한국   대만   중국   일본 
J?zyk ogolny ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

J?zyk ogolny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

J?zyk ogolny (lub j?zyk powszechny ) [1] ? zespoł ?rodkow j?zykowych ( leksykalnych , gramatycznych , stylistycznych ) akceptowanych i rozumianych przez ogoł u?ytkownikow j?zyka [2] . Poj?cie to mo?e by? rozumiane na ro?ne sposoby: bywa przeciwstawiane dialektom ? i odnoszone do odmian ogolnonarodowych (j?zykow standardowych) ? b?d? odmianom ?rodowiskowym lub fachowym. W obiegu naukowym funkcjonuje kilka bardziej precyzyjnych uj?? tego terminu, wypracowanych na gruncie ro?nych tradycji lingwistycznych.

Znaczenie [ edytuj | edytuj kod ]

Na gruncie polskiej lingwistyki pod poj?ciem j?zyka ogolnego (czy te? ogolnonarodowego [3] [4] ) rozumie si? tak? form? egzystencji j?zyka , ktora słu?y jako ponadgwarowy ?rodek porozumiewawczy. Stoi ona zatem w opozycji do obiegowych dialektow . Cechuje si? wysokim wypracowaniem funkcjonalnym (wariacyjno?ci? stylistyczn? i zastosowaniem we wszelkich obszarach ?ycia publicznego), a tak?e podległo?ci? autorytatywnej kodyfikacji [5] . Odmiana ogolna polszczyzny funkcjonuje zarowno w postaci pisanej , jak te? ustnej [5] i jest znana praktycznie wszystkim u?ytkownikom j?zyka (a wi?kszo?? społecze?stwa posługuje si? ni? na co dzie?) [6] . W takim rozumieniu j?zyk ogolny mo?na uto?sami? z j?zykiem standardowym [3] [4] . Okre?leniu ?j?zyk standardowy” bywa jednak przypisywany dodatkowy element oceniaj?cy, sugeruj?cy, ?e mowa o pewnych jako?ciowych formach j?zyka ogolnego; termin ?j?zyk ogolny” nawi?zuje natomiast do zasi?gu tej odmiany j?zyka [6] .

J?zyk ogolny mo?na tak?e rozumie? w?ziej, tj. jako standard normatywno-szkolny, nauczany w procesie edukacji i kodyfikowany za po?rednictwem wydawnictw normatywnych. Przeciwstawia si? on ?ci?le wariantom regionalnym i ?rodowiskowym, ktore czerpi? z zasobow j?zyka standardowego (w zakresie gramatyki i podstawowej leksyki) ? i bywaj? wł?czane pod poj?cie j?zyka ogolnego [7] .

Termin ?j?zyk ogolny” na gruncie polskim wprowadził Zenon Klemensiewicz [6] , z czasem zacz?ł on wypiera? starsze okre?lenie ? j?zyk literacki ” [8] . Klemensiewicz proponował stosowanie nazwy ?j?zyk literacki” na oznaczenie pisanej formy j?zyka ogolnego, a nazwy ?dialekt kulturalny” na okre?lenie formy ustnej; rozro?nienie to jednak si? nie przyj?ło. Inn? nieprzyj?t? propozycj? stało si? okre?lenie ?wspolny” [6] .

W j?zyku niemieckim wyst?puj? terminy Gemeinsprache [9] [10] i Einheitssprache [11] , a w j?zyku francuskim mowi si? o langue commune [9] [11] . Podobnie w j?zyku rosyjskim spotyka si? analogiczny termin ? общенациональный язык ( obszczenacyonalnyj jazyk ) [9] . W j?zyku fi?skim termin yleiskieli (?j?zyk ogolny”) rownie? okre?la j?zyk standardowy [12] . Na gruncie indonezyjskim u?ywa si? sformułowania bahasa umum [2] . W Japonii przyj?ły si? bliskoznaczne okre?lenia: ky?ts?go ( 共通語 , ?j?zyk ogolny, wspolny”) i hy?jungo ( 標準語 , ?j?zyk standardowy”); oba terminy cz?sto funkcjonuj? wymiennie, przy czym pierwotnie nazw? ky?ts?go nadano odmianie japo?skiego z Shirakawy (prefektura Fukushima ), jedynie zbli?onej do j?zyka standardowego, ale nieb?d?cej te? dialektem tradycyjnym [13] .

Inne znaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

W pi?miennictwie j?zykoznawczym mo?na rownie? spotka? dwa alternatywne rozumienia terminu ?j?zyk ogolny”:

  • odmiana j?zyka słu??ca jako wspolny, supradialektalny ?rodek komunikacji w obr?bie szerszego terytorium, niekoniecznie rownowa?na ze skodyfikowanym standardem lub wr?cz wyst?puj?ca poza jego ramy (np. interdialekt ogolnoczeski , zwany m.in. ?nieliterackim j?zykiem ogolnym”) [14] [15] ; niemiecki termin Gemeinsprache mo?e okre?la? odmian?, ktory słu?y jako powszechny ?rodek komunikacji, ale jest pozbawiona formy pisanej i nie została jeszcze przyj?ta jako standard narodowy [16] ;
  • w badaniach nad j?zykami specjalistycznymi j?zyk ogolny ( Gemeinsprache ) stoi w opozycji do j?zyka specjalistycznego [17] [18] ; bywa tak?e odro?niany od j?zyka literatury [19] , prozy artystycznej czy poezji [18] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Tomasz   Bekrycht , Jerzy   Leszczy?ski , Paweł   Łabieniec , Podstawy doktryny prawnej , Warszawa: Wolters Kluwer, 2021, s. 191 (przyp. 8), ISBN  978-83-8223-636-1 , ISBN  978-83-8223-959-1 , OCLC   1242412941 [dost?p 2023-10-03] .
  2. ↑ a b Harimurti   Kridalaksana , Kamus Linguistik , wyd. 4, Jakarta: Gramedia Pustaka Utama, 2013, s. 29, ISBN  978-979-22-3570-8 , OCLC   778116237 ( indonez. ) .
  3. ↑ a b Agnieszka   Spagi?ska-Pruszak , Sytuacja j?zykowa w byłej Jugosławii , wyd. 2, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, 2005, s. 8, ISBN  978-83-60178-05-8 , OCLC   71306188 .
  4. ↑ a b Ewa   Rogowska-Cybulska , O kreowaniu ?parafraz słowotworczych” w tekstach reklam (w kontek?cie uwag o słowotworstwie j?zykow niestandardowych) , ?Slavia Meridionalis”, 9, Slawistyczny O?rodek Wydawniczy, 2009, s. 38?46 , patrz s. 38.
  5. ↑ a b Dialekty i gwary ludowe a polszczyzna ogolna , [w:] Halina   Kara? , Podstawy dialektologii , [w:] Dialekty i gwary polskie, Zakład Historii J?zyka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury J?zyka [dost?p 2019-05-13] .
  6. ↑ a b c d Irena   Bajerowa , W sprawie terminow dla polskiej koine , ?Prace filologiczne”, 46, Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 2001, s. 35?40 .
  7. ↑ Tomasz   Piekot , J?zyk w grupie społecznej: wprowadzenie do analizy socjolektu , Wałbrzych: Wydawnictwo Pa?stwowej Wy?szej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa, 2008, s. 15?16, ISBN  978-83-88425-38-7 , OCLC   297524942 [dost?p 2023-10-03] .
  8. ↑ Stanisław   Gajda , Komunikacyjny model zro?nicowania wspołczesnej polszczyzny , [w:] Jerzy   Sierociuk (red.), Gwary dzi? , t. 3: Wewn?trzne zro?nicowanie j?zyka wsi, Pozna?: Wydawnictwo Pozna?skiego Towarzystwa Przyjacioł Nauk, 2006, s. 7?17, ISBN  978-83-7063-481-0 , patrz s. 13.
  9. ↑ a b c Danuta   Buttler , Synteza teorii j?zyka ogolnego (literackiego). Alois Jedlicka, Spisovny jazyk v sou?asne komunikaci. Praha 1974, Universita Karlova, s. 227 (recenzja) , ? Poradnik J?zykowy ”, 8/1977, Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 360?365 , patrz s. 362.
  10. ↑ Ewa   Pajewska , Słownictwo tematyczne zwi?zane z lasem w kontek?cie bada? nad j?zykami specjalistycznymi , Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeci?skiego, 2003, s. 32, ISBN  83-7241-283-9 , Cytat: ? Gemeinsprache ? j?zyk ogolny (literacki w odro?nieniu od dialektow)” .
  11. ↑ a b Ulrich   Ammon , Standard variety , [w:] Ulrich   Ammon i inni red. , Sociolinguistics , wyd. 2, t. 1, Berlin?New York: Walter de Gruyter, 2004 ( Handbucher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft / Handbooks of Linguistics and Communication Science 3/1 ), s. 273?283, DOI :  10.1515/9783110141894.1.2.273 , ISBN  978-3-11-014189-4 , OCLC   614922494 ( ang. ) , patrz s. 274.
  12. ↑ Marc-Antoine   Mahieu , The genitive case and the possessive construction in Finnish , [w:] Anne   Carlier , Jean-Christophe   Verstraete (red.), The Genitive , Amsterdam?Philadelphia: John Benjamins Publishing , 2013 ( Case and Grammatical Relations Across Languages 5 ), s. 19?54, DOI :  10.1075/cagral.5.04mah , ISBN  978-90-272-9105-9 , OCLC   838202011 ( ang. ) , patrz s. 53, przyp. 2.
  13. ↑ Shinji   Sanada , Japanese dialects , [w:] Patrick   Heinrich , Yumiko   Ohara (red.), Routledge Handbook of Japanese Sociolinguistics , Yumiko   Ohara , Abingdon?New York: Routledge, 2019, s. 63?77, DOI :  10.4324/9781315213378 , ISBN  978-1-315-21337-8 , ISBN  978-0-415-79027-7 , OCLC   1085576336 ( ang. ) .
  14. ↑ Milena   Hebal , Dystrybucja zako?cze? imiesłowu przeszłego czynnego we wspołczesnym j?zyku czeskim , ?Bohemistyka”, III (4), 2003, s. 299?320 , ISSN 1642-9893 , patrz s. 299, przyp. 1.
  15. ↑ Andrzej   Sieczkowski , Co pisz? o j?zyku? , ? Poradnik J?zykowy ”, 3/1969, Pa?stwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 169?174 , patrz s. 171.
  16. ↑ Peter   Auer , Europe’s sociolinguistic unity, or: A typology of European dialect/standard constellations , [w:] Nicole   Delbecque , Johan van der   Auwera , Dirk   Geeraerts (red.), Perspectives on Variation , Berlin?New York: De Gruyter Mouton, 2005 ( Trends in Linguistics. Studies and Monographs 163 ), s. 7?42, DOI :  10.1515/9783110909579.7 , ISBN  978-3-11-090957-9 , patrz s. 8, 10.
  17. ↑ Sambor   Grucza , Lingwistyka j?zykow specjalistycznych , wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej, 2013 (Studi@ Naukowe 3), s. 30, ISBN  978-83-64020-02-5 .
  18. ↑ a b Reiner   Arntz , Heribert   Picht , Klaus-Dirk   Schmitz , Einfuhrung in die Terminologiearbeit , wyd. 7, Hildesheim?Zurich?New York: Georg Olms Verlag, 2014, s. 18, ISBN  978-3-487-15056-7 , OCLC   875560128 [dost?p 2024-01-20] ( niem. ) .
  19. ↑ Mary   Snell-Hornby , Translation Studies: An integrated approach , wyd. popr., Amsterdam?Philadelphia: John Benjamins Publishing , 1995, s. 37 (przyp. 20), DOI :  10.1075/z.38 , ISBN  978-90-272-8621-5 , ISBN  90-272-2060-3 , ISBN  1-55619-052-2 ( ang. ) .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=J?zyk_ogolny&oldid=73446544 ”