Jadłowstr?t psychiczny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jadłowstr?t psychiczny (inaczej anoreksja)
Ilustracja
Ilustracja z pracy Williama Gulla z 1873 roku, przedstawiaj?ca pacjentk? z jadłowstr?tem psychicznym przed (na gorze) i po leczeniu (na dole)
Klasyfikacje
ICD-10

F50.0

DSM-IV

307.1
Anorexia nervosa

DiseasesDB

749

MeSH

D000856

Jadłowstr?t psychiczny ( anoreksja z grec. anorexia nervosa : an = ?brak, pozbawienie”, orexis = ?apetyt”) ? zaburzenie od?ywiania polegaj?ce na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osob? zaburzon?. Jednocze?nie zaburzony jest obraz własnego ciała i wyst?puje l?k przed przybraniem na wadze. Najwi?ksze zagro?enie zaburzeniem dotyczy wieku mi?dzy 14. a 18. rokiem ?ycia. Po raz pierwszy opisał to zaburzenie w XVII wieku Richard Morton . Klasyfikacja ICD-10 wyro?nia dwie postaci anoreksji ? jadłowstr?t psychiczny i jadłowstr?t psychiczny atypowy (F50.1). Klasyfikacja DSM-5 wyro?nia posta? ograniczaj?c? i posta? z napadami objadania si?/przeczyszczaniem. Anoreksj? cechuje szybko post?puj?ce wyniszczenie organizmu . Etiologia jest zło?ona, uwa?a si?, ?e przyczyny jadłowstr?tu le?? w powi?zanych ze sob? czynnikach osobowo?ciowych, społeczno-kulturowych i biologicznych. Leczenie polega na zapobieganiu zagro?eniu ?ycia wynikaj?cemu z powikła? somatycznych jadłowstr?tu i psychoterapii .

Epidemiologia [ edytuj | edytuj kod ]

W przegl?dach bada? na temat epidemiologii jadłowstr?tu psychicznego wykazano zapadalno?? na poziomie 8?13 przypadkow na 100 000 osob rocznie, a chorobowo?? wynosz?c? 0,3% przy wykorzystaniu ?cisłych kryteriow rozpoznania [1] [2] .

Zaburzenie wyst?puje od 6 do 12 razy cz??ciej u kobiet ni? u m??czyzn. W 75% przypadkow rozpoczyna si? przed 25. rokiem ?ycia.

Stwierdzono, ?e jadłowstr?t psychiczny wyst?puje cz??ciej u osob homoseksualnych i biseksualnych [3] [4] [5] [6] .

Objawy i przebieg [ edytuj | edytuj kod ]

Mo?na podejrzewa? anoreksj?, gdy osoba:

  • prze?ywa silny l?k przed przybraniem na wadze lub otyło?ci? , nawet je?li ma niedowag? ;
  • nie chce utrzyma? wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane ?adnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym;
  • jej BMI jest rowny lub mniejszy od 17,5 [7] ;
  • nieprawidłowo ocenia wag? własnego ciała, wymiary i sylwetk?;
  • lekcewa?y skutki nagłego spadku wagi;
  • w okresie dojrzało?ci płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtorny brak miesi?czki w ci?gu co najmniej 3 miesi?cy (jest to kryterium D w DSM-IV. W DSM-V usuni?to to kryterium [8] .

U osoby z jadłowstr?tem mo?na obserwowa? zachowania takie jak spo?ywanie posiłkow w samotno?ci, uprawianie intensywnych ?wicze? fizycznych.

Rozpoznanie [ edytuj | edytuj kod ]

Kryteria diagnostyczne według ICD-10 [ edytuj | edytuj kod ]

  1. Zmniejszenie masy ciała (albo brak przyrostu ? u dzieci) prowadz?ce do osi?gni?cia m.c. 15% poni?ej prawidłowej lub oczekiwanej dla wieku albo BMI rowne lub mniejsze od 17,5
  2. Zachowania maj?ce na celu zmniejszenie masy ciała: unikanie ?tucz?cego” po?ywienia, prowokowanie wymiotow, przeczyszczania, wyczerpuj?ce ?wiczenia fizyczne, stosowanie lekow zmniejszaj?cych łaknienie albo moczop?dnych
  3. Obawa przed przytyciem i zaburzony obraz własnego ciała
  4. Zaburzenia hormonalne, manifestuj?ce si? u kobiet zanikiem miesi?czki, a u m??czyzn utrat? zainteresowa? seksualnych i potencji
  5. Zaburzenie nie spełnia kryteriow rozpoznania bulimii psychicznej [9] .

Kryteria diagnostyczne według DSM-5 [ edytuj | edytuj kod ]

  • A. Ograniczenie poda?y energetycznej posiłkow prowadz?ce do znacz?co obni?onej wagi ciała (odpowiednio do płci, wieku, zdrowia fizycznego)
  • B. Intensywna obawa przed przybraniem na wadze lub otyło?ci?, lub utrzymuj?ce si? zachowania uniemo?liwiaj?ce przybranie na wadze, nawet przy znacz?co obni?onej wagi ciała
  • C. Zaburzone do?wiadczanie wagi lub kształtu ciała, nadmierny wpływ wagi ciała na samoocen? lub utrzymuj?ca si? nie?wiadomo?? znaczenia obecnej zbyt niskiej wagi ciała [10] .

Klasyfikacja DSM-5 wyro?nia cztery stopnie nasilenia jadłowstr?tu, w zale?no?ci od BMI:

  • łagodny (BMI ≥17kg/m 2 )
  • umiarkowany (BMI 16?16,99 kg/m 2 )
  • ci??ki (BMI ≥15?15,99kg/m 2 )
  • bardzo ci??ki ((BMI <15 kg/m 2 ).

Rozpoznanie ro?nicowe [ edytuj | edytuj kod ]

Diagnostyka ro?nicowa obejmuje m.in. zaburzenia nastroju i zaburzenia psychotyczne .

Osoby z zaburzeniami typu psychotycznego mog? by? przekonane, ?e ich ?ywno?? jest zatruta, odmawia? jedzenia i znacznie chudn??. Zmniejszone łaknienie mo?e by? tak?e objawem zaburze? depresyjnych .

Odmawianie przyjmowania pokarmow mo?e by? tak?e spowodowane chorobami nowotworowymi lub innymi chorobami somatycznymi.

Postacie zaburzenia [ edytuj | edytuj kod ]

Wyro?niono dwa typy anoreksji [11] :

  • typ restrykcyjny (ograniczaj?cy), charakteryzuj?cy si? tym, ?e chora osoba ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilo?ci i nieregularnie stosuje ?rodki przeczyszczaj?ce.
  • typ bulimiczny (z napadami objadania si? lub przeczyszczaniem), w ktorym osoba cho? zazwyczaj ogranicza ilo?? przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania si? lub prowokowania wymiotow i nadu?ywania lekow przeczyszczaj?cych i moczop?dnych.

Podział ten został uwzgl?dniony w klasyfikacjach Ameryka?skiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV, DSM-5).

Etiologia [ edytuj | edytuj kod ]

Etiopatogeneza anoreksji jest wieloczynnikowa i zazwyczaj odgrywaj? w niej rol? czynniki osobowo?ciowe, rodzinne, biologiczne i kulturowe.

Czynniki psychologiczne [ edytuj | edytuj kod ]

Wi?kszo?? badaczy zauwa?a, i? w?rod osob z jadłowstr?tem psychicznym dominuj? cechy trzech typow osobowo?ci: najcz??ciej spotykane s? cechy osobowo?ci obsesyjno-kompulsywnej , osobowo?ci histrionicznej oraz osobowo?ci o cechach schizoidalnych .

Czynniki biologiczne [ edytuj | edytuj kod ]

Biochemiczne podło?e anoreksji [ edytuj | edytuj kod ]

U wi?kszo?ci badanych osob stwierdzano wykładniki obni?onej neurotransmisji serotoninergicznej. Poza obni?onym poziomem serotoniny stwierdzano te? nieprawidłowo?ci poziomow noradrenaliny i dopaminy . Obserwowano zwi?kszenie aktywno?ci receptorow opioidowych , co mo?e mie? istotny zwi?zek (tak jak zaburzenie układu dopaminergicznego) z funkcjonowaniem układu nagrody zwi?zanego z przyjmowaniem posiłkow.

U osob z anoreksj? zakłocone s? wszystkie podstawowe osie hormonalne: o? podwzgorzowo-przysadkowo-nadnerczowa, podwzgorzowo-przysadkowo-tarczycowa i podwzgorzowo-przysadkowo-gonadalna. Wi??e si? z tym obni?enie poziomu kortyzolu, estrogenow, trojjodotyroniny. Zmiany te s? wtorne do ograniczonej poda?y energii z po?ywieniem, wi??? si? z przestawieniem metabolizmu na bardziej oszcz?dny tryb działania.

Czynniki od?ywcze [ edytuj | edytuj kod ]

Niedobor cynku powoduje spadek apetytu , ktory mo?e wyst?pi? rownie? w jadłowstr?cie psychicznym i zaburzeniach od?ywiania. Randomizowane, kontrolowane badania z podwojnie ?lep? prob? przeprowadzone w 1994 wykazały, ?e przyjmowanie cynku (w ilo?ci 14 mg na dzie?) podwaja tempo przybierania masy ciała w leczeniu anoreksji [12] .

Niedobor innych substancji od?ywczych, takich jak tyrozyna , tryptofan (prekursory neurotransmiterow , odpowiednio: noradrenaliny i serotoniny ), a tak?e witaminy B1 ( tiaminy ) mo?e tak?e wpływa? na powstanie bł?dnego koła, w ktorym niedobory pokarmowe przyczyniaj? si? do powstania niedo?ywienia [13] .

Powikłania [ edytuj | edytuj kod ]

Powikłania somatyczne jadłowstr?tu obejmuj? wszystkie układy narz?dow, mo?na je ponadto podzieli? na powikłania wynikaj?ce z głodzenia si? i na powikłania zwi?zane z przeczyszczaniem si?. Do powikła? ze strony układu endokrynnego nale?y szereg zmian hormonalnych wynikaj?cych z zaburzenia osi podwzgorzowo-przysadkowej. Zaburzenia hormonalne prowadz? do niskiego poziomu estradiolu i progesteronu, braku miesi?czki i zaburze? płodno?ci. Konsekwencj? zaburze? hormonalnych s? osteoporoza lub osteopenia . Powikłania ze strony układu kr??enia stanowi? najcz?stsz? przyczyn? zgonow osob z jadłowstr?tem psychicznym. Najistotniejszymi s? bradykardia i niedoci?nienie ortostatyczne . Zaburzenia ze strony układu pokarmowego wynikaj? z zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, w tym ?oł?dka ( gastropareza ). Prowokowanie wymiotow mo?e prowadzi? do nad?erek i p?kni?? przełyku i ?oł?dka, nad?erek szkliwa i prochnicy . Cz?stymi powikłaniami s? zaburzenia hematologiczne i zaburzenia układu krzepni?cia.

Leczenie [ edytuj | edytuj kod ]

Podstawowym leczeniem anoreksji jest psychoterapia . W sytuacji znacznego pogorszenia stanu somatycznego zwi?zanego z powikłaniem spadkow wagi wymagane jest leczenie szpitalne. W ostrych stanach somatycznych odpowiednie s? oddziały internistyczne lub oddziały intensywnej terapii, w innych przypadkach ? oddziały psychiatryczne.

Rokowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Nieleczona anoreksja prowadzi do ?mierci w około 10% przypadkow [14] .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Opisy głodzenia si? na podło?u religijnym pochodz? ju? ze staro?ytno?ci i ?redniowiecza. Wyst?puj?ca w ?redniowieczu praktyka głodzenia si? młodych kobiet w imi? czysto?ci i pobo?no?ci okre?lana bywa jako anorexia mirabilis [15] [16] .

Za najwcze?niejszy kliniczny opis jadłowstr?tu uwa?a si? ten autorstwa Richarda Mortona z 1689. Kolejne opisy przypadkow powstawały w XVII, XVIII i XIX wieku. Pod koniec wieku XIX jadłowstr?t był ju? uznany przez ?rodowisko medyczne. W 1873 William Gull wprowadził termin anorexia nervosa , przedstawił szereg opisow przypadkow i proponowane przez siebie metody leczenia [17] . W tym samym roku ukazała si? praca francuskiego psychiatry Ernesta-Charlesa Lasegue , ktory wprowadził termin anorexie hysterique [18] . Pierre Janet wyro?nił dwa typy zachowa? le??cych u podło?a anoreksji, histeryczny i obsesjonalny. Pierwsze kryteria zaburzenia zaproponował Gerald Russell w 1970 roku [19] .

W 1978 roku psychoanalityczka Hilde Bruch opublikowała popularn? ksi??k? po?wi?con? anoreksji, The Golden Cage: the Enigma of Anorexia Nervosa , ktora zwrociła uwag? opinii publicznej na ten medyczny problem. Rownie wa?na dla ?wiadomo?ci społecznej była spowodowana anoreksj? ?mier? piosenkarki Karen Carpenter w 1983 [20] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Bulik C.M., Reba L., Siega-Riz A.M., Reichborn-Kjennerud T.. Anorexia nervosa: definition, epidemiology, and cycle of risk. . ?The International journal of eating disorders”, s. S2?9; discussion S20?1, 2005. DOI : 10.1002/eat.20107 . PMID : 15852310 .  
  2. ↑ Hoek H.W.. Incidence, prevalence and mortality of anorexia nervosa and other eating disorders . ?Current opinion in psychiatry”. 4 (19), s. 389?94, 2006. DOI : 10.1097/01.yco.0000228759.95237.78 . PMID : 16721169 .  
  3. ↑ Carlat D.J., Camargo C.A., Herzog D.B.. Eating disorders in males: a report on 135 patients. . ?The American Journal of Psychiatry”. 8 (154), s. 1127?1132, 1997. PMID : 9247400 .  
  4. ↑ Feldman M.B., Meyer I.H.. Eating disorders in diverse lesbian, gay, and bisexual populations . ?The International journal of eating disorders”. 3 (40), s. 218?26, 2007. DOI : 10.1002/eat.20360 . PMID : 17262818 .  
  5. ↑ Austin S.B., Ziyadeh N., Kahn J.A., Camargo C.A., Colditz G.A., Field A.E.. Sexual orientation, weight concerns, and eating-disordered behaviors in adolescent girls and boys . ?Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry”. 9 (43), s. 1115?1123, 2004. PMID : 15322415 .  
  6. ↑ Russell C.J., Keel P.K.. Homosexuality as a specific risk factor for eating disorders in men . ?The International journal of eating disorders”. 3 (31), s. 300?6, 2002. PMID : 11920991 .  
  7. ↑ Marek Jarema, Jolanta Rabe-Jabło?ska: Psychiatria: podr?cznik dla studentow medycyny . Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2011, s. 364. ISBN  978-83-200-4180-4 .
  8. ↑ Proposed Diagnostic Criteria for Anorexia Nervosa
  9. ↑ ICD-10. V rozdział. Klasyfikacja zaburze? psychicznych i zaburze? zachowania w ICD. Opisy kliniczne i wskazowki diagnostyczne. . Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne ?Vesalius”, 2000, s. 149. ISBN  83-85688-25-0 .
  10. ↑ American Psychiatric Association: Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk reference . Edra Urban & Partner, 2016, s. 167?168. ISBN  978-83-65195-41-8 .
  11. ↑ D.M. Garner, M.V. Garner, L.W. Rosen. Anorexia nervosa "restricters" who purge: implications for subtyping anorexia nervosa . ?International Journal of Eating Disorders”. 13 (2), s. 171?185, 1993. PMID : 8477286 .  
  12. ↑ C.L. Birmingham, E.M. Goldner, R. Bakan. Controlled trial of zinc supplementation in anorexia nervosa . ?International Journal of Eating Disorders”. 15 (3), s. 251-255, 1994. PMID : 8199605 .  
  13. ↑ N.F. Shay, H.F. Mangian. Neurobiology of zinc-influenced eating behavior . ?Journal of Nutrition”. 130 (5S Suppl), s. 1493S-9S, 2000. PMID : 10801965 .  
  14. ↑ Birmingham C.L., Su J., Hlynsky J.A., Goldner E.M., Gao M. The mortality rate from anorexia nervosa . ?International Journal of Eating Disorders”. 2 (38), s. 143?146, 2005. DOI : 10.1002/eat.20164 . PMID : 16134111 .  
  15. ↑ F. Espi Forcen. Anorexia mirabilis: the practice of fasting by Saint Catherine of Siena in the late Middle Ages . ?American Journal of Psychiatry”. 170 (4), s. 370-371, 2013. DOI : 10.1176/appi.ajp.2012.12111457 . PMID : 23545792 .  
  16. ↑ J.C. Harris. Anorexia nervosa and anorexia mirabilis: Miss K. R--and St Catherine Of Siena . ?JAMA Psychiatry”. 71 (11), s. 1212?1213, 2014. DOI : 10.1001/jamapsychiatry.2013.2765 . PMID : 25372187 .  
  17. ↑ W.W. Gull. Anorexia nervosa (apepsia hysterica, anorexia hysterica) . ?Obesity Research”. 5 (5), s. 498-502, 1997. DOI : 10.1002/j.1550-8528.1997.tb00677.x . PMID : 9385628 .  
  18. ↑ Soh N., Walter G., Robertson M., Malhi G.S.. Charles Lasegue (1816?1883): beyond anorexie hysterique . ?Acta Neuropsychiatrica”. 22 (6), s. 300-301, 2010. DOI : 10.1111/j.1601-5215.2010.00499.x .  
  19. ↑ Anorexia nervosa: its identity as an illness and its treatment. W: Russell G.F.: Modern trends in psychological medicine . London: Butterworths, 1970, s. 131-164.
  20. ↑ Saukko P. Rereading media and eating disorders: Karen Carpenter, Princess Diana, and the healthy female self . ?Critical Studies in Media Communication”. 23, s. 152?169, 2006. DOI : 10.1080/07393180600714539 .  

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Adam Bilikiewicz: Zaburzenia od?ywiania si?. W: Psychiatria: podr?cznik dla studentow medycyny . Adam Bilikiewicz (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 383?386. ISBN  83-200-3388-8 .
  • Andrzej Rajewski: Jadłowstr?t psychiczny. W: Adam Bilikiewicz, Stanisław Pu?y?ski, Jacek Wciorka, Janusz Rybakowski: Psychiatria . T. 2. Wrocław: Urban & Parner, 2003, s. 481?489. ISBN  83-87944-72-6 .
  • Jolanta Rabe-Jabło?ska: Zaburzenia od?ywiania. W: Standardy leczenia farmakologicznego niektorych zaburze? psychicznych . Marek Jarema (red.). Gda?sk: ViaMedica, 2011, s. 240?265. ISBN  978-83-7599-286-1 .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przeczytaj ostrze?enie dotycz?ce informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii .

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jadłowstr?t_psychiczny&oldid=72981586 ”