Gaspard Bauhin (inaczej Casper Bauhin , ur. 17 stycznia 1560 , zm. 5 grudnia 1624 ) ? szwajcarski naturalista , lekarz, anatom i botanik.

Wprowadził binominalny system klasyfikacji do anatomii i botaniki. Studiował na Uniwersytecie Padewskim . Wykładał w Bazylei . Autor publikacji Theatrum anatomicum (1592), uwa?anej za bardzo obszern? jak na owe czasy. W dziele tym wprowadził zasad? nadawania nerwom, mi??niom i naczyniom nazw odzwierciedlaj?cych ich istotne cechy, zamiast powszechnego w jego czasach ich numerowania. Jako pierwszy opisał zastawk? kr?tniczo-k?tnicz? (oddzielaj?ca jelito kr?te od grubego ), ktora do dzi? nazywana jest potocznie zastawk? Bauhina.

Brat Gasparda, Jean Bauhin , był tak?e botanikiem i naturalist?.

?ycie [ edytuj | edytuj kod ]

Gaspard Bauhin był synem francuskiego lekarza Jeana Bauhina, ktory ok. 1540 przeniosł si? z Francji do Bazylei uciekaj?c, jako protestant, przed prze?ladowaniami religijnymi. Przyszedł na ?wiat w Bazylei 17 stycznia 1560. W wieku 12 lat rozpocz?ł nauk? na Uniwersytecie Bazylejskim . W latach 1577-1581 odbył podro? po Francji i Włoszech nawi?zuj?c wiele trwałych kontaktow z europejskimi botanikami, ktorzy po?niej przesyłali mu okazy ro?lin otrzymywanych z Azji i Nowego ?wiata ^[1] . W tym czasie studiował te? przez trzy lata na Uniwersytecie Padewskim medycyn? i botanik? ^[2] . Studiował te? chirurgi? i anatomi? w Pary?u ^[3]   . W maju 1580 odwiedził Tybing? . Po powrocie zacz?ł na Uniwersytecie w Bazylei przeprowadza? sekcje zwłok ? pierwsza z nich miała miejsce 27 lutego 1581 i była to pierwsza sekcja na tym uniwersytecie po 10-letniej przerwie ^[4]   . W 1581 otrzymał tytuł doktora medycyny (wykład doktorski dotyczył bolow kolkowych), rok po?niej posad? profesora j?zyka greckiego, a w 1589 został profesorem anatomii i botaniki ^{[2] [5]} . Po?niej czterokrotnie zostawał rektorem tego uniwersytetu (w latach 1592, 1598, 1611, 1619) oraz o?miokrotnie dziekanem wydziału medycyny ^[6]   , a tak?e naczelnym lekarzem Bazylei. W 1596 Fryderyk I Wirtemberski mianował go swoim pierwszym lekarzem.

Pomimo młodego wieku, ju? w latach 80. XVI w. Bauhin cieszył si? sław? wybitnego lekarza i botanika i skupiał wokoł siebie licznych uczniow i wspołpracownikow. Nale?ało do nich m.in. wielu ?l?zakow, w?rod ktorych byli zmarły w 26 roku ?ycia w ameryka?skiej Wirginii Johannes Fleischer (młodszy) (1582?1608) z Wrocławia i urodzony w Niemodlinie po?niejszy profesor medycyny w Strasburgu , Melchior Sebisch (1578?1674?). W 1584 r. Bauhin przygarn?ł innego młodego ?l?zaka - zara?onego w Genewie malari? , pochodz?cego z Gryfowa ?l?skiego Caspara Schwenckfelda (1563?1609). Wyleczył go, umo?liwił uko?czenie studiow medycznych i zapoznał ze stosowanymi przez siebie metodami badawczymi w dziedzinie botaniki, dzi?ki czemu w przyszło?ci Schwenckfeld miał zyska? miano "?l?skiego Pliniusza" ^[7] .

Bauhin był trzykrotnie ?onaty: w 1581 z Barbar? Vogelmann (z tego zwi?zku miał cork?), w 1596 z Mari? Bruggler, a po 1597 z Magdalen? Burckhardt (z ktor? miał dwie corki i syna) ^[4]   .

Prace w dziedzinie anatomii [ edytuj | edytuj kod ]

W wieku 19 lat wydedukował, a nast?pnie udowodnił na materiale sekcyjnym istnienie zastawki kr?tniczo-k?tniczej ^[1] . Podczas wykładow i pisania podr?cznikow wzorował si? na pracach Wesaliusza . O znaczeniu opublikowanego przez niego dzieła Theatrum anatomicum ?wiadcz? liczne cytaty w pracach po?niejszych anatomow, w tym Williama Harveya ^[1] .

Prace w dziedzinie botaniki [ edytuj | edytuj kod ]

Bauhin opracował system klasyfikacji, ktory uwzgl?dniał naturalne zwi?zki mi?dzy gatunkami ro?lin. Z tego powodu na poziomie wy?szym od gatunku system ten nie jest udany ? jako rodzaje Bauhin wyro?nia m.in. drzewa, krzewy i zioła ^[8] . W 1596 wydał, jako przygotowanie do opracowywanej szerszej pracy, Phytopinax , czyli wykaz wszystkich znanych ro?lin. Znajduje si? tam pierwszy opis ziemniaka, jako ro?liny uprawianej we Włoszech ^[9] . Opublikowane w 1623 dzieło Pinax theatri botanici uwa?ane jest za wa?n? prac? w dziedzinie botaniki z dwoch powodow. Po pierwsze, zawiera opisy ponad 6000 ro?lin, a wi?c niemal wszystkich, jakie były znane Europejczykom w czasach Bauhina. Po drugie, wprowadza ono ide? binominalnego (czyli zawieraj?cego dwie nazwy: rodzajow? i gatunkow?) systemu klasyfikacji. Podej?cie to, dopracowane po?niej przez Cesalpina , inspirowało po?niejszych przyrodnikow, takich jak John Ray i Karol Linneusz ^[10] . Bauhin był te? pionierem w dziedzinie tworzenia herbariow , czyli zbiorow zasuszonych ro?lin ? stworzony przez niego zielnik zawieraj?cy 4000 okazow zachował si? do dzisiaj ^[8] .

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Na cze?? Bauhina nazwano m.in. jeden z gatunkow jastrz?bca ? Hieracium bauhinii (Asteraceae). Rodzaj Bauhinia został nazwany tak przez Linneusza na cze?? obu braci ? Gasparda i Jeana. Przy nazwach gatunkow opisanych przez Bauhina stosuje si? skrot C.Bauhin .

Dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

• Theatrum anatomicum (1592)
• Phytopinax (1596)
• De hermaphroditorum et monstrosorum partuum natura (1614)
• Prodromus theatri botanici (1620)
• Pinax theatri botanici (1623)

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Adam Adamowicz: Encyklopedyja powszechna . T. 2. S. Orgelbrand, 1860. ( pol. ) .
• Wilbur Applebaum: Encyclopedia of the Scientific Revolution: From Copernicus to Newton . Routledge, 2000. ISBN  978-1-135-58255-5 . ( ang. ) .
• Carl Jessen: Bauhin, Caspar . Allgemeine Deutsche Biographie. [dost?p 2013-11-21]. ( niem. ) .
• Richard S. Westfall: Bauhin, Caspar . Galileo Project. [dost?p 2013-11-21]. ( ang. ) .
• Duane Isely: One Hundred and One Botanists . Purdue University Press, 2002. ISBN  978-1-55753-283-1 . ( ang. ) .
• Gaspard Bauhin . Ole Daniel Enersen. Whonamedit [dost?p 2013-11-21]. ( ang. ) .
• Michael Windelspecht: Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the 17th Century . Greenwood Publishing Group, 2002. ISBN  978-0-313-31501-5 . ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Pinax Theatri Botanici General Survey Pinax theatri botanici udost?pniony on-line przez Uniwersytet Kiotyjski ( ang. )