Karol III

Ferdynand Karol Wiktor Jozef Maria Baltazar

mal. Ulisse Passani , 50. XIX w. , Galleria Nazionale di Parma
Ksi??? Parmy i Piacenzy
Okres	od 14 marca 1849 do 27 marca 1854
Koronacja	18 maja 1849 ( instalacja ksi???ca )
Poprzednik	Karol II
Nast?pca	Robert
Dane biograficzne
Dynastia	Burbonowie parme?scy
Data i miejsce urodzenia	14 stycznia 1823 Lukka
Data i miejsce ?mierci	27 marca 1854 Parma
Przyczyna ?mierci	morderstwo
Miejsce spoczynku	Cappella della Macchia, Viareggio ? ciało Sanktuarium Matki Bo?ej Karmicielki , Parma ? serce
Ojciec	Karol II
Matka	Maria Teresa Sabaudzka
Rodze?stwo	Ludwika
?ona	Ludwika d’Artois od 10 listopada 1845
Dzieci	Małgorzata , Robert , Alicja , Henryk
Moneta
Moneta 5- centymowa hiszpa?ska z wizerunkiem Karola III, 1854
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy ksi?cia Parmy i Piacenzy . Zobacz te?: innych władcow nosz?cych imi? Karola III .

Karol III , zw. Dandysem ^[1] , wł.   Carlo III Danduccio , wła?c. Ferdynand Karol Wiktor Jozef Maria Baltazar Burbon-Parme?ski , wł.   Ferdinando Carlo Vittorio Giuseppe Maria Baldassarre di Borbone di Parma e Piacenza ^[2] (ur. 14 stycznia 1823 w Lukce , zm. 27 marca 1854 w Parmie ) ? ksi??? Parmy i Piacenzy w 1849 ? 1854 .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? jako drugie dziecko i jedyny syn Karola II (1799?1883), dziedzicznego ksi?cia Lukki , oraz jego ?ony Marii Teresy (1803?1879), krolewny sardy?skiej, corki Wiktora Emanuela I ^[2] . Jego starsza siostra Ludwika Franciszka (1821?1823) zmarła we wczesnym dzieci?stwie. Prywatnie u?ywał pierwszego z imion ( Ferdynand ). Pierwsze lata dzieci?stwa sp?dził w Dre?nie i Wiedniu . W 4. r.?. jego wychowanie powierzono Zsigmondowi Deaki'emu , w?gierskiemu ksi?dzu. W 1833 powrocił wraz z dworem ojca do Lukki, gdzie pobierał nauki pod kierunkiem guwernera Lazzara Papiego (1763?1834), bibliotekarza, filologa i historyka, a po jego ?mierci został oddany pod piecz? matki ^[2] . Ferdynand odebrał wykształcenie typowe dla m??czyzn swojego stanu, wykazuj?c zdolno?ci do nauk humanistycznych i lingwistyczne . Gruntownie poznał histori? , literatur? i sztuk? . Obok ojczystego włoskiego , posługiwał si? j?zykami angielskim , francuskim , hiszpa?skim i w?gierskim ; potrafił czyta? i pisa? w łacinie i grece ^[2] .

Ju? w pierwszym roku ?ycia, po ?mierci babki Marii Ludwiki (1782?1824), 13 marca 1824 został dziedzicznym ksi?ciem Lukki ^[2] . Pa?stwo to zostało inkorporowane do Wielkiego Ksi?stwa Toskanii 17 grudnia 1847 , kiedy jego ojciec otrzymał Ksi?stwo Parmy i Piacenzy, a Ferdynand został jego dziedzicem.

W 1841 wst?pił do jazdy armii sardy?skiej. Faktycznie kwaterował w Turynie , ko?cz?c tamtejsz? akademi? wojskow?. Po zako?czeniu słu?by kadeckiej został awansowany do stopnia kapitana (1842). Nast?pnie odbył słu?b? regularn? z przydziałem do sztabu szwadronu stacjonuj?cego w Novarze , ktorym dowodził nast?pca tronu Wiktor Emanuel . Z racji swojego energicznego i nieust?pliwego charakteru, poro?nił si? z dowodc?. Armi? sabaudzk? opu?cił w 1845, zyskuj?c opini? nierozwa?nego ^[3] .

W 1845 po?lubił Ludwik? d′Artois (1819?1864), co było podyktowane znacznym posagiem ksi??niczki Barry. Starsza o trzy lata, odległa w pogl?dach politycznych, tradycjonalistka, legitymistka, gorzej wykształcona i uznana przez ksi?cia za mało atrakcyjn? fizycznie pocz?tkowo nie wzbudzała jego zainteresowania ^[4] . Ferdynand podro?ował do Francji i Hiszpanii , oddalaj?c od siebie Ludwik?, co spowodowało ochłodzenie relacji z ojcem ^[4] . Zagro?ony utrat? ?rodkow do ?ycia, powrocił do ?ony i udał si? z ni? w podro? do Anglii i Szkocji (1846) ^[5] .

Do kraju powrocił w 1847, aby obj?? obowi?zki pa?stwowe. W obliczu narastaj?cych nastrojow rewolucyjnych w Ksi?stwie Modeny i Reggio , w marcu 1848 w Lukce miały miejsce wyst?pienia rewolucyjne. Wspierani przez krola Sardynii Karola Alberta karbonariusze i młodowłosi domagali si? wprowadzenia reform ustrojowych i zjednoczenia Włoch pod auspicjami sabaudzkimi ^[6] . Zagro?ony pojmaniem Ferdynand udał si? na połnoc, jednak został schwytany w Cremonie i osadzony w Mediolanie ^[7] . Został uwolniony dzi?ki dyplomacji brytyjskiej i odesłany na Malt? , sk?d przez Neapol trafił do Livorno ^[7] . Stamt?d udał si? wraz z rodzin? do Londynu ^[8] . W Wielkiej Brytanii został przyja?nie przyj?ty przez miejscowe kr?gi konserwatywne i demokratyczne , ktore z racji na wesołe i ?artobliwe usposobienie nie odnajdywały w nim tyrana ^[9] .

Niestabilna sytuacja kraju skłaniała Karola II do abdykacji na rzecz syna. Pozostawał jednak sceptyczny temu posuni?ciu, uznaj?c ?e nonszalancki Ferdynand nie poradzi sobie w trudnym poło?eniu kraju ^[10] . Ostatecznie austrofilski ksi???, przekonany obj?ciem rz?dow w Wiedniu przez Franciszka Jozefa , abdykował 14 marca 1849. Ferdynand przyj?ł imi? Karola III, ksi?cia Parmy, Piacenzy i ziem wł?czonych . 5 kwietnia 1849 armia austriacka wkroczyła do Parmy, tłumi?c rewolucj? i pozwalaj?c przebywaj?cemu w Saksonii Karolowi II powroci? do kraju ^[11] . Karol III nadal pozostawał na emigracji, powracaj?c do ksi?stwa na pocz?tku maja 1849 wraz z wycofuj?cym si? z Florencji austriackim korpusem ekspedycyjnym ^[12] . 18 maja 1849 , został uroczy?cie instalowany w Sanktuarium Matki Bo?ej Karmicielki . Ju? 20 maja został internowany przez Austriakow, ktorzy sprzeciwili si? powołaniu go do wojska sabaudzkiego, i osadzony w Ołomu?cu ^[13] . Zwolniony został dopiero 25 sierpnia tego samego roku, na wie?? o zawarciu pokoju pomi?dzy Austri? a Sardyni? ^[14] .

Wprowadził reakcjonistyczne rz?dy, przekształcaj?c kraj w pa?stwo policyjne i konserwatywne . Od 1849 nieudolnie przeciwdziałał opozycji, ktora w grudniu 1853 zinfiltrowała administracj? dworsk?. Został zasztyletowany przez nieznanego sprawc? w czasie wieczornego spaceru w Parmie 26 marca 1854. Zmarł od odniesionych ran nast?pnego dnia. Zamachowiec miał działa? z inspiracji miejscowej opozycji młodowłoskiej ^[15] . Zmarłego pochowano w Cappella della Macchia w Viareggio , a jego serce zło?ono w ksi???cym mauzoleum.

Panowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Po obj?ciu samodzielnych rz?dow Karol III szybko okazał si? władc? pozostaj?cym pod silnym wpływem ojca. Cz?sto radził si? go w sprawach pa?stwowych. Spotkało si? to z silnym sprzeciwem stronnictwa młodowłoskiego , ktore upatrywało w młodym ksi?ciu władcy zmierzaj?cego do liberalizacji ustroju. Doprowadziło to do zdystansowania ksi?cia od oczekiwa? zarowno liberałow , jak i konserwatystow , ktorzy obawiali si? powrotu rz?dow absolutnych ^[12] . Karol III nigdy nie zrezygnował ze wsparcia ojca w kluczowych decyzjach rz?dowych, pozostawiaj?c przy nim faktyczn? władz? ^[16] . Osobi?cie nieufny protekcji austriackiej , pozostawił jednak korpus cudzoziemski na terytorium ksi?stwa ^[13] . Prowadził polityk? surowych represji politycznych ^[15] . Jednym z pierwszych dekretow, jakie podpisał było wprowadzenie prewencyjnej cenzury prasy. Powołał w tym celu komisj? rz?dow?, ktora z czasem rozszerzyła swoje kompetencje na badanie postaw politycznych i moralno?ci wszystkich funkcjonariuszy ^[15] . W praktyce zreformował pa?stwo w kierunku policyjnym . W lutym 1852 zawarł porozumienie z Wielkim Ksi?stwem Toskanii , na mocy ktorego obj?ł listem go?czym działaczy liberalnych ^[17] . Pozwoliło to na uchwycenie i poddanie surowym represjom w swojej ojczy?nie m.in. Giuseppe Montanelliego (1813?1862) i Francesca Guerrazziego (1804?1873) ^[15] .

Z własnej inicjatywy podejmował decyzje w obszarze o?wiaty i kultury. Jakkolwiek ust?pił radzie ojca, aby zamkn?? Uniwersytet Lukkijski ju? w 1849 ^[18] . W jego miejsce podj?ł starania o przywrocenie Akademii Lukkijskiej , ktora miałaby zreorganizowa? szkolnictwo w duchu konserwatywnym ^[19] . Nie spotkało si? to jednak z poparciem ?rodowiska uczonych ^[20] . Roztoczył mecenat nad sztuk? muzyczn? i sceniczn?. Wspierał zwłaszcza balet , co miało zatuszowa? jego liczne romanse z tancerkami ^[15] .

Powszechne oburzenie doprowadziło do konsolidacji opozycji, co najprawdopodobniej stało si? przyczyn? ?miertelnego zamachu na ?ycie władcy ^[15] . Rz?dy po Karolu III obj?ł jego najstarszy syn Robert (1847?1907), ktory jako małoletni pozostał pod kuratel? matki i dziadka ^[21] .

Przydomek [ edytuj | edytuj kod ]

Przed obj?ciem rz?dow nazywany był Ksi???tkiem ( wł.   il Duchino ), co wynikało z faktu nast?pstwa po ojcu, rozpieszczenia przez rodzicow oraz drobnej budowy ciała ^[2] . Sam Ferdynand nie był jednak zadowolony z tego miana, kiedy zwracano si? tak do niego w trakcie słu?by wojskowej ^[4] . W?tł? sylwetk? utrzymał jeszcze w wieku dorosłym, mimo to uchodził za przystojnego m??czyzn?, z racji na wysoki wzrost. Miał ciemne, g?ste włosy i du?e wyraziste oczy, a długa szyja, wyra?ny nos i cofni?ty podbrodek dopełniały rysow jego twarzy, z ktorych był bardzo dumny ^[4] . Pod tym przezwiskiem funkcjonował te? w?rod opozycji, zauwa?aj?cej faktycznie marginaln? rol? Karola III w rz?dach ^[22] .

Ch?tnie podkre?lał swoj? sylwetk? i eksponował twarz poprzez modn? fryzur? i zarost. Przejawiał zainteresowanie ubiorem i powierzchowno?ci?, ch?tnie nosz?c si? w modzie romantycznej . Eksponowała ona niespokojne, niekiedy wybuchowe usposobienie ksi?cia ^[2] . Dzi?ki zainteresowaniu podro?ami, sztuk? neogotyck? , modnym mesjanizmem , a zwłaszcza najnowsz? jemu literatur?, uchodził za dandysa ( wł.   Danduccio ) ^[4] . Miano to szybko przylgn?ło do Karola III, wyst?puj?c te? w prasie zagranicznej, zapisywane du?? liter? ^[1] . St?d niekiedy uznawane jest za przydomek ksi?cia. W opracowaniach historycznych Karol III nie wyst?puje jednak z przydomkiem, a wył?cznie dla odro?nienia od innych władcow z dookre?leniem pa?stwa, ktorym władał ( wł.   di Parma e Piacenza ), czy ? rzadziej ? dynastii, z ktorej pochodził ( wł.   di Borbone ) ^[1] .

Rodzina [ edytuj | edytuj kod ]

10 listopada 1845 we Frohsdorfie k. Lanzenkirchen po?lubił Ludwik? d′Artois (1819?1864), ksi??niczk? Berry, cork? Karola Ferdynanda (1778?1820) i Karoliny (1898?1870), krolewny Obojga Sycylii. Z mał?e?stwa pochodzi czworo dzieci:

• Małgorzata Maria Teresa Henryka (1847?1893)
  ∞ Karol (1848?1909), ksi??? Madrytu, syn Jana Karola (1822?1887), infanta Hiszpanii, i Marii Beatrycze (1824?1906), ksi??niczki Modeny
• Robert Karol Ludwik Maria (1848?1907), ksi??? Parmy i Piacenzy w 1854?1859,
  ∞ 1) Maria Pia (1849?1882), krolewna Obojga Sycylii, corka Ferdynanda II (1810?1859) i Marii Teresy Habsburg-Lotary?skiej (1816?1867), ksi??niczki cieszy?skiej;
  ∞ 2) Maria Antonina (1862?1959), infantka Portugalii, corka Michała I Uzurpatora (1802?1866) i Adelajdy (1831?1909), ksi??niczki Lowenstein;
• Alicja Maria Karolina Ferdynanda Rachela Joanna Filomena (1849?1935)
  ∞ Ferdynand IV (1835?1908), wielki ksi??? Toskanii, syn Leopolda II (1797?1870) i Marii Antoniny (1814?1898), krolewny Obojga Sycylii;
• Henryk Karol Ludwik Jerzy (1851?1905), hrabia Bardi
  ∞ 1) Maria Immaculata (1855?1874), krolewna Obojga Sycylii, corka Ferdynanda II (1810?1859) i Marii Teresy Habsburg-Lotary?skiej (1816?1867), ksi??niczki cieszy?skiej;
  ∞ 2) Aldegunda (1858?1946), ksi??na Guimaraes, corka Michała I Uzurpatora (1802?1866), krola Portugalii, i Adelajdy (1831?1909), ksi??niczki Lowenstein.

Pomimo posiadania wspolnego potomstwa, mał?e?stwo Karola III i Ludwiki nie było udane ^[7] . Oboje mieli silne osobowo?ci o niepohamowanym temperamencie ^[23] . Rozpad poprawnych relacji mi?dzy mał?onkami pogł?biały nie tylko ro?nice w ?wiatopogl?dzie (ktoremu w rz?dach Karol zaprzeczał), ale te? liczne romanse ksi?cia ^[16] . Punktem eskaluj?cym było nawi?zanie otwartego romansu Karola III z hrabiank? Emm? Guadagni (1829?1866), szwagierk? gubernatora Tyrolu ^[24] . Poznali si? w lutym 1852 we Florencji . Podczas ponownej wizyty w Toskanii , gdzie spotkał si? z wielkim ksi?ciem Leopoldem II i krolow? Hiszpanii Izabel? II , kochankowie wyst?pili wspolnie na przyj?ciu, co wywołało skandal ^[25] . Ksi??? powrocił z partnerk? do Parmy i obdarował j? posiadło?ci? w Lukce ^[26] . Doprowadziło to do odsuni?cia si? Ludwiki od m??a, tak?e w sferze politycznej, ktora przyst?piła do spisku młodowłoskiego ^[27] .

Odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

• Ksi?stwo Parmy :
  • Wielki Mistrz Konstanty?skiego Orderu ?w. Jerzego (1849)
  • Wielki Mistrz Orderu ?w. Ludwika (1849)
  • Wielki Mistrz Orderu ?w. Jerzego (1849)
  • Medal za Zasługi dla Ksi?stwa i Stanu (1847)
  • Medal za Zasługi dla Słu?by Publicznej (1847)
•   Hiszpania : kawaler Orderu Złotego Runa (1824)
•   Sardynia : kawaler Orderu Annuncjaty (1842) ^[28]
•   Francja : kawaler Orderu Ducha ?w.

Przodkowie [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Juan Balanso: La Familia Rival . Barcelona: ?Planeta”, 1994. ISBN  978-84-08-01247-4 . ( hiszp. ) .
• Luigi Busti. L'Universita Lucchese . ?Actum Luce: Revisita di Studi Lucchesi”. R. 29 (nr 1?2), s. 155?204, 2000. ISSN   0391-9994 . ( wł. ) .  
• Bianca Maria Cecchini: La danza delle ombre: Carlo III di Borbone Parma, un regicidio nell'Italia del Risorgimento . Parma: Archivio storico di Parma, 2001. ISBN  978-88-85760-73-8 . ( wł. ) .
• Benjamin Disraeli : Reminiscences . Helen M. Swartz, Marvin Swartz (oprac.). London: ?Hamish Hamilton”, 1975. ISBN  0-8128-1867-9 . ( ang. ) .
• Jozef Andrzej Gierowski : Historia Włoch . Wyd. 3. popr. i uzup. Wrocław: Ossolineum , 2003. ISBN  83-04-04674-1 .
• Giuliano Proccaci: Historia Włochow . Bo?ena Kowalczyk-Trupiano (tłum. z wł.). Warszawa: PWN , 1983. ISBN  83-01-04270-2 .
• Alan R. Stubbs. Assassination in Parma: The Life and Death of Duke Carlo III . ?Royalty Digest Quarterly”. T. 32 (nr 3), s. 71?75, 2023. ISSN   1653-5219 . ( ang. ) .  
• Mieczysław ?ywczy?ski : Włochy nowo?ytne 1796?1945 . Warszawa: PWN , 1971.