Heinrich August Adamy
(ur.
27 stycznia
1812
w
Kamiennej Gorze
, zm.
13 pa?dziernika
1897
we
Wrocławiu
) ? niemiecki nauczyciel, popularyzator wiedzy geograficznej i historycznej o
?l?sku
i Wrocławiu, autor pierwszego syntetycznego opracowania
toponimii
?l?skich miejscowo?ci.
Po uko?czeniu szkoły powszechnej w swoim rodzinnym mie?cie rozpocz?ł nauk? w gimnazjum w
Jeleniej Gorze
. Przerwał j? jednak b?d?c uczniem trzeciej klasy. W latach 1831?1834 kształcił si? w seminarium nauczycielskim w
Bolesławcu
. Prac? w zawodzie nauczyciela rozpocz?ł w szkole ewangelickiej w
?widnicy
zaraz po uko?czeniu seminarium. Jednak ju? w nast?pnym roku przeniosł si? do
Poznania
, aby obj?? posad? prywatnego nauczyciela w domu
Eduarda von Flotwella
, nadprezydenta
Wielkiego Ksi?stwa Pozna?skiego
. Po?niej uczył tak?e w
Gimnazjum im. Luizy
i jednej z pozna?skich prywatnych szkoł m?skich.
W roku 1841 powrocił do Kamiennej Gory, gdzie pracował przez kolejne dwa lata, a przez nast?pny rok jeszcze w prywatnej szkole m?skiej w Jeleniej Gorze. W roku 1844 przybył do Wrocławia, gdzie obj?ł posad? w elitarnym Krolewskim Gimnazjum im. Fryderyka. Pracował tam przez nast?pne czterdzie?ci lat do przej?cia w stan spoczynku w roku 1884
[1]
.
W swojej pracy nauczycielskiej wykazywał si? nieprzeci?tnym talentem dydaktycznym. Jego osi?gni?cia stały si? znane nie tylko we Wrocławiu, ale i w innych powiatach prowincji ?l?skiej dzi?ki jego publikacjom, gdy? w ostatnich latach swojej aktywno?ci zawodowej zaj?ł si? pisaniem ksi??ek z zakresu geografii i historii ?l?ska
[1]
. Opracowywał je na podstawie najnowszych wowczas danych pochodz?cych z bada? wrocławskich naukowcow. Sam tak?e pomimo braku wy?szego wykształcenia prowadził własne badania naukowe. Od roku 1860 był aktywnym członkiem Towarzystwa Historii i Pradziejow ?l?ska (
Verein fur Geschichte und Alterthum Schlesiens
)
[2]
.
W swoim dorobku literackim posiadał kilka publikacji, ktore osi?gn?ły wysoki nakład i stały si? w owym czasie bardzo popularne. Najstarsza z nich wydana została w roku 1872, nosiła tytuł
Heimathskunde von Breslau
. W latach osiemdziesi?tych XIX stulecia napisał jeszcze trzy podr?czniki do geografii ?l?ska:
Schlesien, nach seinen physischen, topographischen und statistischen Verhaltnissen
(1880), ktory doczekał si? do ko?ca XIX w. siedmiu edycji,
Bilder aus der Heimatkunde der Provinz Schlesien
(1883) i
Geographie von Schlesien fur den Elementarunterricht
(1884). Ponadto był autorem dwoch map: ?l?ska i okolic Wrocławia
[1]
.
Za najwa?niejsze jego dzieło uwa?a si? jednak wydan? w roku 1887 i wznowion? (z poprawkami i uzupełnieniami) w 1888 komentowan? klasyfikacj? nazw miejscowo?ci ?l?ska pt.
Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit
(
?l?skie nazwy miejscowe, ich pochodzenie i znaczenie. Obraz z przeszło?ci
). Adamy jako pierwszy w historii regionu podj?ł prob? wyja?nienia etymologii wszystkich nazw miejscowych całego ?l?ska. Na podstawie swoich własnych amatorskich przemy?le? zestawił nazwy wszystkich miejscowo?ci, grupuj?c je według pochodzenia.
Praca ta posiada dzi? jednak nikł? warto?? poznawcz?, pełna jest bł?dow i niczym nie popartych fantastycznych twierdze?. Np. popularn? w ?l?skich nazwach miejscowych niemieck? ko?cowk?
-witz
bł?dnie wywodzi od łaci?skiego
vicus
, czyli wie?. Nazw? wsi
Herrnprotsch
wywodzi po ?ludowemu” od słowa
praca
, wsi
Pilsnitz
od niemieckiego słowa
Pilz
, czyli grzyb, gdy tymczasem pochodziła ona od polskiego rzeczownika
pilch
. Praca Heinricha Adamy’ego zawiera jeszcze wiele takich kuriozow. Autor nie miał odpowiedniego przygotowania merytorycznego, gdy j? tworzył. Nie znał j?zyka polskiego, ani skromnych jeszcze osi?gni?? owczesnej, bo tworz?cej si? dopiero subdyscypliny j?zykoznawstwa ?
onomastyki
. St?d tak liczne s? jego chybione tezy i interpretacje nazw miejscowych. Zasług? jego jest jednak to, ?e zaj?ł si? tym tematem jako pierwszy wzbudzaj?c zainteresowanie innych badaczy
[3]
. Ju? w nast?pnych latach temat ten podj?li m.in.
Konstanty Damrot
, czy niemiecki nauczyciel i krajoznawca Paul Hefftner.