Model 3D kontrabasu
Kontrabas
(wł.
contrabbasso
, skrot:
cb.
) ?
muzyczny
instrument strunowy
z grupy
smyczkowych
; jest najwi?kszym instrumentem tej grupy
[1]
[2]
[3]
. Muzyk graj?cy na kontrabasie to
kontrabasista
[2]
.
Kontrabas składa si? z pudła rezonansowego z dwoma otworami, gryfu z bezprogow? podstrunnic?, zako?czonego głowk? w charakterystycznym kształcie ?limaka
[1]
[2]
.
Instrument posiada cztery struny, podparte na mostku, napinane za pomoc? klinowych naci?gow
[1]
[2]
.
Strojone
s? w
kwartach
(pocz?wszy od najni?ej strojonej):
E
1
(41,2 Hz),
A
1
(55 Hz),
D
(73,4 Hz),
G
(98 Hz) i obejmuje zakres d?wi?kow od
E
1
(w kontrabasach orkiestrowych, 5-strunowych
C
1
(32,7 Hz), a w niektorych odmianach niemieckich
H
2
(30,86 Hz)) do
g
1
w typowym wykorzystaniu
[1]
[2]
[3]
, jednak w niektorych utworach solowych z wykorzystaniem fla?oletow przy podstawku si?ga si? prawdziwego kresu skalowego kontrabasu, uzyskuj?c w ten sposob nawet d?wi?ki o wysoko?ciach przekraczaj?cych
g
² (g dwukre?lne w brzmieniu), si?gaj?c nawet
g
³
[1]
[2]
. Kontrabas transponuje oktaw? w doł w
kluczu basowym
[4]
.
- Wysoko?? całego instrumentu (pudło+szyjka+no?ka) do ok. 200 cm, bez no?ki ok. 180 cm
[1]
.
- Długo?? smyczka ? 60 cm
[1]
Sposob gry na kontrabasie
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Graj?cy (solista) na kontrabasie zwykle stoi, a w orkiestrze ? siedzi na specjalnym wysokim stołku, stawiaj?c instrument sko?nie przed sob?
[1]
[2]
.
Kontrabas, podobnie jak inne instrumenty z tej rodziny (
skrzypce
,
altowka
i
wiolonczela
) powstał w pocz?tkach
XVI wieku
. Jest ?hybryd?” ? poł?czeniem typowych instrumentow smyczkowych i
violi da gamba
[1]
. Pocz?tkowo prawdopodobnie był wiolonczel? o ni?szym stroju. Ze wzgl?du jednak na to, ?e pudło wiolonczeli było zbyt małe, by odpowiednio wzmocni? tak niskie d?wi?ki, zacz?to budowa? instrumenty wi?kszych rozmiarow. Pierwsze znane odniesienie do instrumentu pochodzi z pism
Michaela Praetoriusa
(1571?1621). Pisze on o instrumencie nazwanym
viola da gamba sub-base
. Był to monstrualny instrument o wysoko?ci ponad o?miu stop (ponad 2,4 m), posiadaj?cy pi?? strun. Podstrunnica wyposa?ona była w progi, a instrumentalista grał nuty o oktaw? ni?ej, ni? były zapisane w partyturze, co jest zreszt? standardow? praktyk? do dzi?. Kontrabas opisany przez Praetoriusa był przedstawicielem włoskiej szkoły budowy tego instrumentu. Mniej wi?cej w tym samym czasie powstała niemiecka szkoła budowy kontrabasow. Instrumenty niemieckie były nieco mniejsze i miały inn? konstrukcj? pudła. We włoskich basach tylna ?ciana pudła była wypukła (z rodzajem podłu?nego garba), podczas gdy w niemieckich była płaska.
Ju? w okresie baroku kontrabas stał si? swego rodzaju standardem nale??cym do orkiestrowej grupy continuo, rozpoznawany pod nazw? ?violone”. Był jednak instrumentem bardzo kosztownym, bowiem na jedn? grub? strun? (owijan? dodatkowo srebrem) było potrzebne około stu jelit. W
XVIII wieku
kontrabas ostatecznie przyj?ł posta? u?ywan? do dzi?, trac?c jednocze?nie progi na podstrunnicy oraz zyskuj?c swoj? pi?ciolini? w muzycznej partyturze.
Aby uzyska? jeszcze ni?sze tony, kontrabas wyposa?a si? w skomplikowane urz?dzenie przestrajaj?ce strun?
E
1
lub dodaje dodatkow? ni?sz? strun? strojon? do
C
1
? w niektorych
niemieckich
odmianach zamiast
C
1
wyst?puje
H
2
(kontrabasy 5-strunowe wyst?puj? na ogoł w orkiestrach symfonicznych i powszechnie nazywane s? orkiestrowymi). Eksperymenty w osi?ganiu coraz ni?szych d?wi?kow z kontrabasu doprowadziły do budowy instrumentow takich jak np.
oktobas
, trzystrunowa odmiana kontrabasu o wysoko?ci ponad 3,9 m, zbudowana przez
Jean-Baptiste’a Vuillaume’a
w 1849
[3]
. Na oktobasie grało jednocze?nie dwoch instrumentalistow
[3]
. Najni?szym
d?wi?kiem
granym przez instrument był
C
.
Czasami (w muzyce jazzowej) spotyka si? te? kontrabasy w 4 strunach, strojonych w kwint?, o oktaw? ni?ej ni? w wiolonczeli:
C
1
,
G
1
,
D
,
A
(instrumenty te s? rzadko?ci?). W 1989 Amerykanin
John Geyer
zbudował jeszcze wi?kszy instrument
Grand Bass
mierz?cy 4,5 m wysoko?ci.
Niemiecka odmiana smyczka
Pierwszym wirtuozem kontrabasu był
Domenico Dragonetti
(1763?1846). Dzi?ki niemu kontrabas znalazł swoje miejsce w orkiestrze, tj. samodzieln? grup? instrumentow, poniewa? wcze?niej dublował on jedynie
wiolonczel?
w dolnej oktawie ? w partyturach grupa poł?czonych wiolonczel i kontrabasow nosiła nazw? Bassi.
Giovanni Bottesini
(1821?1889) wzniosł sztuk? gry na kontrabasie do zenitu, czyni?c z niego instrument solowy. Sw? gr? zainspirował
Verdiego
do skomponowania solowej partii na ten instrument w
operze
Otello
. Stałe miejsce po?rod pierwszoplanowych instrumentow w orkiestrze kontrabas zaj?ł za spraw?
Richarda Wagnera
, ktory rozci?gn?ł zakres brzmienia orkiestry do ekstremum.
Kompozytorami komponuj?cymi utwory solowe na kontrabas byli:
- Barry Guy
,
- Domenico Dragonetti
,
- Eduard Tubin
,
- Galina Ustwolska
,
- Giovanni Bottesini
,
- Henry Eccles
,
- Josef Emanuel Storch
,
- Paul Hindemith
,
- Siergiej Kusewicki
,
- Tadeusz Wielecki
,
- Tadeusz Zygfryd Kassern
.
Do
XIX-
i
XX
-wiecznych wirtuozow instrumentu nale??:
Adam Bronisław Ciecha?ski
,
Misza Hairulin
,
Gustav Laska
,
Lebrecht Goedecke
,
Eduard Madenski
,
Italo Caimmi
,
Eduard Nanny
,
Franz Simandl
,
Joseph Eraebe
,
Siergiej Kusewicki
,
Jorma Katrama
,
Gary Karr
,
Bartosz Sikorski
,
Jurek Dybał
oraz
Helmut Nadolski
. Od czasow
Dragonettiego
w?rod kontrabasistow-solistow graj?cych smyczkiem popularny stał si? alternatywny stroj
Fis
,
H
,
e
,
a
. Miało to zwi?zek z faktem, i? u?ywane dawniej struny (wykonywane z jelit zwierz?cych) w stroju tradycyjnym (E, A, d, g) nie posiadały zadowalaj?cej siły brzmienia. Przy silniejszym napr??eniu uzyskiwano silniejszy d?wi?k, ale tak?e podwy?szony stroj.
Wspołcze?nie coraz wi?cej solistow u?ywa stroju orkiestrowego (E, A, d, g).
W
XX wieku
kontrabas wszedł na stałe do instrumentarium
jazzowego
oraz
rockandrollowego
w pierwszej fazie rozwoju, jak i
rockabilly
oraz
psychobilly
, jako element sekcji rytmicznej. W tych gatunkach gra si? na nim niemal wył?cznie
pizzicato
, a w szybszych lub ostrzejszych utworach, głownie w psychobilly, metod? tzw. slapingu, polegaj?c? na silnym odci?ganiu struny, tak by uderzała w podstrunnic?, wydaj?c w ten sposob charakterystyczny d?wi?k.
Wspołcze?nie kontrabas w
muzyce rozrywkowej
jest cz?sto zast?powany przez
gitar? basow?
, a z
muzyki popowej
i
rockowej
został niemal całkowicie przez ni? wyparty.