Jan Stanisławowicz Abramowicz

Lubicz odmienny
Rodzina	Abramowiczowie herbu Lubicz odmienny
Data ?mierci	19 kwietnia 1602
?ona	Jadwiga ?yromska Anna Dorota Wołłowiczowna
Dzieci	Mikołaj Abramowicz Katarzyna Maryna

Jan Stanisławowicz Abramowicz albo te? Abrahamowicz herbu Lubicz odmienny (zm. 19 kwietnia 1602 roku) ? wojewoda smole?ski w latach 1596-1602, wojewoda mi?ski w 1593 roku, starosta wende?ski w latach 1589-1602, prezydent dorpacki w latach 1589-1602, starosta lidzki w latach 1579-1602, wojski wile?ski w latach 1571-1593, namiestnik wile?ski w latach 1569-1584 ^[1] , jeden z przywodcow kalwinizmu w Wielkim Ksi?stwie Litewskim .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

O jego młodo?ci wiadomo tylko tyle, ?e wychowywał si? na dworze hetmana wielkiego litewskiego Mikołaja Radziwiłła Rudego . Nie wiadomo nic o jego przodkach, cho? z pewno?ci? bior?c pod uwag? po?niejsz? karier?, pochodził ze szlacheckiej rodziny i to nie w drugim pokoleniu. Przez całe ?ycie zwi?zany był z bir?a?sk? lini? Radziwiłłow . Prawdopodobnie to zdecydowało o jego wyznaniu, a rownie? pomagało w awansach.

Z por?ki swego protektora Mikołaja Radziwiłła, przy boku ktorego brał udział w wyprawach moskiewskich Batorego , uzyskał przed 1580 starostwo lidzkie i ziemski urz?d wojskiego wile?skiego . W 1581 popadł w konflikt z przedstawicielem innej linii Radziwiłłow, biskupem wile?skim Jerzym . Przyczyn? był spor o jurysdykcj? biskupi? w sprawach wiary (aktywny kalwin Abramowicz sprzeciwiał si? jej).

Z korespondencji Abramowicza prowadzonej z ro?nymi przedstawicielami bir?a?skich Radziwiłłow (zwłaszcza z hetmanem Krzysztofem Radziwiłłem Piorunem , ktory po ?mierci Rudego był głow? rodu) wynika, ?e załatwiał ro?ne zlecone mu sprawy prywatne protektorow. Uzgadniał z nimi rownie? swoje działania publiczne. W 1585. wyst?pował jako zwolennik przył?czenia Inflant do Litwy a nie traktowania ich jako wspolnego dominium Rzeczypospolitej .

W 1590 uzyskał drugie starostwo ? wende?skie. W 1593 został senatorem ; mianowany dzi?ki poparciu Pioruna na najmniej presti?owe w hierarchii wojewodztwo mi?skie . W tym czasie Abramowicz wysun?ł si? na czoło litewskich działaczy kalwi?skich. W 1595 uczestniczył w synodzie toru?skim . W 1599 brał udział w dyspucie jezuitow z kalwinami i naradach tych ostatnich z dyzunitami .

W 1596 awansował na du?o bardziej presti?owe wojewodztwo smole?skie ; znow za wstawiennictwem Krzysztofa Radziwiłła, za co dzi?kował mu w li?cie. W tym czasie ociepliły si? stosunki Abramowicza z wile?skim duchowie?stwem katolickim .

Był wybrany prowizorem przez protestancko-prawosławn? konfederacj? wile?sk? w 1599 roku ^[2] .

W imi? wspolnych litewskich interesow wspierał w senacie opor kapituły katedralnej przeciwko obj?ciu biskupstwa przez koroniarza, przyszłego prymasa Bernarda Maciejowskiego , mianowanego na to stanowisko przez Zygmunta III . Szedł tu rami? w rami? ze swoimi protektorami. Radziwiłłowie bir?a?scy byli z zasady niech?tni ?ci?lejszemu zwi?zkowi obu pa?stw.

?on? Jana Abramowicza była Anna Dorota z Wołłowiczow, rodziny, ktora pozostała przy prawosławiu , nie akceptuj?c unii brzeskiej . W zwi?zku z tym wojewoda miał dobre kontakty i ?ci?le wspołpracował ze ?rodowiskiem dyzunitow . Obie grupy religijne pozostawały ze sob? zreszt? w do?? bliskich kontaktach jako sekowane coraz bardziej w okresie post?puj?cej przy znacznym poparciu krola kontrreformacji . Anna Abramowiczowa była opiekunk? i dobrodziejk? wile?skich dyzunitow. W sporze o budow? cerkwi w Wilnie wojewoda smole?ski wzi?ł stron? prawosławnych mieszczan przeciwko magistratowi. Naraził si? tym pot??nemu kanclerzowi litewskiemu Lwu Sapie?e wspieraj?cemu unitow .

W swoim maj?tku Worniany Abramowicz zało?ył zbor kalwi?ski, ufundował szpital i szkoł? istniej?ce a? za połow? XVII w., kiedy to potomkowie przeszli na katolicyzm. Był protektorem ?papie?a kalwinistow litewskich” Andrzeja Wolana . Poet? Jana Radwana zach?cił do napisania, a potem wsparł wydanie panegirycznej Radziwiliady ( Radivilias ).

Sam rownie? napisał kilka rozpraw, z ktorych zachowała si? jedna dotycz?ca gospodarki: Zdanie Litwina, o kupczy taniej zbo?a a drogiej sprzeda?y (wyd. 1595). W niej, na marginesie rozwa?a? nad organizacj? i opłacalno?ci? handlu zbo?em, sformułował nowoczesn? koncepcj? ceny ? odrzucaj?c ?redniowieczn? teori? ?ceny sprawiedliwej”, jako sumy pracy i kosztow. Twierdził, ?e cena powinna by? rezultatem wolnej gry popytu i poda?y na rynku, na ktorym działaj? organizacje kupieckie o charakterze społek, monopoli i kompanii. Postulował, by rz?d Rzeczypospolitej prowadził polityk? przeciwn? monopolistycznym organizacjom kupieckim oraz dbał o rozwoj i utrzymanie szlakow handlowych.

Miał prawdopodobnie tylko jedno dziecko, syna Mikołaja , ktory był najwybitniejszym przedstawicielem rodziny. Zmarł 19 kwietnia1602 roku. Wyznawcy po?egnali go wydan? drukiem Oracy? na ?ałobn? ?mier? i pogrzeb wielkiego patrona Zboru Bo?ego i m?drego Senatora .

?yciorys Jana Abramowicza, aczkolwiek pełen luk z powodu niedostatkow ?rodłowych, jest przykładem kariery co najwy?ej ?redniozamo?nego szlachcica, ktory przy pomocy mo?nych protektorow oraz własnych predyspozycji dost?pił awansu do wy?szej grupy w hierarchii teoretycznie rownej szlachty. Przy sprzyjaj?cych okoliczno?ciach (szcz??cie do potomkow) zapewniało to drog? do umocnienia rodu, a nawet wej?cia do grupy magnatow . Jednocze?nie jest to przykład dro?no?ci owczesnego systemu awansow społecznych wskazuj?cy ju? jednak na coraz bardziej kr?puj?ce go w przyszło?ci elementy klientelizmu w ?yciu społecznym i politycznym I Rzeczypospolitej.

Rodzina [ edytuj | edytuj kod ]

Jego pierwsz? ?on? była Jadwiga ?yromska. Mał?e?stwo to pozostało bezdzietne. Przed 1588 rokiem zawarł drugie mał?e?stwo z Ann? Dorot? z Wołłowiczow, wyznawczyni? prawosławia. W mał?e?stwie tym doczekał si? syna i dwoch corek. Wszystkie jego dzieci były wyznania ewangelicko-reformowanego:

• Mikołaj Abramowicz (wojewoda trocki)
• Katarzyna, ?ona Konstantego Hołowczy?skiego (zm.1620) kasztelana m?cisławskiego
• Maryna (zm. ok. 1653) ?ona Piotra Rudominy-Dusiackiego (zm.1649) kasztelana smole?skiego

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Kazimierz Tyszkowski , w: Polski Słownik Biograficzny . T. 1. Polska Akademia Umiej?tno?ci ? Skład Głowny w Ksi?garniach Gebethnera i Wolffa , 1935, s. 13.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]