Galicyjska Kasa Oszcz?dno?ci

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie przed 1914 r.
Napis odsłoni?ty w 1993 na budynku GKO we Lwowie
Fragment witra?a z herbem Galicji z budynku GKO we Lwowie
Lwow-Galicyjska Kasa Oszcz?dno?ci. Rze?ba Juliana Markowskiego ?Fortuna”
Alegoria ?Oszcz?dno??” Leonarda Marconiego na kopule gmachu Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie

Galicyjska Kasa Oszcz?dno?ci we Lwowie ? społdzielnia oszcz?dno?ciowo-kredytowa zało?ona w 1844 we Lwowie, w 1938 przekształco na w Centraln? Małopolsk? Kas? Oszcz?dno?ci we Lwowie [1] ; kredytowała m.in. gornictwo ropy naftowej i przedsi?wzi?cia przemysłowe, dotowała polskie instytucje społeczne i kulturalne we wschodniej Galicji .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Debat? nad zało?eniem we Lwowie kasy oszcz?dno?ci zainicjował w pa?dzierniku 1841 roku wicemarszałek galicyjskiego Sejmu Stanowego Tadeusz Chochlik-Wasilewski przedstawiaj?c pierwszy projekt takiej instytucji [2] . Ostatecznie 7 stycznia 1843 uchwał? Wydziału Stanow Galicyjskich powołano do ?ycia Galicyjsk? Kas? Oszcz?dno?ci [2] , co zostało zatwierdzone dekretem cesarza Franciszka II w lipcu 1844 [3] . Niska dolna granica wkładow czyniła j? dost?pn? tak?e dla mniej zamo?nych osob. Wpłaty przyjmowano w gotowce lub papierach warto?ciowych [4] . Od 1867 GKO znalazła si? pod cz??ciow? kontrol? Wydziału Krajowego , a w 1899 galicyjski Sejm Krajowy udzielił jej gwarancji do wysoko?ci wkładow, czyli do 150 mln koron. Kasa zajmowała si? m.in. po?yczkami hipotecznymi pod zastaw ruchomo?ci i papierow warto?ciowych. GKO finansowała tak?e szczegolnie na przełomie XIX i XX wieku przedsi?wzi?cia przemysłowe oraz w sektorze wydobycia ropy naftowej [4] . GKO dysponuj?c znacznymi kapitałami wspierała liczne przedsi?wzi?cia kulturalne we Lwowie: sfinansowała budow? gmachu Muzeum Przemysłowego, a w 1891 na pami?tk? 40-lecia panowania Franciszka Jozefa I , ktore przypadło 3 lata wcze?niej, sfinansowała budow? lwowskiej Szkoły Przemysłowej [5] . Sukcesy lwowskiej Kasy spowodowały, ?e i w innych miastach Galicji zacz?ły powstawa? podobne instytucje, m.in. w Tarnowie (1862), Rzeszowie (1862) i Krakowie (1866) ? w sumie do 1914 roku powstały 53 kasy [4] [6] . W 1902 z inicjatywy dyrektora GKO ? Jana Kantego Steczkowskiego utworzono Zwi?zek Kas Oszcz?dno?ci, w ktorym lwowska kasa była najwi?ksza. Prezesami Zwi?zku byli kolejno Jan Kanty Steczkowski (1902?1905) i kolejny dyrektor GKO Ferdynand Kwiatkowski (1906?1923). W 1912 roku wkłady GKO wynosiły 98 mln koron wobec 324 mln w całej Galicji [6] . Dzi?ki temu Kasa funkcjonowała tak?e z powodzeniem w latach pierwszej wojny ?wiatowej [4] .

Najtrudniejsze okazały si? dla niej lata inflacji po zako?czeniu I wojny ?wiatowej , jak wi?kszo?? instytucji finansowych, tak?e GKO przeszła okres załamania. Wkłady GKO stopniały z rownowarto?ci 168 000 000 zł przed wybuchem wojny do rownowarto?ci jedynie 22 000 zł w ko?cu 1923 [7] . Galicyjska Kasa Oszcz?dno?ci istniała do 1938 [8] , kiedy została wraz z innym bankiem (Ukrai?sk? Szczadnyci?) poł?czona w Centraln? Małopolsk? Kas? Oszcz?dno?ci [9] .

Władze Kasy [ edytuj | edytuj kod ]

Kolejnymi prezesami w pocz?tkowej fazie rozwoju Towarzystwa zwanymi tak?e Nad-kuratorami byli: hr. Alfred Potocki , od 1844 do 1851; ks. Karol Jabłonowski od 1851 do 1857; hr. Kazimierz Krasicki , od 1857 do 1882; hr. Włodzimierz Russocki , od 1883 do 1890; dr Antoni Małecki , od 1891 [10] . Wiceprezesami Towarzystwa byli: ks. Karol Jabłonowski, od 1844 do 1851; hr Kazimierz Badeni , od 1851 do 1854; hr. Kazimierz Krasicki, od 1855 do 1856; hr. Aleksander Fredro , od 1857 do 1869; Felicjan Laskowski ,1869; dr Michał Tustanowski , od 1870 do 1876; hr. Włodzimierz Russocki, od 1876 do 1883; dr Antoni Małecki, od 1884 do 1891; dr Jan Czaykowski , od 1892 [10] .

Naczelnymi dyrektorami byli: Franciszek Kronauge de Kronwald (1844-1849), hr. Kazimierz Krasicki (1849-1854), dr Michał Gnoi?ski (1855-1860), Felicjan Laskowski (1861-1866), dr Marceli Tarnawiecki (1867-1886), dr Emanuel Roi?ski (1886-1890), Aleksander Jasi?ski , od 1891 [11] . Ich zast?pcami byli: Stanisław Białobrzeski (1844-1847), hr. Kazimierz Krasicki (1848), dr Michał Gnoi?ski (1849-1855), dr Hieronim Wysłobodzki (1856), Felicjan Laskowski (1857-1861), dr Jan Czaykowski (1861-1868), Jozef Pressen (1869-1871), dr Kornel Hofman (1872-1883), dr Emanuel Roi?ski (1884-1886), Aleksander Jasi?ski (1887-1891), dr Władysław Zaj?czkowski , od 1892 [11] , Franciszek Zima [12] .

Lwowska siedziba GKO [ edytuj | edytuj kod ]

Do 1891 GKO miała siedzib? przy ul. Majerowskiej 2 [13] . W 1891 przeniesiono j? do nowo wybudowanego reprezentacyjnego budynku przy zbiegu ulic Jagiello?skiej i Karola Ludwika (w okresie mi?dzywojennym ul. Legionow ). Siedziba banku miała adres ul. Jagiello?ska 1 [14] . Budynek GKO we Lwowie został wybudowany w latach 1889?1891 na miejscu dawnego Hotelu Angielskiego według projektu prof. Juliana Zachariewicza . Jest zwie?czony charakterystyczn? kopuł? z rze?b? Leonarda Marconiego Oszcz?dno?? , maj?c? by? alegori? post?pu gospodarczego Galicji . Wn?trze budynku ozdobione jest dziełem J. Markowskiego Fortuna , reliefami z warsztatu Marconiego oraz wykonanymi w Innsbrucku witra?ami zdobi?cymi klatk? schodow?. Ponadto dawna sala zebra? wyło?ona jest d?bow? boazeri? i ozdobiona płaskorze?bionym fryzem St. Lewandowskiego Praca . W 1993, podczas remontu, na fasadzie byłego budynku GKO odkryto tablic? z napisem GALICYJSKA KASA OSZCZ?DNO?CI (po?niej zamalowanym). Obecnie dawny budynek GKO jest siedzib? Muzeum Etnografii i Przemysłu Artystycznego , przeniesion? tutaj w 1951 wraz ze zbiorami lwowskiego Muzeum Przemysłowego, powstałego w 1874 [15] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o przekształceniu Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie w Centraln? Małopolsk? Kas? Oszcz?dno?ci we Lwowie ( Dz.U. z 1938 r. nr 29, poz. 256 ).
  2. ↑ a b Godzimir Małachowski , Pami?tnik Jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie 1844-1894, Lwow 1994, s. 2?4 ?l?ska Biblioteka Cyfrowa ? wersja elektroniczna .
  3. ↑ Komunalne Kasy Oszcz?dno?ci w Polsce do 1939 r. , s. 2 . biurose.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)]. [dost?p 14.XI.2010].
  4. ↑ a b c d Andrzej Szwarc , Galicyjska Kasa Oszcz?dno?ci , [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku , t. 1, red. Marcina Kamlera, Warszawa 1981, s. 183.
  5. ↑ Jozef Wiczkowski : Lwow jego rozwoj i stan kulturalny oraz przewodnik po mie?cie , Lwow 1907, s. 559?560.
  6. ↑ a b Ksi?ga pami?tkowa kas oszcz?dno?ci w Małopolsce, wydana z powodu 25-lecia istnienia Zwi?zku Polskich Kas Oszcz?dno?ci we Lwowie, Lwow 1927, s. VII-VIII.
  7. ↑ Komunalne Kasy Oszcz?dno?ci w Polsce do 1939 r. , s. 3 . biurose.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)]. [dost?p 14.XI.2010].
  8. ↑ Instytucja ta wymieniona jest pod t? nazw? w spisie bankow Lwowa z 1938 (W. Horbay: Plan Lwowa , Lwow 1938, s. 22) według Andrzeja Szwarca GKO przestała istnie? w 1923 roku.
  9. ↑ Komunalne Kasy Oszcz?dno?ci w Polsce do 1939 r. , s. 6 . biurose.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-16)]. [dost?p 14.XI.2010].
  10. ↑ a b Godzimir Małachowski , Pami?tnik Jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie 1844-1894, Lwow 1994, Alegat X.
  11. ↑ a b Godzimir Małachowski , Pami?tnik Jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszcz?dno?ci we Lwowie 1844-1894, Lwow 1994, Alegat XI.
  12. ↑ Akt oskar?enia w procesie o nadu?ycia w galic. Kasie oszcz?dno?ci. ?Kurjer Lwowski”. Dodatek do nr 274, s. 7, 3 pa?dziernika 1899.
  13. ↑ Muzeum Etnografii i Przemysłu Artystycznego [dost?p 14.XI.2010].
  14. ↑ W. Horbay: Plan Lwowa , Lwow 1938, s. 22.
  15. ↑ Lwow. Ilustrowany przewodnik , Wydawnictwo Centrum Europy, Lwow-Wrocław 2003, s. 245.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Galicyjska_Kasa_Oszcz?dno?ci&oldid=71915600 ”