Jan van Eyck

Domniemany autoportret
Data i miejsce urodzenia	pomi?dzy 1390 a 1399 Maaseik
Data i miejsce ?mierci	9 lipca 1441 Brugia
Narodowo??	holenderska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	realizm niderlandzki
Wa?ne dzieła
Ukrzy?owanie i S?d Ostateczny
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jan van Eyck (ur. pomi?dzy 1390 a 1399 w Maaseik , zm. 9 lipca 1441 w Brugii ) ^[1] ? niderlandzki malarz , przedstawiciel pi?tnastowiecznego realizmu niderlandzkiego , uwa?any jest za jednego z tworcow nowo?ytnego malarstwa, zwłaszcza portretowego; brat malarza Huberta van Eycka .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? w mie?cie Maaseik (w ?redniowieczu znane jako Nieuw-Eyck) ^[a] . Nie jest znana dokładna data jego narodzin, uznaje si?, ?e przyszedł na ?wiat pomi?dzy 1390 a 1399 ^[1] . Malarstwa uczył go prawdopodobnie jego starszy brat, Hubert, z ktorym po?niej wspołpracował.

W latach 1422?1424 był na słu?bie ksi?cia Holandii, Jana . W roku 1425 został nadwornym malarzem Filipa Dobrego , ksi?cia Burgundii . Odbywał podro?e w misjach dyplomatycznych do Hiszpanii (w roku 1426) i do Portugalii (w roku 1428), gdzie sportretował infantk? Izabel?. Zyskał wielk? sław? za ?ycia, a dzieła sygnował swoim nazwiskiem i dewiz?: Als ick kann ( Tak, jak potrafi? ). W roku 1432 zamieszkał w Brugii, gdzie kupił dom i o?enił si? w roku 1434. Wiodł ?ycie bogatego mieszczanina i humanisty o rozległym wykształceniu. Nieznana jest dokładna data ?mierci artysty, pochowany został 9 lipca 1441 w Brugii. W 1444 jego szcz?tki zostały przeniesione do St. Donacjana w Brugii (?wi?tyni? t? zburzono w roku 1800). W trzeciej dekadzie XV wieku musiał ju? by? cenionym artyst?. Jednak nie wiadomo, do jakiego nale?ał cechu i gdzie sp?dził lata czeladnictwa ? we Flandrii czy we Francji.

Tworzył liczne obrazy religijne, portrety, miniatury.

Technika malarska [ edytuj | edytuj kod ]

Jako jeden z pierwszych malarzy europejskich XV wieku zacz?ł stosowa? w swoich obrazach technik? olejn? i laserunek . Biograf malarzy włoskich Giorgio Vasari przypisywał w połowie XVI stulecia wynalazek malarstwa olejnego braciom van Eyck. W istocie ju? w XII wieku mnich Teofil zalecał rozcieranie barwnikow w oleju orzechowym. Do oleju lnianego bracia van Eyck dodawali ?ywic, dzi?ki czemu farba wolniej schła. Ta technika malarska gwarantuje efekt ?wietlisto?ci, poniewa? spoiwa olejne same przez si? błyszcz? intensywniej od u?ywanej wcze?niej matowej tempery. Do uzyskania takiego efektu przyczynia si? tak?e laserunek, ktory wzmagaj?c soczysto?? barwy wywołuje te? wra?enia czysto optyczne: padaj?ce na obraz ?wiatło przenika przez kolejne warstwy i odbija si? od polerowanego, kredowego podło?a, roz?wietlaj?c barwniki od spodu. Dlatego van Eyck nie u?ywał farb kryj?cych, a jego kolorystyka miała charakter barwnych filtrow.

D??ył do wiernego przedstawienia rzeczywisto?ci np. przez zastosowanie perspektywy powietrznej .

Jego sztuka była niezwykle ceniona w Italii. Włoski humanista, Bartolommeo Fazio, tak w połowie XV wieku pisał o niderlandzkim malarzu: Jan z Galii uwa?any jest za pierwszego malarza naszych czasow, wielce biegłego w naukach, a szczegolnie w geometrii, i w tych rzemiosłach, ktore przydaj? ozdoby malarstwu. (...) Jego te? dziełem jest wyobra?enie ?wiata w okr?głym kształcie, ktore namalował dla ksi?cia Belgow, Filipa; s?dzi si?, ?e w naszych czasach nie powstało dzieło od tego obrazu doskonalsze. Mo?esz tam nie tylko rozpozna? poszczegolne miejscowo?ci i poło?enie krain, ale nawet zmierzy? odległo?? pomi?dzy miastami... ^[2]

Charakterystyka obrazow [ edytuj | edytuj kod ]

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Obrazy Jana van Eycka .

Ukrzy?owanie i S?d Ostateczny 1426 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Obraz uznaje si? za namalowany przez van Eycka w 1426 roku, podczas pobytu w Portugalii. Dzieło mogło by? fragmentem tryptyku, okalaj?cym niezachowany pierwszy epizod dziejow Zbawienia. Gwałtowno?? ukazanej sceny zbiorowej jest typowa dla wczesnego okresu tworczo?ci malarza. Oba przedstawienia zawieraj? inskrypcje, na krzy?u nawet grecko-łaci?sko-hebrajsk?.

Portret złotnika 1429 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Ten pierwszy z wykonanych przez artyst? portretow pochodzi z 1429 roku i wyznacza okre?lony schemat: uj?cie w trzech czwartych z obrotem w lewo, ciemne tło, ascetyczna prostota formy. Gest i rekwizyt ł?cz? ten obraz z po?niejszym o siedem lat wiede?skim Portretem Jana de Leew , o ktorym wiadomo, ?e był złotnikiem. Jednak w przypadku ?Nieznanego m??czyzny z Bukaresztu”, jak okre?la si? niekiedy Portret złotnika od miejsca przechowywania obrazu, pier?cie? jest oznak? zar?czyn. Ten wizerunek mo?e by? rownie? uciele?nieniem jednego z typow temperamentu ? melancholika.

Tymoteusz 1432 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Tak jak Ołtarz Gandawski , to pierwsze podpisane dzieło van Eycka pochodzi z 1432 roku. Przyci?ga uwag? na?ladownictwo antycznego kamiennego parapetu z inskrypcj?: Wierne wspomnienie . Widocznie portret miał by? komu? ofiarowany. Zatarte greckie słowo Thimotheos , przez aluzj? do antycznego muzyka, mo?e wskazywa? na kompozytora Guillaume’a Dufay, ktorego twarz namalowana jest z niepokoj?cym wr?cz naturalizmem i wyrze?biona przez ?wiatło. Efekt ten dodatkowo został wzmocniony ciemnym tłem.

Portret Baudouina de Lannoy 1432 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Portretowany znany był jako ?J?kała”, potomek wielkiego rodu, gubernator Lille i szambelan Filipa Dobrego. Van Eyck nale?ał do jego ?wity podczas misji dyplomatycznej do Portugalii w 1428 roku. Kij p?tniczy i kapelusz z sier?ci bobra nale?ał do insygniow orderu Złotego Runa. Przypomina o tym odznaczeniu tak?e wisior z barankiem.

M??czyzna w turbanie 1433 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Zdaniem niektorych badaczy obraz ten to autoportret. Według alternatywnej teorii wizerunek przedstawia hrabiego de Berlaimont. Za koncepcj? autoportretu przemawia wbity w nas wzrok, co jest nieuniknione podczas pracy z lustrem i co stanowiło w owej epoce absolutne novum. Bez w?tpienia van Eyck był odkrywc? efektu ?patrz?cego” portretu, ktory nawi?zuje kontakt z widzem. Sugestywno?? obrazu wzmacnia fakt, ?e nie widzimy r?k tworcy zaj?tych prac?. Na dole, obok podpisu widnieje data, na gorze za? legendarne motto van Eycka -?Tak, jak potrafi?”.

Madonna z Ince Hall 1435 r. [ edytuj | edytuj kod ]

Miniaturowy obrazek przeznaczony był do prywatnego u?ytku dewocyjnego. To pobo?ne malowidło nie ma ju? nic wspolnego z architektur? sakraln? i stało si? elementem wystroju ?wieckiego mieszkania. Scena akcentuje intymny klimat cho?by zmian? koloru płaszcza z niebieskiego na szkarłatny. Znane z ikonografii maryjnej przedmioty symboliczne jak karafka ?rodlanej wody i misa (czysto??), zgaszona ?wieca (kres czasow), owoce granatu (przyszła M?ka) wygl?daj? całkiem zwyczajnie. Ta symboliczna martwa natura z owocami granatu powroci w ?Madonnie z Lucca”. Owoce maj? przywodzi? na my?l utracone pi?kno raju. Uroczysty jest tylko wspaniały baldachim, ktorego kwietne ornamenty oznaczaj? zamkni?ty ogrod Dziewictwa Naj?wi?tszej Marii Panny. To najskromniejsza z Madonn artysty. Z tego wzgl?du dzieło, sygnowane i datowane na gornej ramie po lewej, niekiedy uwa?ane bywa jedynie za prac? pochodz?c? z jego warsztatu.

Pozostałe dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

• Miniaturki z Godzinek tury?sko-mediola?skich ^[b] ? lata 20 XV w., 28 × 20 cm, Museo Civico d’Arte Antica, Turyn
  • Narodziny Jana Chrzciciela fol.93v
  • Odnalezienie ?wi?tych krzy?y
  • Ukrzy?owanie
• Dyptyk:Ukrzy?owanie i S?d Ostateczny ? 1420-1425, olej na płotnie przeniesiony z deski, 56,5 × 19,7 cm (dwa razy), Metropolitan Museum of Art , Nowy Jork
• Madonna w ko?ciele ? ok. 1426, olej na desce, 32 × 14 cm, Gemaldegalerie , Berlin
• Trzy Marie u grobu ? ok. 1426, olej na desce, 72 × 89 cm, Museum Boijmans Van Beuningen , Rotterdam
• Stygmatyzacja ?w. Franciszka ? 1428-1429, olej na desce, 12,7 × 14,6 cm, Museum of Art, Filadelfia
• Zwiastowanie ? ok. 1425-1430, olej na płotnie przeniesiony z deski, 93 × 37 cm, Metropolitan Museum of Art , Nowy Jork
• Portret złotnika ? ok. 1430, olej na desce, 16,6 × 13,2 cm, Museul National de Arta, Bukareszt
• Portret kardynała Niccolo Albergatiego ? 1431, olej na desce, 34,1 × 27,3 cm, Kunsthistorisches Musem , Wiede?
• Tymoteusz lub Portret nieznanego m??czyzny ? 1432, olej na desce, 33,2 × 19 cm, National Gallery w Londynie
• Portret Baudouina de Lannoy ? ok. 1432, 26 × 19,5 cm, Gemaldegalerie , Berlin
• Madonna z Ince Hall ? 1433, olej na desce, 26,5 × 19,5 cm, National Gallery of Victoria , Melbourne
• M??czyzna w czerwonym turbanie ? 1433, olej na desce, 33 × 26 cm, National Gallery w Londynie
• Ołtarz Gandawski lub Ołtarz Baranka Mistycznego ? ok. 1425-1433, olej na desce, 350 × 461 cm (otwarty), 184 × 213 cm (zamkni?ty), Katedra ?w. Bawona, Gandawa (wykonany prawdopodobnie z bratem Hubertem)
• Portret mał?onkow Arnolfinich ? 1434, olej na desce, 81,8 × 59,7 cm, National Gallery w Londynie
• Portret Giovanniego Arnolfini ? 1434, olej na desce, 29 × 20 cm, Gemaldegalerie , Berlin
• ?wi?ty Hieronim w pracowni ? 1435, olej na desce, 19,9 × 12,5 cm Instytut Sztuki w Detroit
• M??czyzna z go?dzikiem ? ok. 1435, olej na desce, 40 × 31 cm, Gemaldegalerie , Berlin
• Madonna kanclerza Rolina lub Madonna z Autun ? ok. 1435, olej na desce, 66 × 62 cm, Luwr , Pary?
• Madonna kanonika van der Paele ? 1436, olej na desce, 140,8 × 176,5 cm, Groeningemuseum , Brugia
• Portret Jana de Leeuw ? 1436, olej na desce, 24,5 × 19 cm, Kunsthistorisches Museum , Wiede?
• Zwiastowanie ? ok. 1436, en grisaille na desce, 39 × 24 cm (dwa razy), Muzeum Thyssen-Bornemisza , Madryt
• Madonna z Lukki lub Madonna Lukka ? ok. 1435-1437, olej na desce, 65,5 × 49,5 cm, Stadelsches Kunstinstitut , Frankfurt nad Menem
• ?wi?ta Barbara ? 1437, en grisaille na desce, 31 × 18 cm, Krolewskie Muzea Sztuk Pi?knych , Antwerpia
• Tryptyk drezde?ski ? 1437, olej na desce, 33,1 × 27,5 cm, Galeria Obrazow Starych Mistrzow w Dre?nie
• Madonna przy fontannie ? 1439, olej na płotnie, 24,8 × 18,1 cm, Krolewskie Muzeum Sztuk Pi?knych , Antwerpia
• Portret Małgorzaty van Eyck (?ony artysty) ? 1439, olej na desce, 32,6 × 25,8 cm, Groeningemuseum , Brugia

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Jan Białostocki: Sztuka cenniejsza ni? złoto . Warszawa: PWN, 1963.
• Simone Ferrari, Van Eyck , Warszawa: HPS, 2006 (Klasycy Sztuki ; 30). ISBN  978-83-60688-04-5 .
• Robert Genaille: Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego . Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN  83-01-12469-5 .
• Jan van Eyck , Pozna? Oxford Educational, 2006 (Wielka Kolekcja Sławnych Malarzy ; 60). ISBN  978-83-252-0326-9 .
• Waldemar W.   Łysiak   Waldemar W. , Malarstwo białego człowieka , t. 1, Warszawa: Nobilis, 2009, ISBN  978-83-60297-32-2 , ISBN  978-83-60297-31-5 , OCLC   751138545   . brak strony (ksi??ka)
• Jolanta Maurin-Białostocka, Van Eyck , Warszawa: Sztuka, 1957.
• Jolanta Maurin-Białostocka, Jan van Eyck , Warszawa: RSW Prasa-Ksi??ka-Ruch, 1973.
• Przemysław Trzeciak, Jan van Eyck , [w:] Sztuka ?wiata , t. 5, Warszawa: Arkady, 1992. ISBN  83-213-3630-2 .
• Dork Zabunyan, Jan van Eyck , Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 ( Wielcy Malarze ; nr 51).

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Jan van Eyck ? biografia na portalu NiezlaSztuka.net