zbrojnie walczy? o niepodległo??. Fajsal uwa?ał wszelki opor za beznadziejny i rozwi?zał Kongres [16] . Wydał rozkazy, by wojsko syryjskie nie broniło si?. Jego polece? nie posłuchał minister wojny Jusuf al-Azma , ktory na czele ok. 5 tys. ?le uzbrojonych ?ołnierzy i ochotnikow stoczył z armi? francusk? bitw? pod Majsalun w okolicach Damaszku. Zako?czyła si? ona kl?sk? Syryjczykow [17] . Fajsal bezskutecznie ubiegał si? o zachowanie chocia? cz??ci utworzonej przez siebie administracji arabskiej. Gdy Francuzi odmowili jakichkolwiek rozmow z nim, 2 sierpnia 1920 wyjechał do Palestyny [16] . Upadek pa?stwa nie oznaczał stłumienia aspiracji elit syryjskich do niepodległo?ci. Ju? w 1921 doszło do pierwszych antyfrancuskich protestow [18] oraz do wybuchu powstania Ibrahima Hananu , ktore zostało stłumione przez wojsko francuskie [19] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ J. Zdanowski, Historia Bliskiego Wschodu... , s. 64.
  2. ↑ J. ?ebrowski, Dzieje Syrii , s. 157?159.
  3. ↑ a b J. ?ebrowski, Dzieje Syrii , s. 160?161.
  4. ↑ S. M. Moubayed, Steel & Silk , s. 602.
  5. ↑ J. McHugo, Syria , s. 55?56.
  6. ↑ J. Zdanowski, Historia Bliskiego Wschodu... , s. 50.
  7. ↑ J. McHugo, Syria , s. 56.
  8. ↑ a b J. McHugo, Syria , s. 57?59.
  9. ↑ J. McHugo, Syria , s. 62.
  10. ↑ J. ?ebrowski, Dzieje Syrii , s. 164?166.
  11. ↑ J. Zdanowski, Historia Bliskiego Wschodu... , s. 51?52.
  12. ↑ a b c J. ?ebrowski, Dzieje Syrii , s. 164?165.
  13. ↑ J. McHugo, Syria , s. 60?61.
  14. ↑ J. McHugo, Syria , s. 61.
  15. ↑ a b J. McHugo, Syria , s. 63.
  16. ↑ a b c d e f g h i j J. Zdanowski, Historia Bliskiego Wschodu... , s. 63?65.
  17. ↑ a b c d e J. McHugo, Syria , s. 65?67.
  18. ↑ a b J. ?ebrowski, Dzieje Syrii , s. 167?168.
  19. ↑ S. M. Moubayed, Steel & Silk , s. 376?377.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krolestwo_Wielkiej_Syrii&oldid=73970894 ”