Kolegium jezuitow w Poznaniu

Kolegium jezuitow w Poznaniu
	nr rej. 385 z 17.12.1934 oraz A-9 z 24.03.1971
	; Widok z placu Kolegiackiego
Pa?stwo	Polska
Miejscowo??	Pozna?
Styl architektoniczny	barok
Architekt	Giovanni Catenazzi
Inwestor	Towarzystwo Jezusowe
Rozpocz?cie budowy	1701
Uko?czenie budowy	1733
Pierwszy wła?ciciel	Towarzystwo Jezusowe
Obecny wła?ciciel	Urz?d Miasta Pozna?
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolegium jezuitow w Poznaniu
	kolegium jezuitow
	nr rej. 385 z 17.12.1934 oraz A-9 z 24.03.1971
	; Fara i Kolegium w 1833 roku
Pa?stwo	I Rzeczpospolita
Miejscowo??	Pozna?
Adres	plac Kolegiacki 17
Data zało?enia	1572
Data zamkni?cia	1773
	Poło?enie na mapie Polski w 1771 r. Kolegium jezuitow w Poznaniu
	Poło?enie na mapie Poznania Kolegium jezuitow w Poznaniu
	52°24′22,02″N 16°56′02,43″E / 52,406117 16,934008
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolegium jezuitow w Poznaniu ? uczelnia jezuicka prowadzona w Poznaniu w latach 1572?1773, jedna z najwi?kszych i najbardziej presti?owych uczelni Rzeczypospolitej Obojga Narodow , protoplasta UAM w Poznaniu .

Zespoł budynkow byłego kolegium zlokalizowany jest w Poznaniu, przy placu Kolegiackim i jest obecnie siedzib? Urz?du Miasta Poznania .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Jezuici przybyli do Poznania w 1571 r., obejmuj?c owczesny ko?cioł ?wi?tego Stanisława biskupa (obecnie kolegiata Matki Boskiej Nieustaj?cej Pomocy i ?w. Marii Magdaleny w Poznaniu ), dwa szpitale , szkoł? miejsk? ?ad Sanctam Mariam Magdalenam” oraz plac pod budow? przyszłego kolegium, a tak?e tereny wokoł owczesnego, rozebranego w XVIII wieku , ko?cioła farnego ? Kolegiaty ?w. Marii Magdaleny w Poznaniu . Tak liczne nadania sprawiły, ?e ju? w krotkim czasie Pozna? stał si? jednym z najwi?kszych centrow Towarzystwa Jezusowego w Polsce . Inicjatorem stworzenia kolegium był biskup Adam Konarski ^[2]. Do pocz?tku XVIII wieku mie?ciło si? ono w gmachu tzw. Starego Kolegium przy ul. Goł?biej , w miejscu, gdzie obecnie znajduje si? Ogolnokształc?ca Szkoła Baletowa ^[2]. Pierwotn? siedzib? wyburzono po 1735 roku ^[3]. Obecny budynek Kolegium wzniesiono w latach 1701?1733 pod kierownictwem Jana Catenazziego .

Kolegium stało si? drug? po Akademii Lubra?skiego szkoł? ?redni? z kursami akademickimi w mie?cie. Szkoła miała 16 profesorow, w tym pierwszego rektora ? Jakuba Wujka i ok. 300 studentow . Wykładano takie przedmioty jak: j?zyki antyczne, matematyka , geometria , fizyka , filozofia , a od połowy XVIII wieku tak?e prawo , czy fizyk? eksperymentaln? oraz j?zyki wspołczesne. Szkoła, jak na owe czasy, była nowoczesna, gdy? wykłady z nauk przyrodniczych obejmowały rownie? przeprowadzanie do?wiadcze?. Na terenie szkoły działało, poza bogato wyposa?onymi gabinetami biologicznym i fizycznym, tak?e obserwatorium astronomiczne i teatr szkolny . W czasach Komisji Edukacji Narodowej w programie nauczania znajdujemy te? zoologi? i ogrodnictwo .

Jezuici probowali przekształci? Kolegium w uniwersytet , na co otrzymali nawet zgod? papie?a, ktora została jednak cofni?ta wobec ostrej reakcji Akademii Krakowskiej , ktorego władze argumentowały, ?e dwa uniwersytety w Koronie stanowiłyby dla siebie jedynie konkurencj? i jeden w zupełno?ci wystarczy.

Tym niemniej, na mocy przywileju krolewskiego Zygmunta III Wazy z 28 pa?dziernika 1611 roku, kolegium jezuitow zaistniało jako pierwszy w Poznaniu uniwersytet, funkcjonowało jednak tylko kilka lat. Przywilej krola Zygmunta III został potwierdzony po?niej jeszcze przez krola Jana Kazimierza w 1650 roku i krola Jana III Sobieskiego w 1678 roku. Ale i w tych przypadkach fundacje po pewnym czasie były zawieszane. Na podstawie tych przywilejow nadawano w Poznaniu stopnie i tytuły magistra oraz doktoraty.

W latach 1677?1773 przy kolegium działała pr??na drukarnia jezuicka .

Po kasacie zakonu jezuickiego szkoł? przej?ła w 1773 Komisja Edukacji Narodowej i w 1780 r. poł?czyła j? z Akademi? Lubra?skiego. Nowo powstała Wojewodzka Szkoła Wydziałowa ponownie podj?ła starania o uzyskanie statusu uniwersytetu i ponownie te starania zostały storpedowane przez Akademi? Krakowsk?. Szkoła do dzi? istnieje jako Liceum ?w. Marii Magdaleny .

Po II rozbiorze Polski szkoł? przekształcono w gimnazjum, potem podzielono na dwa (gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma i gimnazjum ?w. Marii Magdaleny ), a budynek stał si? siedzib? władz zaborcy. 23 pa?dziernika 1805 przebywał tu cesarz rosyjski Aleksander I w towarzystwie feldmarszałka Piotra Tołstoja i ksi?cia Adama Czartoryskiego . Spo?ył tu obiad i uczestniczył w musztrze ^[4]. W r?ce polskie obiekt ponownie przeszedł w 1806 roku. Wowczas, w listopadzie, przez niemal trzy tygodnie Kolegium stanowiło centrum owczesnego ?wiata ? stało si? kwater? Napoleona Bonaparte . Po kongresie wiede?skim budynek stał si? siedzib? namiestnika Wielkiego Ksi?stwa Pozna?skiego , ksi?cia Antoniego Henryka Radziwiłła . Funkcj? t? pełnił do likwidacji autonomii w 1830 roku. Na dworze ksi?cia go?ciło wiele sław, m.in. Fryderyk Chopin (1829) i Arthur Wellesley ksi??? Wellington, pogromca Napoleona w bitwie pod Waterloo (1826).

W 1830 gmach zaj?ły pruskie urz?dy Prowincji Pozna?. Po odzyskaniu niepodległo?ci w 1919 stał si? siedzib? Urz?du Wojewodzkiego, a po II wojnie ?wiatowej kolejno: Prezydium Wojewodzkiej Rady Narodowej, Prezydium Rady Narodowej Miasta Pozna? i Urz?d Miasta Pozna? (t? funkcj? spełnia do dzi?).

Budynek [ edytuj | edytuj kod ]

Jest to trzypi?trowy gmach w kształcie podkowy otaczaj?cy wewn?trzny dziedziniec, ktory od strony połnocnej zamyka jednopi?trowe skrzydło z barokow? wie?? bram? od ulicy Koziej. Ro?owa elewacja podzielona jest przez liczne białe pilastry oraz gzymsy (tzw. wielki porz?dek ). Najstarsz? cz??? stanowi? skrzydło południowe i zachodnie, nast?pnie dobudowano skrzydło wschodnie a niskie skrzydło połnocne wraz z wie?? powstało dopiero w 1737. Pierwotnie cały dziedziniec otaczał kru?ganek zamurowany w wi?kszo?ci w XIX wieku , jego ocalałe fragmenty prowadz? do ko?cioła farnego. Najstarszym elementem całej budowli jest stoj?cy przy bramie wjazdowej spi?owy słupek, b?d?cy w rzeczywisto?ci sercem dzwonu, ktory spadł z dawnej, gotyckiej Kolegiaty ?w. Marii Magdaleny ktora zajmowała obecny Plac Kolegiacki.

Wie?a [ edytuj | edytuj kod ]

W dzwonnicy w formie wie?y bramnej wisz? trzy dzwony ^[5]:

Bogurodzica ? 1370 kg wys. 123 cm, ?rednica 136 cm; odlany w 1928 w Przemy?lu w ludwisarni braci Felczy?skich
?w. Jozef ? 827 kg, wys. 103 cm, ?rednica 120 cm; odlany w 1928 w Przemy?lu w ludwisarni braci Felczy?skich
?w. Antoni ? 643 kg, wys. 89., ?rednica 112 cm; odlany w 1928 w Przemy?lu w ludwisarni braci Felczy?skich

Rektorzy ^[6][ edytuj | edytuj kod ]

Jakub Wujek (1572-1578),
Jan Konarski (1579?1593, 1598?1602),
Stanisław Grodzicki (1594?1598),
Marcin ?miglecki (1602?1607),
Stanisław Gawro?ski (1607?1613),
Wojciech Czermakowski (1616-1620),
Mateusz Bembus (1620-1623),
Mikołaj Dyrowski (1627-1629),
Jan Wielewicki (1629-1630),
Jakub Dantowski (1630-1632),
Stanisław Domaniewski (1632-1636),
Jakub Golemowski (1636-1638)
Stanisław Szczytnicki (1638-1644, 1648-1652)
Wawrzyniec Pikarski (1644-1647),
Kasper Dru?bicki (1647-1648, 1662-1665),
Maciej Proski (1652-1654),
Marcin Olszewski (1654-1662),
Stanisław Jerzykowicz (1665-1668),
Stanisław Wapowski (1668-1671),
Felicjan D?browski (1671-1674),
Stanisław Branicki (1674-1678),
Bartłomiej W?sowski (1678-1680, 1686-1689),
Jan Hosty?ski (1680-1683),
Tomasz Młodzianowski (1683-1686),
Tomasz Dore (1689-1696),
Jan Morawski (1696),
Stanisław Bieczy?ski (1696-1697, 1698-1710),
Stanisław Bielski (1697-1698),
Adrian Miaskowski (1710-1712, 1716-20),
Rafał Taczanowski (1712-1716),
Jan Szymo?ski (1720-1723),
Stefan Poni?ski (1723-1726),
Stefan Szczaniecki (1726-1731),
Jan Witkowski (1731-1732),
Marcin Tr?bczy?ski (1732),
Mikołaj Naramowski (1737-1740),
Jan Cywi?ski (1740-1743),
Maciej Przanowski (1743-1745),
Jozef Kobielski (1745-1752),
Wojciech Bystrzonowski (1752-1755),
Sebastian Chomentowski (1755-1758),
Jozef Domaradzki (1758-1761),
Władysław Wietrzy?ski (1761-1766),
Franciszek Ko?mi?ski (1766-1771),
Michał Orłowski (1771),
Adam Chrzanowski (1771-1773).

Znani wychowankowie [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? kategori?: Absolwenci i studenci kolegium jezuitow w Poznaniu .

Wawrzyniec Gembicki (1559?1624) ? biskup chełmi?ski 1600?1610, biskup kujawski 1610?1616, arcybiskup gnie?nie?ski i prymas Polski 1616?1624, kanclerz wielki koronny , podkanclerzy koronny , sekretarz wielki koronny
Maciej Łubie?ski (1572?1652) ? biskup chełmi?ski 1620?1626, biskup pozna?ski 1626?1631, biskup kujawski 1631?1641, arcybiskup gnie?nie?ski i prymas Polski 1641?1652
Bernard z W?brze?na (1575?1603) ? mnich opactwa lubi?skiego, sługa bo?y
Wojciech Sokołowski (1586?1656) ? jezuita, filozof i teolog
Władysław Czarnkowski (zm. po 1656) ? autor wierszy elegijnych
Jerzy Tyszkiewicz (1596?1656) ? biskup ?mudzki i wile?ski
Augustyn Kordecki (1603?1673) ? przeor paulinow i obro?ca Jasnej Gory w czasie potopu szwedzkiego
Wacław Leszczy?ski (1605?1666) ? biskup warmi?ski 1644?1659, arcybiskup gnie?nie?ski i prymas Polski 1659?1666
Krzysztof Grzymułtowski (1620?1687) ? wojewoda pozna?ski, dyplomata w słu?bie krolewskiej
bł. Rafał Chyli?ski (1694?1741)
Stanisław Staszic (1755?1826) ? historyk, pisarz i publicysta, działacz polityczny, społeczny i gospodarczy

Szkoły odwołuj?ce si? do tradycji kolegium [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Jezuickie obserwatorium astronomiczne w Poznaniu
Rozruchy jezuickie w Poznaniu (1675)
Pomnik koziołkow ? stoj?cy przed głownym wej?ciem

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

Stefan Batory zatwierdza darowizn? dla jezuitow w Poznaniu 1585 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Pa?stwowe w Poznaniu ).
Arcybiskup Stanisław Karnkowski zatwierdza darowizn? Mikołaja Kamie?skiego na rzecz Kolegium Jezuickiego w Poznaniu 1593 r.(miejsce przechowywania: Archiwum Pa?stwowe w Poznaniu ).
Zygmunt III zatwierdza darowizn? dla Kolegium Jezuickiego w Poznaniu 1599 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Pa?stwowe w Poznaniu ).
Powołanie Sodalicji Maria?skiej u jezuitow w Poznaniu 1624 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Pa?stwowe w Poznaniu ).
Generał zakonu jezuitow powołuje do ?ycia Kongregacj? Wniebowzi?cia PM przy Kolegium Jezuickim w Poznaniu 1627 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Pa?stwowe w Poznaniu ).
Zygmunt III nadaje Kolegium Jezuickiemu w Poznaniu uprawnienia Akademii ? 28 pa?dziernika 1611 r. (ze zbiorow Archiwum Pa?stwowego w Poznaniu )

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b Rejestr zabytkow nieruchomych . dane.gov.pl. [dost?p 2022-07-19].
↑ ^a ^b Zbigniew Zakrzewski : Przechadzki po Poznaniu lat mi?dzywojennych . Warszawa, Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 50. ISBN 83-01-04696-1 .
↑ Jerzy Topolski : Dzieje Poznania . T. 1. Warszawa, Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 727. ISBN 83-01-08195-3 .
↑ Zygmunt Boras , Lech Trzeciakowski , W dawnym Poznaniu , Wydawnictwo Pozna?skie , Pozna?, 1971, s. 234?235.
↑ Stara i Nowa Fara . ? Kronika Miasta Poznania ”. 2003/3, s. 179?192, 2003. Pozna?. ISSN 0137-3552 .
↑ Niniejsz? list? sporz?dzono na podstawie Stanisław Zał?ski : Jezuici w Polsce . T. 4. Krakow: Nakładem W. L. Anczyca, 1905, s. 156-157, przypis 2. . Usuni?to przy tym niektore bł?dy w datach i nazwiskach na podstawie Roman Darowski : Studies in the Philosophy of the Jesuits . Krakow: Wydawnictwo WAM, 1999.

[autonazwa1-1] Rejestr zabytkow nieruchomych . dane.gov.pl. [dost?p 2022-07-19].

[Zakrzewski-2] Zbigniew Zakrzewski : Przechadzki po Poznaniu lat mi?dzywojennych . Warszawa, Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 50. ISBN 83-01-04696-1 .

[3] Jerzy Topolski : Dzieje Poznania . T. 1. Warszawa, Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 727. ISBN 83-01-08195-3 .

[4] Zygmunt Boras , Lech Trzeciakowski , W dawnym Poznaniu , Wydawnictwo Pozna?skie , Pozna?, 1971, s. 234?235.

[5] Stara i Nowa Fara . ? Kronika Miasta Poznania ”. 2003/3, s. 179?192, 2003. Pozna?. ISSN 0137-3552 .

[6] Niniejsz? list? sporz?dzono na podstawie Stanisław Zał?ski : Jezuici w Polsce . T. 4. Krakow: Nakładem W. L. Anczyca, 1905, s. 156-157, przypis 2. . Usuni?to przy tym niektore bł?dy w datach i nazwiskach na podstawie Roman Darowski : Studies in the Philosophy of the Jesuits . Krakow: Wydawnictwo WAM, 1999.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]