Kondominium (kolonia)

Kondominium (z łac. con- = 'wspoł-', dominium = ‘panowanie’) ? kolonia lub inne terytorium zarz?dzane wspolnie przez dwa lub wi?cej pa?stw-metropolii.

Taki status miały np. Nowe Hebrydy , ktore przed uzyskaniem niepodległo?ci (jako Vanuatu ) były wspoln? posiadło?ci? Wielkiej Brytanii i Francji . Inne kondominia to Canton i Enderbury ? wspołwładanie Wielkiej Brytanii i Stanow Zjednoczonych , eksklawa Walvis Bay pod wspoln? administracj? RPA i Namibii . Oba ju? nie s? posiadło?ciami kolonialnymi. Sudan stał si? kondominium brytyjsko-egipskim po powstaniu Mahdiego .

Kondominia [ edytuj | edytuj kod ]

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Bo?nia i Hercegowina w latach 1908?1918, wspolny zarz?d Austrii i W?gier .
Nauru w latach 1923?1942, 1947?1968, wspolny zarz?d Wielkiej Brytanii , Australii i Nowej Zelandii .
Nowe Hebrydy w latach 1906?1980, wspolny zarz?d Wielkiej Brytanii i Francji .
Samoa w latach 1889?1899, zarz?d Wielkiej Brytanii, Niemiec i USA .
Sudan w latach 1899?1956, zarz?d Wielkiej Brytanii i Egiptu .
Togoland w latach 1914?1916, zarz?d Wielkiej Brytanii i Francji .
Canton i Enderbury (wyspy Feniks) w latach 1939?1979 (1983), zarz?d Wielkiej Brytanii i USA.
Walvis Bay w latach 1992?1994, zarz?d RPA i Namibii .
Andora od 1278 do 1992, wspolny protektorat Hiszpanii i Francji .
Inflanty w latach 1569?1660, wspołposiadło?? Korony i Litwy ^[1].
Ksi?stwa: Szlezwika i Holsztynu w latach 1864?1865, wspolny zarz?d Prus i Austrii .
Oregon w latach 1818?1846, wspolny zarz?d Wielkiej Brytanii i USA .
Wolne Miasto Krakow w latach 1815?1846, wspolny protektorat Austrii , Prus i Rosji ^[2].
W?gry w 1541 zarz?dzane przez Habsburgow , Turkow oraz Jana Zygmunta i jego matk? Izabel? Jagiellonk? .
Moresnet w latach 1815?1919 mi?dzy Prusami i Krolestwem Niderlandow (po?niej Niemcami i Belgi? )

Wspołczesno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Wspołcze?nie istniej? nast?puj?ce kondominia, ktorymi zarz?dzaj? wspolnie dwa pa?stwa lub jednostki administracyjne:

wyspa Faisans na granicznej rzece Bidasoa ? pod wspolnym zarz?dem Hiszpanii (miasto Irun ? Kraj Baskow ) i Francji ( Hendaye ). Kondominium istnieje od 1659 ( Pokoj pirenejski );
rzeka Mozela i jej dopływy Sure i Our ? pod zarz?dem Luksemburga i Niemiec . Oba pa?stwa zarz?dzaj? mostami, a tak?e fragmentem wyspy w pobli?u Schengen . Kondominium istnieje od 1816 roku;
niewielkie obszary na Połwyspie Arabskim ? rz?dzone wspolnie przez:
- Oman i Zjednoczone Emiraty Arabskie (emirat Ad?man ),
- dwa emiraty Zjednoczonych Emiratow Arabskich: Fud?ajra i Szarika ;
cz??? rzeki Parana mi?dzy Salto Grande de Sete Quedas a uj?ciem rzeki Iguacu ? wspolny zarz?d Brazylii i Paragwaju ;
Dystrykt Brczko w Bo?ni i Hercegowinie ? b?d?cy formalnie wspolnym obszarem Republiki Serbskiej i Federacji Bo?ni i Hercegowiny , pozostaje od 1995 pod kontrol? mi?dzynarodow?;
Palestyna , obszary o statusie B ? pozostaj?ce pod wspoln? kontrol? Palesty?skich Władz Narodowych (administracja) i Izraela (władza wojskowa, bezpiecze?stwo);
wyspa Hans w cie?ninie Naresa ? terytorium sporne mi?dzy Kanad? a Dani? ( Grenlandi? ) administrowane de facto przez oba te pa?stwa ^[3];
cz??? Jeziora Bode?skiego (bez wysp) ? Austria uznaje za kondominium Austrii , Niemiec i Szwajcarii ; lecz te dwa ostatnie pa?stwa nie podzielaj? tej opinii.

W praktyce kondominium pod wzgl?dem celnym i gospodarczym stanowi? rownie?:

Campione d’Italia ? eksklawa włoska po?rod terytorium Szwajcarii . Cho? stanowi terytorium Włoch Campione jest w znacznym stopniu zintegrowane gospodarczo i administracyjnie ze Szwajcari?, u?ywa si? tam franka szwajcarskiego i korzysta ze specjalnych uzgodnie? celnych pozwalaj?cych obywatelom Włoch przekracza? szwajcarskie terytorium;
Busingen am Hochrhein ? eksklawa niemiecka na terytorium Szwajcarii wchodz?ca w skład jej obszaru celnego. Mieszka?cy Busingen maj?c niemieckie obywatelstwo, korzystaj? rownie? z praw obywateli szwajcarskich np. prawa do pracy, działa tam te? szwajcarska policja ^[4];
Baarle ? miasto podzielone mi?dzy Holandi? (Baarle-Nassau) i Belgi? (Baarle-Hertog), stanowi?ce skomplikowany układ enklaw i eksklaw , w ktorym rownolegle funkcjonuj? prawa belgijskie i holenderskie ^[5];

Sytuacja o cechach kondominium istnieje rownie? tam gdzie suwerenne podmioty prawa mi?dzynarodowego (niemaj?ce własnego terytorium pa?stwowego) u?ytkuj? terytorium innego pa?stwa:

Watykan ? Stolica Apostolska , ktora stanowi suwerenny podmiot prawa mi?dzynarodowego dysponuje terytorium Pa?stwa Watyka?skiego , z ktorym pozostaje w unii personalnej i funkcjonalnej ^[6];
Rzym, Birgu ? Suwerenny Zakon Malta?ski b?d?cy suwerennym podmiotem prawa mi?dzynarodowego dysponuje terytorium Włoch i Malty , gdzie znajduj? si? jego eksterytorialne posiadło?ci. W Rzymie s? to: Pałac Malta?ski ? siedziba władz Zakonu i Villa Malta na Awentynie. Na Malcie natomiast jest to Fort ?w. Anioła w Birgu.

Kondominium nie jest natomiast Mi?dzynarodowa Stacja Kosmiczna ? na pokładzie w module nale??cym do danego pa?stwa obowi?zuje jurysdykcja tego pa?stwa, tak jakby dane laboratorium było przył?czone do odpowiedniego narodowego terytorium ^[7]. Angielski termin condominium bywa u?ywany w odniesieniu do ISS, ale w znaczeniu wspolnoty mieszkaniowej ^[8]^[9].

Niezrealizowany projekt [ edytuj | edytuj kod ]

Gibraltar . W 2002 roku rz?dy brytyjski i hiszpa?ski doszły do porozumienia w sprawie przyszło?ci Gibraltaru , b?d?cego od 1713 roku brytyjsk? koloni? (terytorium zamorskim), a wcze?niej posiadło?ci? Hiszpanii. Projekt przewidywał ustanowienie brytyjsko-hiszpa?skiego kondominium w Gibraltarze (?wspolny podział suwerenno?ci”). 7 listopada 2002 roku Gibraltarczycy odrzucili w referendum t? propozycj? przytłaczaj?c? wi?kszo?ci? głosow (NIE: 98,5%, TAK: 1,03%) ^[10].

Rzeczpospolita po rozejmie andruszowskim 1667 roku , zaznaczono Zaporo?e jako kondominium polsko-rosyjskie w latach 1667?1686
Wyspa Faisans ? kondominium francusko-hiszpa?skie
ZEA ? dwa kondominia
Dystrykt Brczko w Bo?ni i Hercegowinie ? kondominium 2 republik pod mi?dzynarodow? kontrol?
Baarle ? de facto kondominium holendersko-belgijskie

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Okre?lenie to bywa kwestionowane. P. Tomasz Paluszy?ski Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?
↑ Stanisław Grodziski: Rzeczpospolita Krakowska jej lata i ludzie. Krakow: Universitas, 2012, s. 22.
↑ Arktyczna gor?czka złota . Tygodnik Przegl?d, 2005-11-02. [dost?p 2015-11-01].
↑ Szwajcarska policja mo?e działa? na terenie miasta, ale jednocze?nie nie mo?e przebywa? tam wi?cej ni? 10 szwajcarskich funkcjonariuszy (natomiast liczba policjantow niemieckich nie mo?e by? wi?ksza ni? 3 funkcjonariuszy na 100 mieszka?cow) http://krychu2000.blogspot.com/2011_03_01_archive.html .
↑ Baarle-Hertog i Baarle-Nassau, czyli belgijsko-holenderska zabawa w puzzle . geozeta.pl. [dost?p 2015-11-01].
↑ Według zało?e? prawa mi?dzynarodowego relacja Watykanu i Stolicy Apostolskiej rozpatrywana jest jako zwi?zek dwoch podmiotow prawa mi?dzynarodowego, przy czym ka?dy podmiot ma odr?bno?? do czynno?ci w prawie mi?dzynarodowym lub podporz?dkowanie Pa?stwa Watyka?skiego wobec Stolicy Apostolskiej posiadaj?cej przedstawicieli dyplomatycznych. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4942 .
↑ International Space Station legal framework . Cytat: The Intergovernmental Agreement allows the Space Station Partners States to extend their national jurisdiction in outer space, so the elements they provide (e.g. laboratories) are assimilated to the territories of the Partners States.
↑ Howard E. McCurdy: The Space Station Decision: Incremental Politics and Technological Choice .
↑ R. Monti: Scientific policy for the space station microgravity activities .
↑ Gibraltar referendum result in quotes . 2002-11-08. [dost?p 2015-11-01]. ( ang. ) .

[1] Okre?lenie to bywa kwestionowane. P. Tomasz Paluszy?ski Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?

[2] Stanisław Grodziski: Rzeczpospolita Krakowska jej lata i ludzie. Krakow: Universitas, 2012, s. 22.

[3] Arktyczna gor?czka złota . Tygodnik Przegl?d, 2005-11-02. [dost?p 2015-11-01].

[4] Szwajcarska policja mo?e działa? na terenie miasta, ale jednocze?nie nie mo?e przebywa? tam wi?cej ni? 10 szwajcarskich funkcjonariuszy (natomiast liczba policjantow niemieckich nie mo?e by? wi?ksza ni? 3 funkcjonariuszy na 100 mieszka?cow) http://krychu2000.blogspot.com/2011_03_01_archive.html .

[5] Baarle-Hertog i Baarle-Nassau, czyli belgijsko-holenderska zabawa w puzzle . geozeta.pl. [dost?p 2015-11-01].

[6] Według zało?e? prawa mi?dzynarodowego relacja Watykanu i Stolicy Apostolskiej rozpatrywana jest jako zwi?zek dwoch podmiotow prawa mi?dzynarodowego, przy czym ka?dy podmiot ma odr?bno?? do czynno?ci w prawie mi?dzynarodowym lub podporz?dkowanie Pa?stwa Watyka?skiego wobec Stolicy Apostolskiej posiadaj?cej przedstawicieli dyplomatycznych. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4942 .

[7] International Space Station legal framework . Cytat: The Intergovernmental Agreement allows the Space Station Partners States to extend their national jurisdiction in outer space, so the elements they provide (e.g. laboratories) are assimilated to the territories of the Partners States.

[8] Howard E. McCurdy: The Space Station Decision: Incremental Politics and Technological Choice .

[9] R. Monti: Scientific policy for the space station microgravity activities .

[10] Gibraltar referendum result in quotes . 2002-11-08. [dost?p 2015-11-01]. ( ang. ) .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]