Satyryczny rysunek
Wilkesa wykonany przez
Williama Hogartha
, ukazuj?cy jego złowieszczy wizerunek z dwoma numerami jego
North Briton
: 17 i sławnym 45
Pos?g Johna Wilkesa w Londynie
John Wilkes
(ur.
17 pa?dziernika
1725
, zm.
26 grudnia
1797
) ? dziennikarz i członek opozycyjnej
partii wigow
, na ktorej czele w parlamencie stał
William Pitt
. W gor?cym klimacie politycznym, jaki narastał po
wojnie siedmioletniej
, zaostrzaj?cym niezadowolenie z powodu nowych podatkow, ktore uderzyły szczegolnie w sytuacj? ludu, 23 kwietnia 1763 Wilkes opublikował w
North Briton
ostry w tonie artykuł okre?laj?cy pokoj w Pary?u jako
najbardziej absurdalny przykład zniewagi ministerialnej, ktora nigdy nie poło?y podwalin pod humanitarno??
.
To wystarczyło, aby go oskar?y?. Wilkes znalazł si? w wi?zieniu, ale proces, ktory mu wytoczono, przekształcił si? dzi?ki jego polemistycznej zr?czno?ci w jedn? wielk? mow? oskar?ycielsk? przeciwko oligarchii rz?dowej. Wilkes uczynił w ten sposob ze swojej sprawy s?dowej spraw? ka?dego uczciwego obywatela. Zaprezentowana przeze? nowa retoryka pobudziła do aktywno?ci jego zwolennikow, nakłaniaj?c wszystkich, ktorzy postrzegali własn? wolno?? jako zagro?on?, do protestow przeciw korupcji i samowoli władzy.
W rezultacie doszło do wyst?pie?, w trakcie ktorych wznoszono okrzyki
Wilkes and liberty
oraz
Wilkes for ever
; przył?czali si? do nich coraz liczniej przedstawiciele warstw produktywnych, pozbawionych udziału we władzy: kupcy, rzemie?lnicy i robotnicy najemni, ktorzy, obok wolno?ci dla Wilkesa, zacz?li domaga? si? tak?e praw politycznych dla siebie. Zwolniony dzi?ki
immunitetowi parlamentarnemu
, Wilkes zaatakował z kolei władze w imi? swojej ?normalno?ci”: powinien przecie? zosta? uwolniony nie dlatego, ?e przysługiwał mu okre?lony przywilej, ale ze wzgl?du na niewinno??, jak ka?dy inny poddany
brytyjski
. Wyst?pił o odszkodowanie za krzywd? i otrzymał je. Rz?d wykluczył go jednak z
Izby Gmin
i zagroził wi?zieniem, zmuszaj?c pod koniec 1763 do szukania
azylu
we Francji.
W 1768 Wilkes powrocił do Anglii, przygotowawszy sobie uprzednio teren seri? publikacji, w ktorych kreował si? na obro?c? wolno?ci przeciwko tyra?skim rz?dom krolewskim i ministerialnym oraz zaprezentował si? jako kandydat z
Middlesex
w wyborach z 1768. Został wybrany, ale parlament odmowił uznania rezultatow głosowania i aresztował go na podstawie dawnych zarzutow. To umocniło jego sław? m?czennika, prowokuj?c wzburzenie i rozruchy, ktorych tragiczn? kulminacj? była ?mier? kilku demonstrantow 10 maja 1768 na St. George's Fields, naprzeciwko wi?zienia, w ktorym osadzono Wilkesa.
Wybranemu jeszcze dwa razy zamykano drog? do Izby Gmin. Tym razem jednak reakcja była bardziej trafiona: przede wszystkim wła?ciciele ziemscy, ale tak?e kupcy i rzemie?lnicy, zalali parlament petycjami. Wilkes ze swojej strony rownie? protestował, oskar?aj?c rz?d o rozmy?lne uniemo?liwienie
freeholders
(wolnym wła?cicielom ziemskim) egzekwowania własnego prawa głosu ? ?pierwszego
prawa konstytucyjnego
”.
Tak?e opozycja parlamentarna, dot?d raczej oboj?tna, zabrała głos. I tak oto Wilkes, uwolniony w 1770, w wyniku wyborow w 1774 zyskał stanowisko
lorda majora Londynu
; w ko?cu te?, bez protestow, został przedstawicielem Middlesex w parlamencie. Potyczka, w ktorej uczestniczył, nie była zwykłym problemem personalnym. Ł?cz?c si? z ??daniami
kolonii
ameryka?skich, ruch wilkesowski potwierdzał, ?e wszystkim, ktorzy płacili podatki, przysługiwało prawo głosu. Z drugiej strony historia Wilkesa ma bezpo?redni zwi?zek z sił? i stopniem rozprzestrzenienia si? i wyrafinowania, jaki osi?gn?ła w Wielkiej Brytanii w latach 60. XVIII wieku
prasa periodyczna
. Zalewaj?c rynek
pamfletami
, artykułami w dziennikach, interwencjami w periodykach, listami,
balladami
, obrazami, dowcipami politycznymi, Wilkes umiał dotrze? do wszystkich potencjalnych sfer społecznych, do wykształconego kupca ksi??ek i do biednego analfabety, do mieszka?cow miast i peryferii ? czynił ze swojego procesu ?kwesti? narodow?”, stosuj?c jako pierwszy ?komercjalizacj? polityki” (jak to okre?lił J. Brewer). Wraz z Wilkesem pojawiła si? wtedy nowa forma propagandy.