Katalin Karady

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katalin Karady
ilustracja
Imi? i nazwisko

Katalin Maria Kanczler

Data i miejsce urodzenia

8 grudnia 1910 [1] [a]
Budapeszt

Data i miejsce ?mierci

8 lutego 1990 [3] [b]
Nowy Jork

Zawod

aktorka , piosenkarka

Lata aktywno?ci

1939?1969

Odznaczenia
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Multimedia w Wikimedia Commons

Katalin Karady , wła?c. Katalin Kanczler (ur. 8 grudnia 1910 w Budapeszcie , zm. 8 lutego 1990 w Nowym Jorku ) ? w?gierska aktorka i piosenkarka . Odznaczona orderem Sprawiedliwy w?rod Narodow ?wiata .

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Urodziła si? 8 grudnia 1910 [1] [a] w Budapeszcie [3] , jest najmłodsz? z siedmiorga dzieci Rozalii L?rinc i Ferenca Kanczlera [3] . Dzieci?stwo sp?dziła w K?banyi , potem ? dzi?ki pomocy organizacji charytatywnej ? mieszkała przez pi?? lat w Szwajcarii i Holandii [3] . Po powrocie do domu rodzinnego studiowała w ?e?skiej szkole marketingowej [3] .

Kariera aktorska i muzyczna [ edytuj | edytuj kod ]

Karier? aktorsk? rozpocz?ła w 1936, wcze?niej ?wicz?c pod okiem Ern? Tarnaya i Artura Bardosa. W trakcie jednego z wieczorow sp?dzanych w barze w Budzie jej osob? zainteresował si? dziennikarz (i po?niejszy mened?er ) Zoltan Egyed, ktory wymy?lił jej pseudonim sceniczny oraz przedstawił Ilonie Aczel . U boku byłej aktorki Kanczler nauczyła si? podstaw aktorstwa oraz ?piewu. Pod koniec lat 30. zadebiutowała na deskach teatru Joob Daniel. W latach 1931?1941 grała w teatrach Pesti i Vigszinhaz [3] .

W 1939 zagrała swoj? pierwsz? rol? filmow? w produkcji Halalos Tavasz w re?yserii Laszlo Kalmara [5] . Rola Ralben przyniosła jej popularno?? oraz tytuł ?symbolu seksu” w kraju. W ci?gu kolejnych dziewi?ciu lat wyst?piła w około dwudziestu filmach. W 1940 zagrała tytułow? rol? w filmie Erzsebet kiralyne [6] oraz wcieliła si? w posta? Marii w filmie Hazajaro lelek [7] . W 1941 była odtworczyni? głownych rol w filmach: Ne kerdezd ki voltam (posta? Eszter Konrad) [8] i Egy tal lencse (Margit Horvath) [9] , a tak?e roli Iren w produkcji A sz?z es a godolye [10] . W 1942 wyst?piła w głownych rolach w kilku filmach, w tym m.in. w roli Agnes Balasfy w produkcji Halalos csok [11] , Marii w Alkalom [12] i Anny w Egy sziv megall [13] . Rok 1943 przyniosł jej głowne role w kolejnych kilku filmach, w tym m.in. Evy Ollai w Opiumkeringo [14] , Ilony Ag w Csalodas [15] , Gizi Harmonikas w Kulvarosi orszoba [16] , Palmy Benedek w Makrancos holgy [17] i Eva w Boldog id?k [18] . W 1944 zagrała tytułowe role w filmach Szovathy Eva [19] i Machita [20] , a tak?e wcieliła si? w posta? Anady w produkcji Valamit visz a viz [21] oraz wzi?ła udział w filmie A hangod elkiser [22] .

Oprocz wyst?pow w teatrach i filmach działała muzycznie. W ci?gu kilkunastu lat kariery nagrała i wydała kilka albumow studyjnych, takich jak Halalos tavasz [23] , Hires magyar filmslagerek [24] , Milliok kedvenc enekese [25] , Regi melodiak [26] czy Legszebb dalai [27] .

W latach 1979?1998 ukazało si? kilka albumow kompilacyjnych z nagranymi przez ni? utworami, w tym m.in. Karady Katalin (1979) [28] , Tudok egy dalt (1982) [29] , Te vagy a feny (1986) [30] i Nincs vege meg (1990) [31] .

Okres wojny i zako?czenie kariery [ edytuj | edytuj kod ]

Po niemieckiej inwazji na W?gry podczas II wojny ?wiatowej władze kraju zacz?ły blokowa? karier? Karady, uniemo?liwiaj?c granie jej utworow w W?gierskim Radiu oraz wycofuj?c jej filmy z kinowych repertuarow. W marcu 1944 została aresztowana pod zarzutem szpiegostwa na rzecz aliantow . W wi?zieniu sp?dziła trzy miesi?ce, podczas ktorych była cz?sto torturowana. Po zwolnieniu z wi?zienia, w czym pomogli przyjaciele jej narzeczonego Istvana Ujszaszyego, zaanga?owała si? w pomoc społeczn? mieszka?com Budapesztu, zajmuj?c si? m.in. ?ydowskimi dzie?mi [32] . Latem 1945 załamała si? nerwowo po usłyszeniu o jego ?mierci (cho? wowczas jeszcze ?ył), przez co odizolowała si? od ?ycia społecznego na kolejne dziewi?? miesi?cy [3] .

Po zako?czeniu wojny zdecydowała si? na powrot do aktorstwa. W latach 1945?1948 zagrała kilka ro?nych rol w teatrze operetkowym i wyst?piła w jednym filmie ? Betlehemi kiralyok [33] . W 1949 wcieliła si? w rol? Vilmy w produkcji Forro mezok [34] , ktora okazała si? ostatnim filmem w jej karierze. W tym samym roku wszystkie filmy z jej udziałem zostały usuni?te z kinowych repertuarow.

Dwa lata po?niej zdecydowała si? na wyjazd z W?gier. Najpierw wyjechała do Salzburga , potem przeprowadziła si? m.in. do Brukseli . W 1953 zamieszkała w Sao Paulo , gdzie otworzyła sklep z odzie??. W 1968 przeniosła si? do Nowego Jorku , gdzie otworzyła sklep z kapeluszami. Poza kilkoma okoliczno?ciowymi wyst?pami dla najbli?szych aktorka zrezygnowała z kariery medialnej. Z okazji 70. urodzin otrzymała od rz?du zaproszenie do powrotu na W?gry, na co w odpowiedzi wysłała zapraszaj?cym kapelusz [3] .

Nagrobek Katalin Karady na cmentarzu Farkasreti

Zmarła 8 lutego 1990 [3] [b] w Nowym Jorku, w wieku 79 lat. Jej ciało zostało sprowadzone na W?gry, uroczysto?ci pogrzebowe odbyły si? 19 lutego w bazylice ?w. Stefana w Budapeszcie . Spoczywa na budapeszte?skim cmentarzu Farkasreti w kwaterze 22/1 [3] .

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

Po ?mierci ojca, ktorego po latach wspominała jako osob? agresywn?, w 1931 wzi?ła ?lub z 30 lat starszym celnikiem Rezs? Varg?, z ktorym rozwiodła si? jednak kilka miesi?cy po?niej [3] . Była tak?e zar?czona z Istvanem Ujszaszym, szefem tajnych słu?b regenta Miklosa Horthyego , co wzbudzało wiele kontrowersji [35] .

Pami?? i wpływ na popkultur? [ edytuj | edytuj kod ]

W latach najwi?kszych sukcesow zawodowych Karady stała si? obiektem fascynacji, za? jej styl ubierania si? oraz uczesania były inspiracj? dla wielu nastolatek [3] .

W 1982 ukazał si? album studyjny pt. Hernadi Judit (znany te? pt. Sohase mondd ) aktorki i piosenkarki Judit Hernadi , ktory był inspirowany tworczo?ci? Karady i stanowił form? hołdu artystce.

W 2001 odbyła si? premiera filmu Hamvado Cigarettaveg w re?yserii Petera Bacso , dedykowanego pami?ci aktorki [3] .

W 2004 Katalin Karady otrzymała po?miertnie tytuł Sprawiedliwej w?rod Narodow ?wiata od Instytutu Pami?ci M?czennikow i Bohaterow Holocaustu (Jad Waszem) [2] [3] .

Filmografia [ edytuj | edytuj kod ]

Spis sporz?dzono na podstawie materiału ?rodłowego [36] .

Dyskografia [ edytuj | edytuj kod ]

Albumy studyjne
  • Halalos tavasz (1939)
  • Hires magyar filmslagerek (rok nieznany)
  • Milliok kedvenc enekese (rok nieznany)
  • Regi melodiak (rok nieznany)
  • Legszebb dalai (rok nieznany)

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b Czasem bł?dnie podawana data: 28 grudnia 1912 [2] .
  2. ↑ a b Stephen Beszedits (i niektore inne ?rodła) podaje dat? 7 lutego 1990 [4] . Spotykana jest te? data 19 lutego 1990, prawdopodobnie mylona z dat? pogrzebu [2] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b Hungary Civil Registration > 1895-1980 > Pest-Pilis-Solt-Kis-Kun Budapest (X. Kerulet) > Births (Szulettek) 1910 (jul) . www.familysearch.org. [dost?p 2016-04-03]. ( ang. ) .
  2. ↑ a b c The Righteous Among The Nations ? Karady Katalin (1912 ? 1990) . www.db.yadvashem.org. [dost?p 2016-04-03]. ( ang. ) .
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Karady Katalin . www.szineszkonyvtar.hu. [dost?p 2016-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-18)]. ( w?g. ) .
  4. ↑ Stephen Beszedits. Katalin Karady in the films of Lajos Zilahy . ?Vasvary Collection Newsletter”. Nr 1 (45). 2011. Maria Korasz (red.). Szeged : a Somogyi-konyvtar igazgatoja / Director of the Somogyi Library. [dost?p 2016-04-03]. ( ang. ) .  
  5. ↑ Halalos tavasz (1939) // Full Cast & Crew . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  6. ↑ Erzsebet kiralyne (1940) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  7. ↑ Hazajaro lelek (1940) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  8. ↑ Ne kerdezd ki voltam (1941) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  9. ↑ Egy tal lencse (1941) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  10. ↑ A sz?z es a godolye (1941) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  11. ↑ Halalos csok (1942) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  12. ↑ Alkalom (1942) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  13. ↑ Egy sziv megall (1942) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  14. ↑ Opiumkeringo (1943) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  15. ↑ Csalodas (1943) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  16. ↑ Kulvarosi orszoba (1943) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  17. ↑ Makrancos holgy (1943) // Full Cast & Crew . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  18. ↑ Boldog id?k (1943) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  19. ↑ Szovathy Eva (1944) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  20. ↑ Machita (1944) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  21. ↑ Valamit visz a viz (1944) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  22. ↑ A hangod elkiser (1944) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  23. ↑ Karady Katalin ? Halalos Tavasz . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  24. ↑ Karady Katalin ? Hires magyar filmslagerek . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  25. ↑ Karady Katalin ? Milliok Kedvenc Enekese . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  26. ↑ Karady Katalin ? Regi Melodiak . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  27. ↑ Karady Katalin ? Legszebb Dalai . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  28. ↑ Karady Katalin ? Karady Katalin . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  29. ↑ Karady Katalin ? Tudok Egy Dalt . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  30. ↑ Karady Katalin ? Te Vagy A Feny . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  31. ↑ Karady Katalin ? Nincs Vege Meg . www.discogs.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  32. ↑ Kanczler FAMILY . www.db.yadvashem.org. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  33. ↑ Betlehemi kiralyok (1947) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  34. ↑ Forro mezok (1949) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .
  35. ↑ Ujszaszy Istvan titokzatos halala . www.hvg.hu, 2007-04-13. [dost?p 2016-03-26]. ( w?g. ) .
  36. ↑ Katalin Karady (1910?1990) . [w:] IMDb [on-line]. www.imdb.com. [dost?p 2016-03-26]. ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Laszlo Kelecsenyi: Karady Katalin . Budapest: Magyar Filmtud. Int. es Filmarchivum, 1983. ISBN  963-563-157-X . ( w?g. ) .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katalin_Karady&oldid=72134105 ”