Hugo Grocjusz
,
Hugo Grotius
,
Huig de Groot
(ur.
10 kwietnia
1583
w
Delfcie
, zm.
28 sierpnia
1645
w
Rostocku
) ?
holenderski
prawnik
,
filozof
i
dyplomata
, zwany ?ojcem”
prawa mi?dzynarodowego
.
Annotationes ad Vetus Testamentum
, 1732
Hugo Grocjusz urodził si? w Delfcie w czasie
wojny osiemdziesi?cioletniej
. Był pierwszym dzieckiem Jana de Groot i Adeli von Overschie. Jego ojciec był człowiekiem wykształconym, studiował w uniwersytecie w
Lejdzie
.
Hugo Grocjusz był
cudownym dzieckiem
. Gdy miał 8 lat pisał ju? elegie po łacinie, maj?c 11 lat wst?pił na uniwersytet w Lejdzie
[1]
, za? doktorat z prawa uzyskał w 1598, gdy miał lat pi?tna?cie
[
potrzebny przypis
]
.
W 1601 został historykiem Stanow Holenderskich, a w 1613 radnym miasta
Rotterdam
.
W 1618 został aresztowany za działalno?? wymierzon? przeciwko ksi?ciu
Maurycemu Ora?skiemu
i skazany rok po?niej na do?ywotnie wi?zienie. W areszcie miał mo?liwo?ci pisania i korespondencji, stworzył w tym okresie wiele wa?nych tekstow. W 1621 wspolnie z ?on? zbiegł do
Antwerpii
[1]
.
Potem udał si? do
Pary?a
, gdzie zyskał wsparcie finansowe od władz Francji. W 1625 roku opublikował traktat ?O wojnie i pokoju“, ktory zapewnił mu ogromny rozgłos. W 1631 roku probował powroci? do rodzimej Holandii, ale szybko ponownie znalazł si? w niełasce władz. Ponownie zbiegł z kraju, tym razem do Hamburga. Tu został zatrudniony przez krola
Szwecji
, ktory w 1634 roku mianował go swoim ambasadorem w Pary?u. Pełnił t? funkcj? przez 10 lat. Gdy władz? w Szwecji obj?ła
Krystyna Wazowna
, wezwała Grocjusza do powrotu do Szwecji. Grocjusz wyprawił si? do
Sztokholmu
w marcu 1645 roku. Jego statek rozbił si? na Bałtyku, a filozof ledwo uszedł z ?yciem. Latem tego roku powrocił ze Szwecji do Niemiec, była to kolejna trudna i dramatyczna podro?. Osłabiła ona jego zdrowie na tyle, ?e 28 sierpnia 1645 roku zmarł w
Rostocku
[1]
.
Podzielił
prawo
na
prawo stanowione
(
ius civile
) oraz
prawo natury
(
ius naturale
). Prawo stanowione jest wyborem historii, zale?nym od przemian politycznych i historycznych, samo wi?c ulega zmianom. Natomiast prawo natury wypływa z trwałej natury ludzkiej, dlatego jest niezmienne i mo?e by? badane jedynie drog? badania społecznej natury człowieka
[1]
.
Aby zrozumie? w pełni prawa natury trzeba, według Grocjusza, przeanalizowa? natur? ludzk?, ktora ma dualny charakter. Po pierwsze człowiek jest istot? biologiczn?, rz?dz?c? si? instynktem samozachowawczym (pierwotne prawo natury). Po drugie jest istot? społeczn? posiadaj?c?
appetitus societatis
(instynkt społeczny, potrzeba kontaktow mi?dzyludzkich). Istniej? wi?c normy pozwalaj?ce mu egzystowa? w relacjach z innymi lud?mi (wtorne prawo natury)
[1]
. Oba te aspekty natury ludzkiej wspołgraj? i przenikaj? si? nawzajem. Instynkt samozachowawczy jest ograniczany przez instynkt społeczny, a instynkt społeczny jest hamowany przez instynkt samozachowawczy
[1]
. Oba instynkty s? kluczowe dla udanego ?ycia, ktore wymaga, by nie narusza? sfery drugiego człowieka, ale z drugiej strony d??y? do własnej korzy?ci
[1]
.
Najwa?niejsze prawa natury według Grocjusza:
- pacta sunt servanda ? umow nale?y dotrzymywa?;
- nale?y naprawi? wyrz?dzon? szkod?;
- nakaz karania za popełnienie przest?pstwa;
- prawo do własno?ci.
Grocjusz uwa?ał, ?e prawo naturalne obowi?zuje nawet wtedy, gdyby Boga nie było lub gdyby nie interesował si? on sprawami ziemskimi. Na zarzuty bezbo?nictwa Grocjusz naraził si? słynn? hipotez?:
etiamsi daremus non esse Deum
(łac.
cho?by zało?yliby?my nie istnienie Boga
). W odro?nieniu od innych my?licieli swojej epoki uwa?ał, ?e prawo natury obowi?zuje zarowno chrze?cijan, jak i niechrze?cijan. Oznacza to, ?e chrze?cijanie musz? traktowa? niechrze?cijan w sposob zgodny z zasadami moralno?ci. Kwestia ta odgrywała wowczas istotn? rol? ze wzgl?du na zetkni?cie si? Europejczykow z ludami rdzennymi obu Ameryk
[1]
.
Prawo natury działa niezale?nie od ludzi i jest dziedzictwem całej natury. Nawet Bog nie mo?e go zmieni?: ?Jak nie mo?e sprawi?, by dwa doda? dwa nie rownało si? cztery”. Dokona? mogłby tego jedynie poprzez zmian? natury ludzkiej. Musiałby wi?c sprawi?, by ludzie przestali by? lud?mi.
Z tymi twierdzeniami wi??e si? teologiczny pogl?d
arminianizmu
.
Za ?rodło
prawa mi?dzynarodowego
(
ius gentium
czyli prawa narodow) Grocjusz uznał zwyczaj i praktyk?, wypływaj?ce z prawa natury oraz umowy. Prawo mi?dzynarodowe powinno si?, jego zdaniem, opiera? na zasadach
racjonalizmu
i
humanizmu
. Był ojcem nauki prawa mi?dzynarodowego publicznego.
Grocjusz stworzył tak?e własn? koncepcj?
umowy społecznej
. Według niego, ludzie maj?c przyrodzone skłonno?ci towarzyskie, dla zaspokojenia ich i zabezpieczenia swych interesow tworz? na drodze umowy zwi?zek pa?stwowy, ktory jako odpowiadaj?cy naturze ludzkiej jest przedmiotem prawa natury. Dla Grocjusza wola jest determinant? obowi?zywania prawa, co pojawia si? w innej formie tak?e w po?niejszych koncepcjach prawa natury o zmiennej tre?ci.
Najbardziej znan? prac? Grocjusza jest
O prawie wojny i pokoju
(1625,
De iure belli ac pacis
), w ktorej zawarł swoje rozwa?ania o prawie. Warto rownie? odnotowa? wcze?niejsz? jego prac? ?
Mare liberum
(pełny tytuł po polsku:
Wolno?? morz, czyli dysertacja o prawie, jakie przysługuje Holendrom do handlu z Indiami
), wydan? w 1609. W pracy tej Grocjusz, powołuj?c si? na prawo natury, postawił trzy tezy:
- odkrycie nowego l?du nie daje jeszcze prawa do panowania nad nim;
- nikt nie mo?e mie? monopolu na ?eglug? po morzach;
- nikt nie ma prawa ogranicza? innym pa?stwom handlu z Indiami.
Dzieło Grocjusza
O prawie wojny i pokoju
- De republica emendanda
, 1601
- Parallelon rerumpublicarum
(
Porownanie konstytucji
), 1602
- De iure praedae
, wraz z
Mare liberum
(
Wolno?? morz...
), 1609
- De antiquitate reipublicae Batavicae
, 1610
- Ordinum pietas
, 1613
- Defensio fidei catholicae de satisfactione
(
Obrona wiary katolickiej
), 1617
- De iure belli ac pacis
(
O prawie wojny i pokoju
), 1625
- De veritate religionis Christianae
(
O prawdziwo?ci religii chrze?cija?skiej
), 1627
- Inleydinge tot de Hollantsche rechtsgeleertheit
(
Wst?p do prawa holenderskiego
), 1631
- Via ad pacem ecclesiasticam
, 1642
- De imperio summarum potestatum circa sacra
, 1647
- De fato
(
O przeznaczeniu
), 1648
- Annales et historiae de rebus Belgicis
(
Historia Niderlandow
), 1657